A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

2.6. Ish shakllari 
Sanoatda 
ishlab chiqariladigan 
barcha 
buyumlaming 
ish 
shakllari 
«Konst ruktorlik hujjatlarning yagona tizirai»da qayd qilingan asosiy 
talablarga amal qilingan holda bajarilishi kerak. 
Buyumlaming 
ish 
shakllarini 
loyihalash 
va 
tuzishda 
quyidagilar 
nazarda tutilishi lozim: 
l.Standartlashtirilgan 
va 
sotib 
olinadigan 
buyumlar, 
ilgari 
ishlab 
chiqarilishi o'zlashtirilgan va hozirgi zamon texnik asi taraqqiyotiga javob 
beradigan buyumlami optimal qo‘llash. 
2.Rezbalar. 
shlitsalar 
va 
boshqa 
shunga 
o'xshash 
konstruktiv 
elementlardnn, 
ularning 
oichamlaridan 
va 
qoplanishlaridan 
maqsadga 
muvofiq. chegaralangan nomenklaturada foydalanish. 
3.Materiallarning markalari va sortamentlaridan maqsadga muvofiq, 
chegaralangan 
nomenklaturada 
eng 
arzon 
va 
tanqis 
ho'lmagan 
materiallardan foydalanish. 
4.Buyumlami tayyorlash va ta’mirlashda engqulay uaullar, ularning 
tarkibiy 
qismlarini 
almashtirish 
darajasi, 
ishlatishda 
yuqori 
darajada 
qulayhklar bo'lishi nazarda tutilishi kerak. 
Buyum 
tarkibiga 
kiruvchi 
detnllarning 
har 
biriga 
ish 
shakllari 
chiziladi. Ayrim hollarda ba’zi detallar uchun ish shakllarini standart 
bo‘y»cha shaklsa ham bo‘ladi. 
Yig`ish shakllarida tasvirlar soni mumkin qadar kam, lekin buvumni tayyorlash, 
yig`ish 
va 
tekshirish 
uchun 
yetarli 
bo'lishi 
lozim. 
Zarur 
hollarda yig'ish shakllarida buyumning ishlaehi va tarkibiy qismlarining 
ozaro aloqasi tog'risida ma'lumotlar keltirilishi kerak. Ish shakllarini standartda 
belgilangan soddalashtirishlami tatbiq foydalanilganda mumkin qadar kam 
qo‘shimcha hujjatlar talabqilinadigan bo'lsin. 
Ish shakllarida texnologik ko'rsatmalar berilishiga yo‘l qo'yilmaydi. 
Lekin 
istisno 
tariqasida, 
quyidagi 
hollarda 
texnologik 
ko'rsatmalar 
keltirilishi mumkin: 
1 .Agar mazkur usul buyumning kerakli sifatini ta'min etuvchi birdan- 
bir tayyorlash usuli bo'lsa, masalan, pritirkalash (ishqalab yetkazish), 
boshqa biror huvum yoki detal bilan birgalikda egish, bukish, turli 
ishlovlar berish. 
2.Payvandlashning turlari va usullari, ularning birikmadagi belgilari. 
Buyumning ish shaklsida, uni yig`ishdan yoki qo'shimcha ishlov 
berishdan awal o'lchamlari. chekli chetga chiqishlar, yuza laming g'adir- 

---

budurligi belgilari va boshqa ma’lumotlar ko'rsatiladi. Ish shakllari shunday 
tuzilishi kerakki. ulardan 
34-shakl 
Detal 
elementlarining 
o'lchamlari. 
chekli 
chetga 
chiqishlari 
va 
yuzalaming g'adir-budurliklari yig'ish davrida yoki undan keyingi ishlov 
berishda hosil bo'lsa, bu ma’lumotlar yig'ish shakllarida ko'rsatiladi. 
Buyumlaming 
ish 
shakllarida 
qoplanadigan 
detallar 
bo'lsa, 
ularning 
qoplanishiga qadar bo'lgan o'lchamlari va yuzalarining g
4
adir-budurligi 
ko'rsatiladi. 
Ish shakllarida detallaming qoplanishiga qadar va undan keyingi 
o'lchamlari va yuzalarining g`adir-budurliklarini biryola ko'rsatish mumkin. 
G'adir-budurlik belgisini esa qoplanislmi belgilovchi yo'g'onlashtirilgan shtrix- 
punktir chizig`iga qo'yish mumkin (34-shakl, a). 
Agar 
detaining 
o'lchamlari 
va 
yuzalarining 
g'adir-budurliklarini 
qoplanishdan keyin ko'rsatish zarur bo'lsa. u holda bu o'lchamlar va g`adir- 
budurliklar «*» belgisi bilan belgilanadi va texnikaviy talablarda tegishli 
yozuvlar yozilib qo'yiladi (34-shakl, b). 
Detal shaklsining asosiy yozuvida materialnmg faqat bir nomi va 
markasi ko'rsatiladi. 
Shakllarda 
texnikABiy 
ma’lumotlar 
va 
parametrlar 
ularni 
hisoblamasdan foydalanish mumkin bo'ladigan qilib berilishi kerak. 
Shakllarda 
standartlar 
tomonidan 
qabul 
qilingan 
shartli 
belgilar 
ishlatiladi, lekin ularga izoh berilmaydi. Shartli belgilar shaklda bir 
necha marta takrorlanganda ular bir xil o'lchamda bajariladi. 

---

Buyumning 
shakllari 
alohida 
standart 
tomonidan 
belgilangan 
bichimlarda chiziladL Agar barcha zarur bo'lgan tasvirlar bitta bichimga 
joylashmasa, shaklni bir nechta bichimda bajarish mumkin. Bir nechta 
bichimlarda bajarilgan shakl tasvirlarini shundAB joylashtirish kerakki, 
ular birgnlikdn ko'rilgnnda tasvirlarningo'zarojoylashishi qulay bo'lsin. 
Shakllarda 
asosiy 
yozuvlar 
va 
uning 
qo'shimcha 
yozuvlari, 
shuningdek. 
spetsifikatsiyadagi 
so'zlar 
to'liq 
qisqartirilmagan 
holda 
yozilishi 
kerak, 
faqat 
standart 
tomonidan 
qabul 
qilingan 
so'zlarni 
qisqartirib yozishga ruxsat etiladi. Shakllardagi boshqaqa yozuvlar va 
ilovalar 
(qiyalik. 
konuslik 
o'lchamlarni 
ko'rsatuvchi 
yozuvlardan 
tashqari) asosiy yozuvga parallel holda yoziladi.