3.3.8. Türkiye’de Sendikacılık ve Küreselleşme
Türkiye’deki sendikal hareketi, ekonomik ve politik açıdan dönüm noktası olan 1980 öncesi ve 1980 sonrası dönem olarak incelemek anlamlı olacaktır. 1980 öncesi dönemde Türkiye sendikalarının özellikleri şöyle özetlenebilir: 1960 İhtilali sonrasında özgür sendikacılık, toplu pazarlık ve grev hakkı demokrasinin vazgeçilmezleri olarak kabul edilmiştir. Bu doğrultuda, grev hakkı 1961 Anayasası’nın temel hak ve özgürlükler bölümünde yer almıştır. Bu dönemde, Batı Avrupa sendikalarıyla ilişkiler geliştirilmiştir. ILO Sözleşmeleri ve ILO’nun teknik destek ve eğitim programları önemsenmiştir. Endüstri ilişkilerini belirleyen yasal çerçeve; bir işyeri ya da işkolunda birden fazla sendikanın kurulmasını olanaklı hale getirerek sendikal rekabeti teşvik etmiştir. Ancak, 24 Ocak Kararlarıyla başlayan ve 12 Eylül 1980 İhtilali ile devam eden süreçte, sendikacılığa bakış açısı değişmiştir. Sendikalar üzerindeki baskının, daha önceki dönemle kıyaslandığında çok şiddetlendiği görülmektedir. Bu eğilimin, eş zamanlı olarak, dünya genelindeki eğilim ile uyuştuğunu söylemek hiç de zor değildir. Neo-liberal politikaların güç kazanmaya başlaması ile sendikacılığın güç kaybetmeye başlaması aynı denem rastlamaktadır ve bu da oldukça normaldir. Türkiye de aynı konjonktürden etkilenmiştir. Buna en iyi örnek, 2.5 milyonun üzerinde sendikalı işçinin bulunduğu Türkiye'de, 2001 yılında yalnızca 9911 işçinin grev yapabildiği gösterilebilir. Bu rakam, toplam sendikalı işçi sayısının ancak binde 3.7'ünü kapsamaktadır (Sönmez, 2002:54).
Çizelge 33: Türkiye’de Dönemler İtibarıyla Toplam İşçi Sayısı, Sendikalı İşçi Sayısı ve Sendikalaşma Oranları
Yayın Dönemi
|
Toplam İşçi Sayısı
|
Sendikalı İşçi Sayısı
|
Sendikalaşma Oranları (%)
|
Ocak 1984
|
2,317,016
|
1,247,744
|
53.85
|
Temmuz 1984
|
2,553,384
|
1,427,271
|
55.89
|
Ocak 1985
|
2,590,978
|
1,594,577
|
61.54
|
Temmuz 1985
|
2,819,517
|
1,828,471
|
64.85
|
Ocak 1986
|
3,038,619
|
1,937,120
|
63.75
|
Temmuz 1986
|
3,075,343
|
1,953,892
|
63.53
|
Ocak 1987
|
3,145,652
|
1,977,066
|
62.85
|
Temmuz 1987
|
3,268,030
|
2,044,797
|
62.56
|
Ocak 1988
|
3,354,718
|
2,120,667
|
63.21
|
Temmuz 1988
|
3,483,212
|
2,227,029
|
63.93
|
Ocak 1989
|
3,525,956
|
2,277,898
|
64.60
|
Temmuz 1989
|
3,564,214
|
1,834,969
|
51.48
|
Ocak 1990
|
3,495,087
|
1,921,441
|
54.97
|
Temmuz 1990
|
3,563,527
|
1,997,564
|
56.05
|
Ocak 1991
|
3,573,426
|
2,076,679
|
58.11
|
Temmuz 1991
|
3,513,064
|
2,130,811
|
60.65
|
Ocak 1992
|
3,606,170
|
2,192,792
|
60.80
|
Temmuz 1992
|
3,569,469
|
2,254,271
|
62.68
|
Ocak 1993
|
3,683,426
|
2,341,979
|
63.58
|
Temmuz 1993
|
3,742,380
|
2,485,681
|
66.41
|
Ocak 1994
|
3,837,910
|
2,609,969
|
68.00
|
Temmuz 1994
|
3,815,261
|
2,644,417
|
69.31
|
Ocak 1995
|
3,834,193
|
2,660,624
|
69.39
|
Temmuz 1995
|
3,905,118
|
2,667,014
|
68.29
|
Ocak 1996
|
3,973,306
|
2,695,627
|
67.84
|
Temmuz 1996
|
4,051,295
|
2,708,784
|
66.86
|
Ocak 1997
|
4,111,200
|
2,713,839
|
66.01
|
Temmuz 1997
|
4,215,375
|
2,774,622
|
65.82
|
Ocak 1998
|
4,226,097
|
2,856,330
|
66.95
|
Temmuz 1998
|
4,327,156
|
2,923,546
|
67.56
|
Ocak 1999
|
4,350,016
|
2,987,975
|
68.68
|
Temmuz 1999
|
4,381,039
|
3,037,172
|
69.32
|
Ocak 2000
|
4,508,529
|
3,086,305
|
68.45
|
Temmuz 2000
|
4,521,081
|
2,468,591
|
54.60
|
Ocak 2001
|
4,537,544
|
2,580,927
|
56.88
|
Temmuz 2001
|
4,562,454
|
2,609,672
|
57.20
|
Ocak 2002
|
4,564,164
|
2,648,927
|
58.04
|
Kaynak: ÇSGB, 2002. http://www.calisma.gov.tr./istatistik/sendika oran.htm
Yukarıdaki Çizelge 33’de; yıllar itibarıyla Türkiye’deki işçi sayısı, sendikalı işçi sayısı ve sendikalaşma oranları verilmiştir. Ocak 1984 - Ocak 2002 döneminde; Türkiye'deki toplam işçi sayısı % 97 artmıştır. Aynı dönem içinde, sendikalı işçi sayısı da % 112 artmıştır.
Şekil 13: Türkiye'de Yıllar İtibarıyla Toplam İşçi Sayısı ve Sendikalı İşçi Sayısı
Yukarıdaki Şekil 13'de; 1984-2002 döneminde Türkiye'deki toplam işçi sayısı ve sendikalı işçi sayısı verilmiştir. Sendikalı işçi sayısının en düşük olduğu yıl 1984, en yüksek olduğu yıl ise 2000 yılı olmuştur. 1990 ve 2001 yıllarında sendikalı işçi sayısının, bir önceki yıla göre düştüğü görülmektedir. 2001 ve 2002 yıllarında sendikalı işçi sayısının azalmasında, yaşanan ekonomik krizlerin büyük etkisi bulunmaktadır.
Çizelge 34: Türkiye'de Yıllar İtibarıyla Toplu Sözleşmeye Dahil İşyeri ve İşçi Sayısı
|
İşyeri Sayısı
|
İşçi Sayısı
|
Yıllar
|
Toplam. Söz. Say.
|
Toplam
|
Kamu
|
Özel
|
Toplam
|
Kamu
|
Özel
|
1963
|
96
|
156
|
29
|
127
|
9,462
|
3,394
|
5,968
|
1964
|
1,078
|
3,918
|
1,435
|
2,483
|
436,762
|
263,836
|
172,926
|
1965
|
872
|
2,855
|
1,114
|
1,741
|
171,859
|
121,750
|
50,109
|
1966
|
1,152
|
2,595
|
1,000
|
1,595
|
334,388
|
159,375
|
175,013
|
1967
|
2,339
|
3,630
|
1,127
|
2,506
|
188,765
|
110,041
|
78,724
|
1968
|
1,332
|
2,981
|
1,450
|
1,531
|
418,297
|
254,600
|
163,697
|
1969
|
1,419
|
2,875
|
1,261
|
1,614
|
234,486
|
98,105
|
136,381
|
1970
|
1,516
|
5,036
|
2,309
|
2,727
|
550,951
|
334,708
|
216,243
|
1971
|
1,442
|
4,542
|
978
|
3,564
|
342,255
|
188,583
|
153,967
|
1972
|
1,606
|
3,382
|
1,504
|
1,878
|
408,237
|
254,440
|
153,797
|
1973
|
1,921
|
6,309
|
4,211
|
2,098
|
443,210
|
249,901
|
193,389
|
1974
|
1,724
|
4,323
|
1,880
|
2,443
|
601,779
|
427,300
|
174,479
|
1975
|
1,893
|
4,928
|
1,051
|
3,877
|
300,518
|
91,316
|
209,202
|
1976
|
1,979
|
5,176
|
2,757
|
2,419
|
413,773
|
204,428
|
209,345
|
1977
|
2,033
|
6,179
|
2,498
|
3,981
|
590,098
|
369,324
|
220,774
|
1978
|
1,870
|
5,137
|
1,530
|
3,787
|
385,877
|
230,140
|
155,737
|
1979
|
2,070
|
13,277
|
4,781
|
8,496
|
371,337
|
93,006
|
278,331
|
1980
|
2,247
|
1,066
|
2,578
|
1,488
|
279,327
|
215,443
|
63,884
|
1981
|
647
|
3,794
|
2,754
|
1,048
|
465,353
|
357,850
|
107,503
|
1982
|
3,221
|
18,150
|
8,122
|
10,028
|
1,169,804
|
727,692
|
442,112
|
1983
|
991
|
5,468
|
3,875
|
1,593
|
261,264
|
174,287
|
86,977
|
1984
|
1,185
|
4,258
|
1,499
|
2,759
|
340,095
|
147,163
|
192,932
|
1985
|
2,721
|
12,702
|
9,619
|
3,083
|
919,810
|
647,582
|
272,228
|
1986
|
2,667
|
11,769
|
7,956
|
3,813
|
707,230
|
348,626
|
358,604
|
1987
|
2,343
|
7,623
|
4,895
|
2,728
|
923,093
|
641,244
|
281,849
|
1988
|
2,454
|
10,576
|
7,000
|
3,576
|
629,303
|
248,177
|
381,126
|
1989
|
2,725
|
10,329
|
7,706
|
2,623
|
829,341
|
631,197
|
198,144
|
1990
|
1,954
|
11,399
|
7,799
|
3,600
|
483,852
|
278,590
|
205,262
|
1991*
|
5,030
|
13,169
|
7,485
|
5,684
|
1,089,549
|
630,844
|
458,705
|
1992
|
1,783
|
9,537
|
5,888
|
3,649
|
450,906
|
269,938
|
180,968
|
1993
|
3,809
|
16,699
|
12,340
|
4,359
|
1,068,289
|
733,832
|
334,457
|
1994
|
1,513
|
6,770
|
3,682
|
3,088
|
227,880
|
85,937
|
141,943
|
1995
|
2,357
|
11,274
|
8,480
|
2,794
|
765,928
|
508,696
|
257,232
|
1996
|
1,871
|
10,290
|
6,971
|
3,319
|
515,840
|
281,190
|
234,650
|
1997
|
2,056
|
12,966
|
10,778
|
2,188
|
841,518
|
625,670
|
215,848
|
1998
|
1,867
|
7,047
|
4,290
|
2,757
|
219,434
|
94,871
|
124,563
|
1999
|
2,286
|
12,373
|
9,638
|
2,735
|
828,458
|
544,995
|
283,463
|
2000**
|
1,646
|
6,844
|
2,173
|
4,671
|
208,595
|
103,124
|
105,471
|
Kaynak: -*1991 Yılına Kadar Olan Veriler DİE Yay.Hab. Sb. Mdr. 2002
-1991-1999 Dönemi İçin PETROL-İŞ, 2000, Ankara, s. 567
- ** 2000 Yılı verileri İçin ÇSGB, Çalışma Hayatı İstatistikleri 2000, s. 35.
Yukarıdaki Çizelge 34'de; yıllar itibarıyla Türkiye'de toplu sözleşmeye dahil işyeri ve işçi sayısı verilmiştir. 2000 yılında kamu kesiminde toplu sözleşme yürürlük başlangıç tarihlerinin tek yıllara yığılması nedeniyle, belediye sözleşmeleri dışında önemli bir yenilenme olmamıştır (DPT, 8'inci BYKP, 2001:248).
Dostları ilə paylaş: |
