AleviLİK & bektaşİLİk araştirmalari derleyen: ramazan koç 80. Yil cumhuriyet anadolu lisesi

2. Cehâlet ya da Bilgisizlik

Hâricîliğin bir fırka olarak doğuşuna etki eden faktörlerden biri, şüphesiz cehâlettir. Hâricîlerin Müslümanlardan ayrılarak bütün bir İslâm toplumunu karşılarına almalarında, onlara karşı çıkmalarında, onları toptan küfürle itham etmelerinde ve daha sonra detaylandırılacağı üzere, münâfık önderlerin yönlendirmelerine açık hale gelmelerinde bilgisizliklerinin önemli derecede etken rol oynadığı söylenebilir. Hakemi kabul etmenin Hz. Ali’yi ve hakemlerin kararını kabul eden herkesi kâfir yaptığını iddia ederlerken Kur’an’ın yalnızca birkaç âyetini delil getirip, diğer

âyetleri hesaba katmamaları da Hâricîlerin Kur’an hakkındaki cehâletlerinin eseridir. Oysa Kur’an, hakeme başvurmanın gayr-i İslâmî bir tavır olmadığını belirtir: “Eğer karı kocanın aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin ailesinden bir hakem, kadının ailesinden bir hakem gönderin...” âyeti, hakemin meşrû olduğunu, gerektiğinde hakeme başvurulabileceğini belirtmektedir.
Hâricîlerin ilk liderlerinin, Rasulullah’ın yanında ve yöresinde uzun süre kalarak dini ondan öğrenen kimseler olmadığı bilinen bir husustur. Ayrıca Hâricîlerin hadis bilgilerinin de çok zayıf olduğu72 ve Arap dilinin mantığını ve inceliklerini yeterince bilmedikleri göz önünde bulundurulduğunda, onların neden İslâm’ın özüne aykırı görüşleri sahiplendikleri kolayca anlaşılabilir.

Hâricîler, dinin iki temel kaynağı olan Kur’an ve Sünnet’i kendi bütünlükleri içerisinde değerlendirememiş, böylece kendi cehâletlerine paralel bir düşünce biçimi geliştirmişlerdir. Bu düşünce, onları Nehrevân’da Hz. Ali ve Müslümanların çoğunluğunu temsil eden toplulukla savaşmaya kadar götürmüştür. Cehâletleri nedeniyle onlar Nehrevân’da niçin ve ne adına savaştıklarının farkına dahi varamamışlardır. Nitekim onlar, “vallahi, Ali’ye niçin karşı çıktığımıza dair delilimiz yoktur” demişlerdi. Bu sözlerinden, onların görüşlerini Kur’anî bir kaygıdan yahut İslâm’ın özüne daha uygun olduğu için değil, cehâletlerinden hareketle şekillendirdikleri söylenebilir.