A21 Avezbayev S

Ishlab chiqarish-iqtisodiy talablariga quyidagilar kiradi: 
— ishlab chiqarishni oqilona yuritish va uni boshqarish uchun 
eng qulay tashkiliy-hududiy sharoitlar yaratish; 
— ishlab chiqarishni butun x jalikning, ayrim mehnat jamoalari 
va xodimlarning iqtisodiy manfaatlarini hisobga olgan holda, ilmiy 
asoslangan tarzda ixtisoslash va yiriklashtirish, x jalikda ichki 
mehnat taqsimotini, kooperatsiyani va integratsiyani rivojlantirish; 
— b limlar, chorvachilik majmualari va fermalar yer mas-
sivlari lchamlari tarkibini va joylashishini optimallash; 
— resurslardan yuqori samarali foydalanish; 
— yangi uy-joy, madaniy-maishiy va ishlab chiqarish qurilishi-
ga, qayta qurishga, qayta jihozlashga va hududni muhandislik ji-
hozlashga sarflanadigan kapital xarajatlami kamaytirish; 
231 

---

---

---

---

Hududiy tuzilish markaziy apparat va kompleks ishlab chiqa-
rish boiimlarini (b limlar, ishlab chiqarish uchastkalari, kom-
pleks brigadalar) nazarda tutadi. U asosan, ikki yoki uch bosqichli 
(masalan, korxona — kompleks boiim — ixtisoslashgan brigada) 
boiadi. Korxonani boshqarish apparati markaziy qishloqda, kom-
pleks boiimlarniki ishlab chiqarish uchastkalari qishloqlarida, ixti-
soslashgan brigadalarniki esa fermalarda, dala shiyponlarida yoki 
boshqa ishlab chiqarish markazlarida joylashadi. 
Bunday tipdagi tuzilish keng hududni egallagan, bir necha 
aholi yashash joylariga, ch zilgan yer egaligiga (yerdan foydala-
nishga) yoki ishlanadigan yerlarning katta ajralgan massivlariga 
ega x jaliklarda foydalaniladi. Ularda, asosan, yer tuzishning 
boshlanishigacha mavjud hududning tashkil etilishi bor; bu va-
ziyatda tarmoqlar b yicha boshqarish tamoyili ularning k p xilli-
gi va tarqoqligi sababli yaroqsiz boiadi. 
Hududiy tuzulish uzoq sinovdan tdi va mamlakatning har xil 
mintaqalarida, har xil ishlab chiqarish tiplaridagi qishloq x jalik, 
ayniqsa, pahtachilik, allachilik va alla-chorvachilik korxona-
larida keng tarqalgan. -^ 
Aralash tuzilish yuqorida k rib chiqilgan hududiy va tarmoqli 
tamoyillarni zida rnujassamlashtiradi. U markaziy boshqaruv 
apparatiga kompleks ishlab chiqarish boiimlarining va ixtisoslash-
gan brigadalarning (sexlarning) t ridan-t ri b ysunishini 
nazarda tutadi. Uni konsentratsiyalash va texnologiyalarni yaxshi-
lash maqsadida mustaqil b hmlarga ajratiladigan, asosiy tarmoq-
larni jadallik bilan rivojlantirayotgan, bir necha yirik qishloqlarni 
qamrab oladigan yoki bir necha tarqoq massivlarda ishlab chiqar-
ishni amalga oshiridigan korxonalarda joriy etish tavsiya etiladi. 
Bunda ixtisoslashgan tarmoqlar markaziy apparatning bevosita na-
zorati ostida qoladi. 
Har xil tashkiliy-ishlab chiqarish tuzilishlarini q llash misollari 
(uch.x jalikda) 16-rasmda k rsatilgan. Birinchisida ishlab chiqa-
rishm,boshqarishning tarmoqli (sexli) tuzilishi qabul qilingan; deh-
qonchilik sexi, unga almashlab ekish biriktirilgan va sut fermasiga, 
.jpSfn-xashak yetishtirish brigadasiga ega chorvachilik sexi (unga 
J
o1zuqa almashlab ekishi, su oriladigan madaniy yaylov, tabiiy 
-* yaylovlar va pichanzorlar biriktirilgan) mavjud. Bulardan tashqari, 
x jalikda yordamchi sexlar (qurilish, transport xizmatini k rsatish 
va boshq.) mayjud. Sexli tuzilishni joriy etishga yer egaligining kichik 
maydoni, uning ixchamligi, qishloqning mafkazda joylashishi, 
yaxshi rivojlangan yoi tarmo i imkoniyat yaratadi. 
235 

---

joylashtiriladi, iqtisodiy asoslash beriladi (zarur hollarda — echim-
lar b yicha). 
7. Iqtisodiy k rsatkichlar tizimi b yicha ishlangan yechimlar 
solishtiriladi va eng yaxshi yechim tanlanadi, undan loyihaning 
keyingi masalalarini ishlashda fbydalaniladi. 
Shunday qilib, x jalikda ichki yer tuzishning mazkur 
bosqichida x jalikning kelajakdagi tashkiliy ishlab chiqarish 
tuzulishi oldindan aniqlanadi.