Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

1
 
Milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va tartibga solish hamda boshqarishga 
yo‗naltirilgan iqtisodiy siyosat shaxs iqtisodiy xavfsizligini ta‘minlash uchun 
ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlar yaratadi. Moliya vazirligi tomonidan amalga 
oshiriladigan budjet-soliq siyosati orqali shaxs iqtisodiy xavfsizligini, aholining 
1
М.Ҳ.Абулқосимов томонидан ишлаб чиқилди. Қаранг: Абулқосимов М.Ҳ.Бозор иқтисодиѐти 
шароитида шахсн инг иқтисодий хавфсизлигини таъминлашнинг назарий жиҳатлари ва йўллари. 
Иқтисодиѐт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини олиш учун ѐзган 
диссертацияси қўл ѐзмаси.-Т,, 2020 йил, 44-бет.
Oliy Majlis-huquqiy asos 
yaratish 
QQR Vazirlar kengashi, 
viloya, tuman,shahar 
hokimliklari-mintaqaviy 
siyosat va xavfsizlik 
Prezident-shaxs 
ijtimoiy-iqtisodiy huquq 
va erkinliklari kafolati 
Tabiatni muhofaza qilish 
organlari-ekologik 
siyosat dastaklari 
Markaziy bank-pul-
kredit siyosati dastaklari 
Shaxsning 
iqtisodiy 
xavfsizligini 
taʼminlash 
Ichki ishlar vazirligi, 
DXX, Mudofaa vazirligi-
shaxslarni, mol-mulkini 
ichki va tashqi 
tajovuzlardan himoyalash 
Qishloq xoʼjaligi, suv 
xoʼjaligi, agrosanoat 
majmuasi vazirliklari-
agrar siyosat-oziq-ovqat 
xavfsizligini taʼminlash 
Vazirlar Mahkamasi-
iqtisodiy siyosat dastaklari 
Vazirlar Mahkamasi-
iqtisodiy siyosat dastaklari 
Sud tizimi-inson 
huquqlarini himoya qilish 
Iqtisodiyot va sanoat 
vazirligi-dasturlash, 
prognozlashtirish,sanoat 
siyosati dastaklari 
Bandlik va mehnat munosabatlari, 
Sogʼliqni saqlash,Maktabgacha taʼlim, 
Maorif, Oliy va oʼrta taʼlim 
vazirliklari- ijtimoiy siyosat dastaklari 
Transport, Energetika, Qurilish,Uy-joy-
kommunal xoʼjaligi vazirliklari- uy-joy, 
transport, energiya, gaz, suv taʼminoti va 
obodonlashtirish 

---

426 
kambag‗al, kam ta‘minlangan aholini ijtimoiy himoyalashni ta‘minlashda muhim 
ahamiyatga ega bo‗lgan ijtimoiy fondlar, ijtimoiy soha va chora-
tadbirlarni moliyalashtirish manbalari yaratiladi. Markaziy bankning pul-kredit 
siyosati orqali fuqarolarning tadbirkorlik faoliyatini rag‗batlantirish, yangi ish 
o‗rinlarini yaratish, ijtimoiy nafli mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarishga 
hamda ijtimoiy ahamiyatli loyihalarni imtiyozli kreditlash, inflyatsiyani tiyib 
turishga qaratilgan chora-tadbirlar amalga oshiriladi. Buning oqibatida shaxs 
iqtisodiy xavfsizligini ta‘minlashga bilvosita ta‘sir ko‗rsatadi. Davlat mintaqaviy 
siyosati mintaqa va hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish darajalaridagi 
farqlarni kamaytirish, mintaqaviy xavfsizlikni ta‘minlashga yo‗naltirilgan bo‗lib, 
buning natijasida shaxs iqtisodiy xavfsizligi ham ta‘minlanadi
1
. 
Shaxs xavfsizligiga tahdidlarning oldini olish va ularning ta‘sirini 
kamaytirish uchun davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari quyidagilarni amalga 
oshirish maqsadga muvofiq bo‗ladi: 
- 
iqtisodiyotni 
rivojlantirish 
va 
erkinlashtirish 
borasida 
amalga 
oshirilayotgan ishlarni izchillik bilan davom ettirish, kishilarning tadbirkorlik 
faoliyatini hamda iste‘molchilar manfaatlari va huquqlarini himoya qilishni yanada 
kuchaytirish; 
- fuqarolarning ijtimoiy-iqtisodiy erkinliklari va huquqlarini ta‘minlashning 
samarali mexanizmlarini vujudga keltirish; 
- ijtimoiy nizolarni keltirib chiqarishi mumkin bo‗lgan darajada ishsizlikning 
o‗sishining oldini olish, yangi ish o‗rinlarini yaratish, mehnatga layoqatli aholining 
ish bilan bandligini, daromadlarini o‗stirish chora-tadbirlarini amalga oshirish; 
- kambag‗allik va qashshoqlik muammosini keltirib chiqarishi mumkin 
bo‗lgan tahdidlarni baholash va ularning oldini olish,aholini zaruriy oziq-ovqat 
mahsulotlari ishlab chiqarishni ko‗paytirish asosida oziq-ovqat xavfsizligini 
ta‘minlash, kam ta‘minlangan aholini kuchli ijtimoiy himoya qilish mexanizmini 
takomillashtirish; 
1
Абулқосимов М.Ҳ.Бозор иқтисодиѐти шароитида шахсн инг иқтисодий хавфсизлигини 
таъминлашнинг назарий жиҳатлари ва йўллари. Иқтисодиѐт фанлари бўйича фалсафа доктори 
(PhD) илмий даражасини олиш учун ѐзган диссертацияси қўл ѐзмаси.-Т,, 2020 йил, 44-45-бетлар.

---

427 
- uyushgan jinoyatchilik, korrupsiya, narkomaniya va boshqa ijtimoiy 
illatlarga qarshi kurashishni kuchaytirish; 
- insonning faollik, bag‗rikenglik (tolerantlik), qat‘iyatlilik, chidamlilik, 
irodalilik, shukronalik kabi qobiliyat va sifatlarini shakllantirish muhim ahamiyat 
kasb etadi
1
. 
Shaxsning xavfsizligini ta‘minlashda davlatning ijtimoiy siyosati muhim rol 
o‗ynaydi. Uni amalga oshirish mexanizmlari odamlarning mehnatdagi faolligini va 
tadbirkorligini o‗stirish, kambag‗al aholi guruhlarini qo‗llab-quvvatlash uchun 
shart-sharoitlar yaratishga qaratiladi. Ushbu vazifalarni amalga oshirish maqsadida 
O‗zbekistonda davlatning ijtimoiy siyosati quyidagilarga qaratilgan: 
- fuqarolarning erkin iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat, kasb-korlik 
turlarini hamda sohalarini erkin tanlash kabi konstitutsiyaviy huquqlarini 
ta‘minlash; 
- mehnat motivatsiyasining kuchli mexanizmini kiritish, aholining iqtisodiy 
faolligini oshirish uchun sharoitlar yaratishga; 
- aholini maqsadli va manzilli ijtimoiy himoya qilish hamda kambag‗al
guruhlarni davlat tomonidan qo‗llab-quvvatlash; 
- ta‘lim, ijtimoiy sug‗urta, sog‗liqni saqlash, uy-joy-kommunal xizmat 
ko‗rsatish tizimlarini isloh qilish yo‗li bilan aholining ijtimoiy xizmatlarga bo‗lgan 
zarur kafolatni ta‘minlash
2
.
Shuningdek, davlat ijtimoiy siyosati aholining daromad va mulkka egalik 
darajasi bo‗yicha keskin tabaqalashuvining oldini olish, kambag‗allikni 
kamaytirish hamda aholining to‗lov talablarini keng miqdorda qondirish va uning 
o‗sishini ta‘minlash chora-tadbirlarini amalga oshiradi. 
1
Абулқосимов М.Ҳ. Бозор иқтисодиѐти шароитида шахсн инг иқтисодий хавфсизлигини 
таъминлашнинг назарий жиҳатлари ва йўллари. Иқтисодиѐт фанлари бўйича фалсафа доктори 
(PhD) илмий даражасини олиш учун ѐзган диссертацияси қўл ѐзмаси.-Т,, 2020 йил, 45-46-бетлар.
2
Қаранг: АбулқосимовҲ.П. Шаклланаѐтган бозор иқтисодиѐтида инсон омили ва уни 
фаоллаштириш йўллари. –Т., ТМИ, 2005. 182-б.; Абулқосимов Ҳ.П., Абулқосимов М.Ҳ. 
Иқтисодий хавфсизлик: назария ва амалиѐт. Ўқув қўлланма.-Т.: Ноширлик ѐғдуси, 2019.-411-412-
бетлар. 

---

428