Anadolu Üniversitesi

Amerika Birleşik Devletleri’nde Halkla İlişkilerin Gelişimi
Amerika Birleşik Devletleri’nde halkla ilişkilerin kökenleri oldukça eskidir. Kaynaklar,
17. ve 18. yüzyıllarda halkla ilişkilere benzeyen çalışmaların yapıldığını belirtmektedir. Harvard Kolej’in 1641 yılında bağış toplama kampanyası yapması, 1758 yılında şimdiki Columbia Üniversitesi’nin ilk basın bültenini yayınlaması bunlara örnek gösterilmektedir. Amerikan Devrimi ve sonrasındaki başkanlık seçimlerinde halkı etkilemeye yönelik çalış- malar yapılmıştır. Devrim sırasında Samuel Adams’ın faaliyetleri, 1830’lu yıllarda Amos Kendall’ın Başkan Jackson’a kamuoyu araştırmacısı, danışman ve metin yazarı olarak hiz- met vermesi, ilk sistemli halkla ilişkiler çalışmaları sayılmaktadır (Baskin vd., 1997: 27-28). Halkla ilişkiler deyimini ilk olarak 1807 yılında Thomas Jefferson’ın kullandığı belir- tilmektedir. Ancak Jefferson, halkla ilişkileri bugünkü düşündüğümüz biçimde değil, bir ülkenin dış ilişkileri anlamında kullanmıştır. Halkla ilişkileri bugünkü anlamına en yakın biçimde kullanan, 1882 yılında Yale Hukuk Okulu’ndan hukukçu Dorman Eaton olmuş-
tur (Peltekoğlu, 2007: 91).
Bu yılların önemli gelişmelerinden birisi Westinghouse firmasının ilk kurum içi halkla ilişkiler birimini kurmasıdır. 1889 yılında George Westinghouse, gazeteci Heinrichs’i işe almış ve Edison Elektrik firmasıyla rekabete başlamıştır. Heinrich’in çalışmalarıyla Wes- tinghouse firması bu mücadeleden başarıyla çıkmıştır (Baskin vd., 1997: 30).
Bu dönemde yapılan halkla ilişkiler çalışmalarına genelde “basın ajansı” adı verilmek- tedir. 1850’li yıllardan başlayarak 1900’lü yıllara kadar gelen dönemde basın ajansı biçi- minde uygulamalar yapılmıştır. Basın ajansı uygulaması, kamuoyuna ulaşmak ve istenilen amaçları başarmak için her türlü iletişim aracını kullanmayı ifade etmektedir (Baskin vd., 1997: 31). Basın ajansında, bir kişi veya kurumun tanıtılmasında iletişim araçlarından yoğunlukla yararlanılır. Amerikan halkla ilişkiler tarihinde basın ajansı uygulamasını en iyi yapanlardan birisi Barnum’dur. Phineas Taylor Barnum, 1810-1891 yılları arasında ya- şamıştır. Bir sirk kurucusu olan Barnum’un en ilginç ve bilinen uygulaması Joice Heth adlı kadınla ilgilidir. Barnum, George Washington’a hizmet eden zenci Heth’in 160 yaşında olduğunu ileri sürmüştür. Bunu, değişik isimler altında gazetelere mektup göndererek du- yurmuş ve kamuoyunun ilgisini çekmeyi başarmıştır. Bu yolla, zenci hizmetkârı görmek isteyen New York’lulardan haftada 1.500 dolar kazanmıştır. Heth öldüğünde yapılan otop- si sonucunda 80 yaşında olduğu tespit edilince de, Barnum susmayı yeğlemiştir (Grunig ve Hunt, 1984: 28). Barnum, aynı zamanda birçok kutlama töreninin de düzenleyicisi ol- muştur. Bu uygulamaları sırasında gazetelerden reklam için yer satın almayıp, ilginç ve abartılı haberleri para ödemeden yayınlatabilmiştir (Peltekoğlu, 2007: 99).
Amerikan halkla ilişkiler tarihini, yazarlar 1900 yılından itibaren bazı sınıflamalar ya- parak incelemektedir. Cutlip ve arkadaşları (1994: 99-100), tarihleri gözönünde tutarak tarihçeyi, 6 dönem içerisinde anlatmaktadır. Bunlar; Yeşerme Dönemi, Birinci Dünya Savaşı Dönemi, Kükreyen Yirmiler Dönemi, Roosevelt ve İkinci Dünya Savaşı Dönemi, Savaş Sonrası Dönem ile Küresel Enformasyon Çağı Dönemleridir. Wilcox ve arkadaşları (2001: 24) halkla ilişkilerin işlevlerini ve geçirdiği aşamaları gözönünde tutarak sınıfla- ma yapmaktadır. Belirtilen yazarlar, halkla ilişkiler tarihini üç dönemde incelemektedir. Bunlar; Basın Ajansçılığı, Tanıtım ve Danışmanlıktır. Yaygın bilinen başka bir sınıflama
Grunig ve Hunt (1984: 13) tarafından yapılmıştır. Bu yazarlar da, ABD’de halkla ilişkilerin tarihçesini dört model altında incelemiştir. Bunlar; Basın Ajansı ve Tanıtım Modeli, Ka- muyu Bilgilendirme Modeli, İki Yönlü Asimetrik Model ve İki Yönlü Simetrik Modeldir. Tarihi dönemler ve modeller çerçevesinde anlatılan tarihçe genel hatlarıyla aşağıda ele alınmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde halkla ilişkilerin tarihi gelişimiyle ilgili yapılan sınıflama- lar, birbirinden farklı değil, benzerdir. Yazarlar, aynı bilgileri farklı sınıflandırmalarla ver- mektedir. Örneğin Cutlip ve arkadaşları, tarihleri temel alarak sınıflama yapmıştır. Wilcox ve arkadaşları, halkla ilişkilerin tarihi dönemler içerisinde gelişen işlevlerini gözönünde tutmuştur. Grunig ve Hunt ise, benzer bilgileri dört model altında toplayarak tarihçeyi sınıf- landırmıştır. Sonuçta hepsi benzer bilgileri vermektedir.