Adalet meslek etiĞİ ÜNİte-4 teorik etikte ele alinan temel konular ahlakın Gerekliliği ve Amacı
Yüklə 50,32 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İyi, Kötü, Doğru ve Yanlış
- Teorik Etiğin Ele Aldığı Bazı Etik Doktrin Türleri Ödev Etiği
- PRATİK ETİKTE ELE ALINAN TEMEL KONULAR Bireysel Ahlak
|
ADALET MESLEK ETİĞİ ÜNİTE-4 TEORİK ETİKTE ELE ALINAN TEMEL KONULAR Ahlakın Gerekliliği ve Amacı Bireyleri, yalancılık, hırsızlık, iftira, kıskançlık, kötü zan, ikiyüzlülük, kin, aldatma vb. kötü davranışlardan uzak duran ve yardımlaşmanın, dayanışmanın, hoşgörünün birer ahlak ilkesi olarak benimseneceği toplumların daha sağlıklı, daha huzurlu olacağı vurgulanmış, dolayısıyla ahlakın kural koyan bir kurum olarak varlığının gerekliliğinden öte, kaçınılmazlığı ele alınmıştır. Olgu-Değer İlişkisi İnsanın ilişki kurduğu gerçeklikler arasında olgusal olanlar da bulunmaktadır. Herhangi bir eşya ile insan arasında ontolojik, epistemolojik ve değer ilişkisi söz konusu olabilir. Örneğin bir eşyanın maddi niteliğinin ne olduğu, bu niteliğin sebebi gibi faktörler onunla ontolojik ilişkimizi, sayısı, rengi, niceliği, şekli vb. epistemolojik ilişkimizi, onun kıymeti, ne işe yaradığı, estetiği vb. de değer ilişkimizi oluşturmaktadır. İnsan, olgusal gerçekliklerden yola çıkarak, birtakım değer yargılarına ulaşabilir. Örneğin yağmurun yağması yalnızca olgusal bir gerçekliktir. Ancak bu, çömleklerini kurutmaya çalışan bir çömlekçi için olumsuz bir değerlendirmeye tabi olacakken, çiftçi olumlu bir değerlendirmede bulunabilir.
Ahlak felsefesinin ya da biliminin doğru olarak ortaya konulabilmesi ya da anlaşılabilmesi için, öncelikle iyi, kötü, doğru ve yanlışın ne olduğunun anlaşılması gerekmektedir. İyi ve Kötü İyinin ve kötünün ne olduğu sorunu, ahlak ekolünün rengini de belirlemektedir. İyi, davranışlara sebep olan şey midir? Davranışların sonucu ortaya çıkan durum mudur? Bizzat sonucun kendisi midir? Yoksa bizatihi eylemin kendisi midir? Herkesin kendine ait iyileri ve kötüleri mi vardır? Yoksa herkes için geçerli olabilecek bir iyi ve kötü mevcut mudur? İşte bu sorulara verilen cevaplar, etik anlayışları birbirinden farklılaştırmaktadır. Aristoteles'in, insanın 'en yüksek iyi'ye ulaşmaya çabalaması veya Kant'ın, insanın "en yüksek iyi"yi belirlemek durumunda olması anlayışları, bu tür bir "iyi temellendirmesi" yapan filozoflara örnek verilebilir. Moore 'iyi'yi analiz edip, bir bakıma, bir şeyin nasıl tanımlanacağıyla ilgili sesli düşünerek, 'Bir şeyi tanımlamak, onu aynı anlama gelen diğer sözcüklerle açıklamaktır.' demekte, ancak kendisinin bu geleneksel yöntemi izlemeyeceğini belirtmektedir. Doğru ve Yanlış İyi ve kötü kavramları, doğru ve yanlış kavramları yerine kullanıldıkları hâlde, genellikle iyi ve kötü yerine doğru ve yanlış kavramları kullanılmamaktadır. Ancak iyi ve kötü kavramlarının, doğru ve yanlış kavramları yerine kullanılması, yani iyi ve kötü kavramlarının bu çift kullanımı çok yanıltıcıdır, maksatları ve anlamları ayırt etme noktasında büyük ölçüde karışıklığa götürür. Bu konuda geniş bilgi veren Russell'a göre davranışın yargılanmasında, başlangıçta yaygın olarak birbirinden farklı iki yöntemle karşılaşılmaktadır. Bunlardan biri, bazı ahlak bilimcileri tarafından savunulan, sonucun iyi veya kötü olmasıyla ilgili olarak bir eylemin doğruluğuna veya yanlışlığına hükmeder -ki bu utilitaristlerin yöntemidir-, diğeri ise, intuistyonist (sezgici) ahlak bilimcileri tarafından savunulan, ahlaki duyum veya bilincin onaylayıp onaylamadığıyla ilgili olarak hüküm veren yöntemdir.
Bu Immanuel Kant'ın önerdiği ahlak öğretisidir. Formalist etik türüne iyi bir örnek oluşturan bu öğretiye göre, bir eylemin ahlaki olabilmesi, yalnızca ödev ilkesine bağlı kalınarak yapıldığında mümkündür. Ödevin belirlenmesi süreci ise şöyledir: İnsan ahlaki bir durumla karşı karşıya kaldığında, öyle davranmalıdır ki, bu davranış bütün insanlık için genel geçer bir kanun olsun. Nasıl davranılacağının belirlenmesi sırasında iyi niyete bağlı olarak, eyleminin hiçbir koşula bağlı olmaması gerekmektedir. Kant buna 'kategorik imperatif' (insanın kendine verdiği koşulsuz emir) demektedir. İmmoralizm İlk defa Nietzsche tarafından kullanılan bu kavram, ahlaksızlık ahlakı olarak bilinmektedir. Nietzsche'ye göre ahlak, aydın ruhların ve güçlü insanların nefret ettiği boş bir fetiştir. İnsanları düzelteceği düşünülen ahlak aslında çökerten, alçaltan, çirkinleştiren ve nihayetinde de ahlaksızlaştıran birtakım değerlerdir. Egzistansiyalist Etik Varoluşçuluk, genel felsefesini etiğe de uygulamıştır. Bu akıma göre insanın varoluşu özünden önce gelmektedir. İnsan her an özünü belirlemekte ve varoluşunu bu öze göre gerçekleştirmektedir. İnsanın bunu yapabilmesi ise özgür olmasına bağlıdır. İnsan özgürdür, hatta özgür olmak zorundadır. Psikolojik Etik Birer ahlak sistematiği oluşturmuş olan filozoflardan Aristippos'un haz'ı, Mandeville'in bencillik duygusu, Hume'un sempatisi, Hutcheson'un kendini sevme duygusu, Freud'un libidosu, bu tür psikolojik duygulanımlara örnektir. Sosyolojik Etik İnsanın kendisinden çok başkalarını esas alması gerektiği tezi üzerine kurulmuş olan ahlak ekolleri, sosyolojik ahlak ekolleri olarak isimlendirilebilir. Biyolojik Etik İnsan davranışlarını belirleyen saldırganlık, korkaklık, heyecan, sevinç, üzüntü vb. bütün duygulanımlar, fiziki yapıyla, beynin fonksiyonları veya hormonal salgılarla ilgilidir. Dolayısıyla örneğin kötü davranışlar, bu yapıya müdahaleyle iyileştirilebilir. Teolojik Etik Bütün kurallarını Tanrı'nın iradesinden türeten ahlak ekolleri genel olarak bu şekilde isimlendirilmektedir. Bu, elbette kural koyan mutlak bir otoriteye, bir Tanrı'ya inanmayı şart koşmaktadır. Psikolojik Etik Ahlaki buyruk ve ahlak kurallarını belirleyen otorite olarak, ruhsal eğilimleri kabul eden ahlak anlayışlarına psikolojik ahlak anlayışları denmektedir. Birer ahlak sistematiği oluşturmuş olan filozoflardan Aristippos'un haz'ı, Mandeville'in bencillik duygusu, Hume'un sempatisi, Hutcheson'un kendini sevme duygusu, Freud'un libidosu, bu tür psikolojik duygulanımlara örnektir. Sosyolojik Etik İnsanın kendisinden çok başkalarını esas alması gerektiği tezi üzerine kurulmuş olan ahlak ekolleri, sosyolojik ahlak ekolleri olarak isimlendirilebilir. Örneğin A. Comte ahlakın temel prensibini, 'başkaları için yaşamak' olarak belirlemiştir. Buna göre, içinde bencillik bulunan hiçbir davranış, erdemli değildir. İnsanın temel ödevi bireysel arzularını yok etmesidir. Ahlak ne metafiziğe, ne dine ne de başka bir şeye dayanır. Ahlakın dayandığı tek kaynak toplumdur ve kurallar zaman içinde toplum tarafından ihtiyaçlara göre oluşturulur. Biyolojik Etik Ahlakın temelini insanın biyolojik yapısında arayan ahlak öğretilerine genel olarak biyolojik ahlak öğretileri denmektedir. İnsan davranışlarını salt olarak beynin ve bedenin bazı salgılarının belirlediğini kabul eden bu anlayış, insanın fiziki yapısına müdahale ile insan davranışlarının düzenlenebileceğini kabul etmektedir. İnsan davranışlarını belirleyen saldırganlık, korkaklık, heyecan, sevinç, üzüntü vb. bütün duygulanımlar, fiziki yapıyla, beynin fonksiyonları veya hormonal salgılarla ilgilidir. Dolayısıyla örneğin kötü davranışlar, bu yapıya müdahaleyle iyileştirilebilir. Teolojik Etik Bütün kurallarını Tanrı'nın iradesinden türeten ahlak ekolleri genel olarak bu şekilde isimlendirilmektedir. Bu, elbette kural koyan mutlak bir otoriteye, bir Tanrı'ya inanmayı şart koşmaktadır. Teolojik etikte, insana düşen yalnızca kurala uymaktır. Bu ahlak öğretisinin yaptırım açısından diğerlerinden farkı, öbür dünyada, bu dünyada yapılanların bir karşılığının olacağına olan inançtır. Tıbbi Etik Tıp etiği ayrıca özel olarak kürtaj, bitkisel yaşam, ötanazi, genetik ıslah ve doğuracağı sonuçlar, insan üzerine yapılan deneyler, beyne ve hormonal salgılara yapılan müdahale, organ nakli, taşıyıcı anne ve hastayı hastalığı hakkında bilgilendirme yükümlülüğü gibi problemleri de tartışmaktadır. Ekoloji Etiği Ekoloji etiği, insanın dünya üzerindeki sınırsız kullanımını ve bunun doğurduğu veya doğuracağı sonuçları ahlaki açıdan ele alıp tartışan etik disiplinin genel adıdır. Ekonomi Etiği İnsanlar arası ekonomik ilişkilerin etik boyutunu ve kurallarını; hak, adalet, aldatmama, dürüstlük vb. açıdan ele alıp inceleyen etik türünün tamamını anlatmak üzere ekonomi etiği adlandırması kullanılmaktadır. Bunların dışında barış etiği, bilim etiği, meslek etiği, savaş etiği vb. etik türleri de yine teorik etiğin ele aldığı başlıklar içerisindedir.
Bireysel ahlakı, insanın kendine karşı olan ahlaki görevleri olarak tanımlamak mümkündür. Buna göre insanın kendine karşı ahlaki görevleri şu şekilde kategorize edilebilir: -Temizlik İnsanın kendine karşı olan ahlaki görevleri, düşünürden düşünüre farklı olsa da bazı düşünürler temizliği bireysel ahlaki bir ödev saymışlardır. -Spor -Sağlığı Koruma, Hastalıktan Kaçınma Bazı düşünürlerce insanın sağlığına dikkat etmesinin gerekliliği bireysel ahlak ilkesidir. İnsan öncelikle sağlığını korumaya çalışmalıdır. -Asketik Yaşamdan Uzak Durma Asketizm ya da riyazet, nefsin veya egonun isteklerini yok etmek için, insanın bir tür bedensel ve/veya psikolojik çile çekmesidir. -Uyuşturu Niteliği Olan Maddeleri Kullanmama Uyuşturucu madde bedene zarar verdiği için kesinlikle bireysel ahlakı ihlaldir. Çünkü bugün hemen hemen bütün dünyada uyuşturucu ile mücadele edilmeye çalışılmakta, hatta ciddi zaman ve paralar harcanmaktadır.
Örneğin, Bilmen'e göre bedene zarar verdiği için bireysel ahlak çerçevesinde ihtisa (bir uzvu kesmek veya zarar vermek) kesinlikle gayrı ahlakidir. İnsanın kendi uzuvlarından birine zarar vermesi 'kısmi intihar' olarak değerlendirilebilir. Yani böyle bir eylem, yalnızca bedenin bir kısmına zarar veren, kısmen masum sayılabilecek bir eylem değil, korkunç ve oldukça kötü bir eylemdir. -İntihar Çoğu düşünür intiharı kesin bir ahlaki kötü olarak belirlemektedir. Buna göre intiharın hiçbir gerekçesi olamaz. İntihar, bir anlamda ümitsizliğe düşmek, yaşama dair umudu kaybetmektir ki bu durum insanın genel yapısı ve dünyada bulunma amacıyla çelişmektedir. Aile Ahlakı Aile ahlakı, aile kavramı, evlilik, çocuk, boşanma, eşlerin birbirine, çocukların anne-babaya ve anne-babanın çocuklara karşı ahlaki görevleri vb. konuları içermektedir. İnsan, istisnalar ve Platon'da olduğu gibi, çocuğun devletin kontrolünde olması -en azından belli bir sınıf için-, aileye ihtiyacı olmaması şeklindeki ütopik anlayışlar bir tarafa bırakılırsa, bireyleri arasında sıkı bağlar olan bir grup içinde doğar ve şekillenmeye başlar.
İnsanın kendisine ve ailesine karşı sorumlulukları olduğu gibi içinde yaşadığı, her gün ilişki kurduğu, etkilediği ve etkilendiği topluma karşı da sorumlulukları vardır. Toplumun da aynı şekilde bireye karşı sorumluluk ve görevleri vardır. Zira birey ve toplum iç içedir; biri olmadan diğeri varlığını sürdüremez TEST SORULARI 1- "Her sanat, her doktrin, her eylem ve her iradeli karar bir iyiye ulaşmaya çalışmaktadır." sözü aşağıdaki filozoflardan hangisine aittir?
d)Bilmen e)Aristippos 2- Aşağıdakilerden hangisi teorik etiğin konuları arasında yer almaz?
d)Yanlış e)Bireysel etik 3-İyi ve kötünün tanımlanamayacağını savunan ahlak öğretisi aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir? a)Sezgi etiği b)Ödev etiği c)Eudaimonist etik d)Utilitarizm e)Hedonizm 4-Aşağıdaki cümlelerden hangisinde 'doğru' sözcüğü etik bir yargıyı belirtmektedir? a)Doğru iz üzerindeyiz. B)Doğru yoldayız. c)Aynı noktadan sonsuz doğru geçebilir. D)Bu sefer doğru söyledin. e)Dosdoğru gidersen eve ulaşırsın. 5-İlk defa Neitzche tarafından kullanılan ve ahlakın, aydın ruhların ve güçlü insanların nefret ettiği boş bir fetiş olduğunu iddia eden ahlak öğretisinin ismi aşağıdakilerden hangisidir? a)Egzistansiyalist etik b)İmmoralizm c)Biyoetik d)Sosyoetik e)Psikolojik etik
a))Teolojik etik b)İmmoralizm c)Egzistansiyalist etik d)Psikolojik etik e)Biyoetik
d)Sağlığı korumak e)Aldatmamak
d)İhtisa e)Savaş karşıtlığı
d)Sosyal ahlak e)İntihar 10- Aşağıdakilerden hangisi tıp etiğinin ele aldığı konulardan biri değildir?
d)Taşıyıcı anne e)Bitkisel yaşam
REYHAN TUNA Yüklə 50,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|