AleviLİK & bektaşİLİk araştirmalari derleyen: ramazan koç 80. Yil cumhuriyet anadolu lisesi
Yüklə 1,42 Mb.
|
| ERKAN NE DEMEKTIR ?
Sözlük anlamı olarak esaslar, direkler demektir. Alevilik erkanı denildiğinde Aleviliğin esasları, yol kuralları, kısacası yolu anlaşılır. Alevilik yolunda 7 farz 3 sünnet vardır. 3 SÜNNET Allah’ın birliğine inanmak, Kalbinde adavet olmamak, kötülük etmemek, Tarikatın emirlerini yerine getirmek 7 FARZ Mürebbisine düşe Müsahib ola Taç uruna Sırdar ola Yar a yar ve özü ulu ola Beli Berk ola Hakk’a sohbet kıla CENNET – CEHENNEME ILISKIN INANCIMIZ NEDİR? Her ne kadar cennet cehennem kavramları Alevi literatüründe da çokça yer almakta ise de, Kur’an da anlatılan biçimiyle bir Cennet- cehennem anlayışı Alevilikte hâkim değildir.
Musahiplik yol kardeşliği demektir. Alevi inancına göre evli her Alevi kendisine denk düşebilecek başka bir evli Alevi ile dinsel bir kardeşlik tutar; bu aynı zamanda kendisinin ahiret kardeşidir. Öz kardeşlik kurallarından daha ağır kuralları olan bu yol kardeşliği Alevilikte farzdır.
Alevi yolunda her talib, yılda bir kez tüm topluluğun ve pirinin huzurunda, o yıl içerisinde yaptıklarının ve yol kurallarına uyup uymadığının hesabini verir. Burada hem dinsel hem dünya evi sorunlar, sorumluluklar söz konusudur. Eğer kişi, topluluk tarafından kabul görülmeyen hatalar, fenalıklar yapmamış ve kuralları yerine getirmişse, pirin ve orada bulunan yol erenlerinin izniyle görülmüş olur. Komşuluk iliksilerinde hoşnutsuz, yol kurallarına aykırılık gösteren kişiler düksün bırakılırlar. Düşkünlük bir anlamıyla toplumun dışına çıkarmak, cemaatten atmak anlamına gelir. Cezanın büyüklüğüne göre geçici ya da sürekli düşkünlükler vardır.
Alevi sisteminin temeli; eline, beline, diline hâkim olmaktır Eline demek, kendisine izinli olmayan şeylere dokunmamak; Beline demek; kendi eşi dışında hiç kimseyle cinsel ilikside bulunmamak; Diline demek; yalan söylememek demektir.
Hakk’a sunulan, eti yenilen hayvana kurban denir. Alevilikte Allah yoluna, İnanç yoluna, ululara ve Hakk’a yakınlaşmak için kesilir.
Bir dileği yerine getirmek, bir tehlikeden korunmak için gücüne inandığımız şeylere vaat edilen şeylere denir. LOKMA Dualanmış bir yiyeceğin her parçasına denir. Dedelerden ululardan lokma almak sevaptır. DEM Kan, zaman, an, soluk anlamına gelir. Alevilikte ‘dem’ kuralları gereği alınan kutsal içki, dualı içki anlamına gelir. MUHARREM ORUCUNUN ANLAMI NEDİR? Kurban Bayramı Hicri Takvim'e göre Zilhicce ayinin 10. günü baslar. Kurban Bayramının 1'nci gününden başlayarak 20 gün sayılır. 20'nci günün aksamı Muharrem Orucu için niyet edilir ve oruç baslar. Muharrem Orucundan önce 3 günlük MASUM-U PAK ORUCU tutulur. Bu oruç Küfe'de şehit düsen Müslim Bin Akil ile çocukları İbrahim ve Muhammet için tutulur. Müslim, imam Hüseyin'in amcasının oğlu İbrahim ile Muhammet ise amcasının torunlarıdır. 3 günlük Masum-u Pak ve 12 günlük Muharrem Orucu olmak üzere toplam 15 gün oruç tutulduktan sonra Muharrem Ayinin 13'ncü günü kurbanları tığlanır ve ASURE dağıtılır. Kurban imam Ali Zeynel Abidin'in Kerbela Katliamından kurtuluşundan duyulan sevinci belirtir. Muharrem Ayında eğlence yapılmaz, bıçağa ve kesici aletlere el sürülmez, düğün-nisan-sünnet törenleri yapılmaz, kari koca iliksileri kesilir, kurban kesilmez, et yenilmez. Kerbela Şehitleri’nin çektikleri susuzluğu hissetmek için su içilmez, eğlence yerlerine gidilmez, saç ve sakal trası olunmaz. Günümüzde bunların bir bölümü uygulanamamaktadır. Örneğin, sakal trası olmamak gibi... Su saf olarak içilmemektedir. Vücudun su ihtiyacı yenilen yemeklerden, çay-kahve-meşrubat-meyve suyu-ayran gibi sıvı içeceklerden karşılanır. Alevi inancı şekilciliğe takılıp kalmayı değil, özü benimser. Aklın ve ilmin yolundan ayrılmaz. Önemli olan imam Hüseyin'in ve diğer Kerbela Şehitleri’nin çektikleri acıyı ve zorlukları beyninde, kalbinde ve gönlünde duymaktır. Onlar gibi düşünüp, onlar gibi yaşayıp, onlar gibi inanmaktır. Zalime karşı çıkıp, mazlumdan yana olmaktır. Eline-diline-beline sadik olup insanca ve onurluca yaşamaktır. Onlara layık olmaktır. Ölmeden önce ölmek, öldükten sonra yaşamaktır. Yaşayan ölü olmamaktır. Yarın onların huzuruna alnı açık yüzü pak çıkmaktır. Onların bıraktığı onurlu mirasa sahip çıkmaktır. Belirlenmiş bir iftar vakti de yoktur. Aksam olup güneş batınca, karanlık gözle görünce oruç açılır. Gece sahura kalkma uygulaması Muharrem Orucu'nda yoktur. Oruç tutulmadan önce (yatmadan önce) şöyle niyet edilir: "BİSMİL ŞAH. ALLAH ALLAH. ERENLERİN HİKMETİNE. ER HAK MUHAMMET-ALİ AŞKINA. İMAM HÜSEYİN EFENDİMİZİN SUSUZLUK ORUCU NİYETİNE. KERBELA SEHiTLERi'NiN TEMİZ RUHLARINA MATEM ORUCU NİYETİ iLE HZ. FATMA ANAMIZIN ŞEFAATİNE. 12 iMAM, 14 MASUM-U PAK EFENDİLERİMİZİN ŞEVKİNE, 17 KEMERBESTLER HÜRMETİNE HAZIR-GAiP GEÇEK ERENLERİN YÜCE HÜRMETLERİ ÜZERİMİZDE HAZIR VE NAZIR OLA. LANET MÜNKİRE. LANET YEZİD’E. RAHMET MÜMİN’E ALLAH EYVALLAH. HÜ." Niyetten sonra Muharrem Orucu baslar. ALEVILIKTE AŞIĞIN SAZIN VE DEYİŞLERİN ÖNEMİ NEDİR? Alevi ibadetinde ve sosyal yaşamında büyük yer ve önem taşır. 12 hizmetten biri aşığa aittir; yani âşıksız Alevi ibadeti yapılmaz. Makam olarak pirden sonra gelse de, 12 hizmetin en ağır yükünü taşır. Âşık sazıyla bestelerini yapar, çalar, çağırır. Alevi ibadetinin vazgeçilmez parçası semah, bu saz - âşık bütünleşmesi içerisinde dönülür Alevi deyişleri geçmiş tarihleri, Alevi düşünce ve öğretisini, günlük yaşamı, dünyasal ilişkileri konu alır. Deyişler ayni zamanda Alevilerin gülbenklerini oluştururlar. Yine ayni deyişlerle tanrı ile ilişkiler kurulur. SEMAH NEDİR? Alevi inanışında büyük bir yer tutar. Sözcük anlamı; günahlardan arınmak anlamına gelir. Alevi Ceminde de öyle kabul edilir.
Sözcük anlamı olarak, birleşme, birlik olma, bir araya gelme demektir. Alevi inancında, ibadet için cem olma, bir araya gelmeden yola çıkılarak, bütünleşme anlamında kullanılır. İbadetin yapıldığı yere cem evi denir. Alevi inancı cemsiz düşünülemez. Bir Alevinin doğumundan ölümüne tüm yaşantısı cem ile bağlantılıdır. Yola girdiği, Müsahib tuttuğu, erkân gördüğü, görüldüğü-sorulduğu yerdir. Cemin çok çeşitleri vardır. Kurban cemleri, görgü cemleri, Abdal Musa cemleri, Bayram cemleri.
Alevi inancına göre Hz. Ali bu yolu kurduğu zaman kendine eşlik eden kadınlı erkekli 40 kişi ile birlikte ilk kez buCemi gerçekleştirdi. O günden bu yana Alevi topluluğu bu kırkların cemini sürmektedir. CEMDE 12 HİZMET 1- Mürşid (Dede) : Hizmet itibari ile Hz. Muhammed, Hz. Ali ve Hacı Bektaşi Veliýi temsil eder. Cem erkanı Başkanlığını yapar, ikrar alır nasip verir. Cenaze, Musahiplik, Nikah, Sünnet, Ad takar (isim takar). 2- Rehber : Görev itibariyle İmam Hüseyin´i temsil eder. Yola girmek isteyenleri hazırlar, yol gösterir. Mürşidin en yakin yardımcısıdır. 3-Gözcü : Görev itibariyle Ebuzer Gaffari’yi temsil eder. Rehberin yardımcısıdır. Cem'in sessiz ve sakinlik içinde geçmesini sağlar. Cem’in bekçisidir. 4- Çerağcı (Delilci) : Görev itibariyle Cabir El Ensari’yi temsil eder. Cem evinde bulunan aydınlatma araçlarını yakar. Buhardanlıkları ve Mumları (Çerağları) hazırlar. 5- Zakir (Aşık) : Görev itibariyle Bilal Habeş’i temsil eder. Cem’de Tevhit, Duazde imam, Mersiye, Semah, Nevruzi'ye söyler. 6- Süpürgeci(Ferraş) : Görev itibariyle Selman’ı Piri pakı temsil eder. Cem evinin sürekli temizliği ile meşgul olur. 7- Meydancı: Görev itibariyle Hüzeyme tül Yemeni’yi temsil eder. Cem evinde Semahserleri kaldırır. Postları yerine dizer. 8- Niyazcı: Görev itibariyle Mahmut el Ensari’yi temsil eder. Kurbanları tekbirler ve keser. Gelen Lokmaları alır ve dağılımını sağlar. 9- İbrikçi: Görev itibariyle Kamber Hazretlerini temsil eder. Cem de Mürşidin ve Cem erenlerinin abdest almalarını sağlar. 10- Kapıcı: Görev itibariyle Gulam Keysani’yi temsil eder. Cem’e gelen erenlerin evlerini gözetler. 11- Peykçi: Görev itibariyle Amrı Ayyari’yi temsil eder. Cem olacağını tüm canlara duyurur. 12- Sakacı: Görev itibariyle Ammarı Yaseri’yi temsil eder. Cem evinde Su, Şerbet, Saka, Süt v.b. dağılımını sağlar.
Yüklə 1,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||