«audiT» FƏNNİ ÜZRƏ MÜhaziRƏLƏR
Auditi müşayət edən, onunla yanaşı yerinə yetirilən xidmətləri aşaüıdakı iki növə bölmək olar
Yüklə 1,64 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Informasiya xidmətlərinə
- Xidmətlər göstərən auditor təşkilatları aşaüıdakılara əməl etməlidir
- 1. Auditor xidməti və biznes sahəsində məsləhət
- 2. Peşəkar öyrətmə sahəsində auditor xidməti
- Informasiya və sistemli planlaşdırma
- Auditin digər idarəetmə elementləri ilə qarşılıqlı əlaqəsi
- II MÖVZU. АUDITОR FƏАLIYYƏTI VƏ ОNUN TƏNZIMLƏNMƏSININ HÜQUQI ƏSАSLАRI Аuditin nоrmаtiv hüquqi bаzаsı
- Аuditоr fəаliyyətinin lisenziyаlаşdırılmаsı
Auditi müşayət edən, onunla yanaşı yerinə yetirilən xidmətləri aşaüıdakı iki növə bölmək olar: - iqtisadi subyektlərin məcburi audit yoxlamaları ilə birlikdə aparıla bilən xidmətlər; - iqtisadi subyektlərdə məcburi auditlə bir yerdə aparılması mümkün olmayan xidmətlər. Iqtisadi subtektlərdə auditor yoxlamaları ilə birlikdə aparılan xidmətlər aşağıdakı sahələrdə göstərilir (yerinə yetirilir): - mühasibat uçоtunun qurulmasında: uçоtun aparılması və hesabatın tərtib edilməsinə nəzarət olduqda; vergilərin hesablanması və ödənilməsi və digər məcburi ödənişlərin nəzarətində; maliyyə təsərrüfat – fəaliyyətinin təhlilində; iqtisadi investisiya lahiyəsinin qiymətləndirilməsində, mühasibat uçоtu sisteminin iqtisadi təhlükəsizliyini və iqtisadi subyektin daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsində; məşüələlərin aparılması, ixtisasın artırılması, iqtisadi subtektin heyətinin öyrənilməsində (oxudulmasında) və s. Iqtisadi subyektdə məcburi auditlə birlikdə aparılması bir araya sığmayan xidmətlər mühasibat uçоtunun aparılması sahəsində: mühasibat uçоtunun bərpa olunması, vergi bəyannaməsinin tətbiqi zamanı və mühasibat hesabatı tətbiq edilərkən həyata keçirilir. Auditlə yanaşı aparılan xidmətlərə auditor – fəaliyyətində olan xidmətlər, nəzarət xidmətləri, informasiya xidmətləri aiddir. Hərəkətdə olan xidmətlərə tərkibi iqtisadi subyektə bağlanan müqavilədə müəyyən edilmiş və əvvəllər iqtisadi subyekt tərəfindən yaradılmış sənədlərin bərpası aiddir.
- auditor rəsmi qaydada (müqavilə, saziş, məktub-öhdəlik və s.) rəsmiyyətə salınmış və yerinə yetirilməsi tərəfindən gözlənilən tapşırıüa əsasən hərəkət etməli; - işlərin yerinə yetirilməsivə xidmətlərin göstərilməsi qaydasını planlaşdırmaq; - işlərin və xidmətlərin yerinə yetirilməsinin gedişini sənədləşdirmək; - kənar təşkilat və əməkdaşlartərəfindən (auditor təşkilatının ştatında olmayan) tapşırıqların bir hissəsi yerinə yetirilərkən icraçıların məsuliyyətini və funksiyasını dəqiq fərqləndirmək; - ən çох tez-tez yerinə yetirilən iş və xidmətlər üzrə nümunəvi hesabat forması hazırlamaq; - auditlə bərabər yerinə yetirilən işlərin və xidmətlərin keyfiyyətinə nəzarət sistemi olmalıdır; - auditor tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinin nəticələrini və auditor təşkilatının gəldiyi nəticəni əks etdirən sənəd hazırlamaq; - auditlə yanaşı aparılan işləri və xidmətləri yerinə yetirmək üçün auditor təşkilatı müvafiq lisenziya almalı və onun maddi-texniki imkanı olmalıdır. Onun xidmətlər göstərən mütəxəssisləri isə tələb olunan təcrübəyə və ixtisasa malik olmalıdır. Auditor təşkilatı auditlə yanaşı aparılan (auditi müşayət edən) xidmətlərin keyfiyyətinə və icra olunma müddətinə qüvvədə olan qanunçuluğa və müqavilə şərtlərinə görə məsuliyyət daşıyır. Auditor təşkilatları praktikada auditlə yanaşı aparılan işləri müşayət edən çохlu sayda əlavə xidmətlər göstərilir. Onlar aşağıdakılardır:
- maliyyə hesabatlarını beynəlxalq standartlara uyüunlaşdırmaq; - təsərrüfat fəaliyyətinin diaqnostik təhlili; - investisiyanın cəlbolunma imkanlarının qiymətləndirilməsi; - mühasibat uçotunun aparılması sisteminin və daxili nəzarət sisteminin qiymətləndirilməsi; - diaqnostik xülasəsini vermək; - mühasibat hesabatının beynəlxalq standartlar üzrə tərtib edilməsinə dair məsləhətlər vermək; - idarəetməyə kredit riskini öyrənmək və i.a. 2. Peşəkar öyrətmə sahəsində auditor xidməti: - peşəkar öyrətməyə tələbatın müəyyən edilməsi və qiymətləndirilməsi; - sifarişçinin arzusuna əsasən yerlərdə tədris kursları proqram təşkil etmək; - peşəkarlar və yeni başlayanlar üçün xüsusi kurslara proqram təşkil etmək. Xüsusi xidmətlər – struktur və funksional dəyişikliklər müştəri ilə birlikdə təşkilati və texniki məsələlərin yeni sisteminin tətbiqi və problemlərin mahiyyəti ilə tanışlıqdan sonra başlanılmaqla problemin qəti olaraq həllinə qədər həll olunması; Informasiya və sistemli planlaşdırma – qarşıda qoyulan məqsədə çatmaq və nəzərdə tutulan plana nail olmaq üçün strateji məqsədlərin müəyyən edilməsi və baza məlumatlarının qurulması; Məsrəflərlə idarəetmə - müştəriyə məsrəflərin və mənfəətin nisbətini daha yaxşı başa düşməkdə kömək edə bilən daha qabaqcıl metodların və texnologiyanın istifadə edilməsi; - proqram təminatının seçilməsi və müştərinin tələbatına cavab verən və lokal şəbəkənin qurulması.
Iqtisadi idarəetmə sistemi dedikdə, onun ele ment lə ri nin məc mu su ba şa düşülür. Bu məcmunun tərkib hissəsi əsas etibarı ilə planlaşdırma, təşkil, təhlil, uçot və nəzarətdən ibarətdir. Audit idarəetmə elementi kimi idarə et mə sis te min də özünə məx sus mövqeyə malikdir. Müstəqil eks per tıza və yox lama, həmçinin nə za rət funk siyasını özün də təcəssüm edən audit, ida rə etmənin digər ele ment ləri olan plan laş dırma, uçot, təh lil və təş kil ilə sıx əla qə da r dır. Audıtin idarəetmə sis te min də özünəməxsus möv qeyi onun iq tısadi idarə et mə nin əsas ele ment lə rin dən biri kimi prak tıki olaraq ida rə et mədə bir başa iş tırak et mə sidir. Au ditin başqa idarə etmə ele ment lə rindən fərq lən dırici xüsusiy yəti on dan iba rət dir ki, o, digər idarə etmə ele ment lə rınin ida rə et mə funk siya larına bıla va sıtə təsir gös tər mək imkanına malik dir. Audıtin ida rə etmə funk sıya sının bir his sə si digər iqtisadi idarə etmə ele ment ləri ilə qar şı lıq lı əla qədə ay dın la şa bılər. Məlumdur ki, planlaşdırma və proqnozlaşdırma da ida r ə et mə nin ele ment ləridir. Onlar proporsiyaları müəyyən ləş dirməklə, iqtısa di inkışa fın is tıqamətini proqnozlaş dırmaqla xüsusi mülkiyyətin for ma laş ma sında və mil li iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayırlar. Prop or sıyaların və proq noz laş dır manın özündə də müəyyən nəzarət funk siyası vardır. Həmin nə za rət funksiyası va sıtə si ilə müəyyən olun muş pro por sıya ların reallığı, proq ram la rın y e rınə ye tıril mə si, proq noz ların milli iqtısa diyyatın inkışa fı ilə, həm çınin tələbin təkliflə uzlaşması aşkar olunur. Bildiyimiz kimi, bazar iqtisadiyyatı münasibətləri plan laş dır ma nı bütövlükdə inkar etmir, əksinə, bu şərait də onun ma hiy yə ti ilə məz munu ta mam lanır. O, idarəetmə funksiyasını daha səmərəli və bir başa icra edir. Təsərrüfat-maliyyə əməliyyat la rı nın audit eksper tıza sı və yox la masında müəssisənin fəaliyyətini tən zim lə yən ümumi inkışaf planı nın, istehsalat proq ra mı nın, tələb və təklif proqnozlarının real lığı qiy mətlən dırılir. Bu da müəssisə nin cari fəaliyyətinin sə mə rə lıliyinə və pers pek tiv inkişafına təsir göstəriir. Audit və planlaş dır ma ida rə et mə elementləri olduüu üçün onla rın hər ikisi müəyyən idarə et mə funk siyalarının yerinə ye tırilməsində birləşir və biri-birini tam a m la yır. On l arı biri-birin dən fərqlən dırən cəhət idarəetmə prose sin də qar şıda duran və zıfə lərin və funksiyaların müxtəlif lıyıdir. Əgər plan laş dırma milli iq tisadiyyatın in kışaf is tı qa mə tini və müəssisənin pers pek tiv inkı şafını müəyyən ləş dırir sə, audit plan laşdırmanın və proq noz laş dır ma nın reallıüını, sə mə rə lılıyıni dəqiqləş dirir və qiymətləndirir. Bu zaman au dit plan laş d ır ma və proq noz laş dırma vasitəsi ilə bütövlükdə iqtisadi ida rə et mə yə təsir edir və onun səmə rə lılıyini artırır. Uçot, iqtisadi idarəetmə elementlərindən biri olmaqla təsərrüfat-ma liy yə əməliyyatlarını qeydiyyata - uçota alır, on la rı qrup laş dırır, ümumiləş dirir, nəzarət və təhlil üçün in formasiya bazası yaradır. Idarə etmə ele men ti kimi ida rə et mə funksiyası onun bütün for ma la rı na - statistik, mühasibat və operativ uçota aid edilir. Uço tun ida rə etmə funk siyası əsa sən iqtisa di pro ses lərin kə miyyət ifa də sində və keyfiy yət xüsusiyyətində özünü gös tə rir. Uçot, təsərrüfat-maliyyə əmə liy yatlarını qeydiyyata al dıqda müvafiq nə zarət funk sıya sını yerinə yetirir. Təsərrüfat pro ses lə ri baş ver dik cə, qey də alın dıq ca və qrup laş dı rıldıqca on ların dəqiqliyi bir neçə dəfə yo x la nı lır, ba lans laşdırı lır. Bu zaman uçot müvafiq nəzarət funk siyasını yerinə ye tırir. Düzdür, bu funksiya təsərrüfat daxili nə zarət sisteminin qu rulmasında mühüm rol oyna yır. Buna görə də bir çox hallar da uçot təsərrüfatdaxili nə za rə tin zəmanəti he sab edilir. Lakin uçot bütövlükdə nəzarət funk sıyasını, xüsusilə audit nəza rə tini əvəz edə bilməz. Audit baş vermiş iq tisadi pro ses lə ri, təsərrüfat-maliyyə əməliy yat larının kə miy yət və key fiy yətini uçot mə lu matları əsasında yox layır, nəticədə onla rın reallıüını müəyyənləşdirir, kə nar laş ma la rı, nöq san ları aşkar edib ara dan qal dı rmaq üçün kompleks təd bir lər hazırlayır. Bu zaman audit müstəqil şəkildə və ya uçot vasitəsilə ida rə etməyə təsir gös tə rir, təsərrüfat-maliyyə əməliy yat larının qeydə alın ma sı nın tək mil ləş dı ril mə sinə imkan verir. Auditlə uçot arasında qarşılıqlı əla qənin mühüm şərtlərindən biri onların hər ikı sinin ida rə et mə elementi olmasıdır. Lakin müxtəlif və fərq li idarəetmə funk sıya sı na malik olduqları üçün ida rə et mə də onların arasında fərqli xüsusiyyətlər vardır. Uçot iq tisadi proses ləri təsərrüfat əmə liy yat larını qeydə alır və onları ümumiləşdirir. Audit isə baş vermiş iqtısa di pro ses lərdən, təsərrüfat əməliyyatlarının reallığın dan bizə məlumat verir. Ona görə də, auditor vəzifəsini icra edən şəxs nəinki uçot-hesabat iş lə rin dən baş çıxarmalı, həm çınin baş ver miş iqtısadi prosesləri, təsərrüfat-maliyyə əmə liy yatlarını müvafiq meyarlar əsasında qiy mət lən dır mə yi bacarmalıdır. Nəza rət cəmi yyəti n iqtisadi həya tınd a obyektiv hal olmaqla idarəet məni n mühüm funksiyalarınd an biridir. Maliyyə vəsa itləri nin idarə edilməsi sferasınd a nəza rət tənz imlən məni n ümumi sisteminin tərk ib hissəsi dir. Maliyyə nəza rəti audit və təft iş nəza rəti olmaqla iki növə bölünür. Aşağıda audit və təft iş arasınd a prinsipial fərq lər verilmişdir: a) məq sədi nə görə: auditin məq sədi – mühasibat (maliyyə) hesabatları nın dürüstlüyü haqqınd a fikir söy lə mək, xidmət, kö mək gös tər mək, müştəri ilə əməkd aşlıq; təft işin məq sədi – çatışm azlıql arın müəyyən edilməsi, onların aradan qaldı rılm ası və təqs irkarların cəza landı rılm ası.
audit – sahibkarlıq fəal iyyəti dir; təft iş – icra fəal iyyəti dir, gös təri şləri n yerinə yetirilməsi dir.
audit – könüllü (müqavilə əsа sın dа hə yаtа ke çi ri lir), məc buri (öz mа liy yə he sа bаt lа rını dərc et dir məli оlаn təsərrüfat sub yekt ləri üçün); təf tiş – məcb urilik, yuxarı orqanların və ya döv lət orqanları nın sə rənc amı ilə həya ta keçirilir.
audit – üfüqi əlaqə, müştəri ilə qarşı lıq lı əla qədə eyni hüquq lu luq, onlar qarşı sınd a hesabat veriril məsi; təft iş – şaquli əlaqə, yuxarı böl mə tə rəfi ndən təyi n olunur, ic rası haqqınd a onlar qarşı sınd a hesabat verir.
audit – ödə məni müştəri həya ta keçirir; təft iş – ödə məni yuxarı və ya döv lət orqanı həya ta keçirir.
audit – müştəri nin maliyyə vəzi yyəti nin yaxşıla şdı rılm ası, pas siv lə ri n (investorların, kreditorların) cəlb edilməsi, müştəri yə kö məkl iyin edilməsi, məs lə hət verilməsi; təft iş – aktivləri n qorunması, məni msə mə ləri n аş kаr оlun mаsı və qarşı sı nın aınm ası.
audit – auditor rəyi nin (bütün hüquqi və fiziki şəxs lər, döv lət hakimiyyəti və idarəet mə orqanları, yerli idarəet mə orqanları və məh kəmə orqanları üçün hüquqi mahiyyət kəsb edən rəsm i sənəd) tər tibi ilə tа mаm lа nır; təft iş – təft iş aktı nın (bütün aşkar edilən çatışm azlıql arın əks etdirildiyi idarəda xili sənəd) tər tib edil məsi ilə bаşа çаtır. Akt təft işi təyi n edən orqana (yuxarı təş ki lаtа, istintaq orqanlarına və b.) təqd im edilməli dir. Iq tısadi təhlil birbaşa idarə etmə pro se sində iş tirak et məsə də, bir çox hallarda onu əsas idarə etmə ele ment ləri sı ra sına daxil etmək olar. Çünki el mi-tex nı ki tə rəqqinin hazırkı inkişafı, müəssisələr arasında əla qə lə rin art ma sı, onların bila va sitə fəaliy yə tınə təsir gös tərən amıllərin çoxal ma sı ida rə etmədə iq tısadi təh lılin is tı fa də edilməsi zəruriliyini mey dana çı xa rır. Iqtısa di təhlil qəbul edılən qərarların əsasını təşkil edir. Başqa sözlə de sək, qə bul edılən qə rar lar da səhvə yol verilmə məsi üçün gös tə rıcılə rınin düzgünlüyünü, onların real xa rak ter da şı ma sını tə min etməyə imkan verir. Təsərrüfat fəa liy yətinə düzgün qiymət vermək üçün yalnız iqtisadi təh lil dən istıfa də edil məlidir. Iqtisadi təhlil ehtiyat mən bə lərini meydana çı xar ma üa, is teh sal prosesinə nəzarət et mə yə şə rait yaradır. Iq tisadi təh lil va sıtə silə təsərrüfat va hidləri arasın da əlaqə ya ra dı lır. Bu isə öz növ bə sin də müəssisə üzrə ahəng dar lı üın ya ran ma sı na müsbət təsir göstəriir. Iq tısa di təhlil iqtisadi pro ses ləri və təsərrüfat-maliy yə əmə liy yat la rı nı qrup laş dı rır və on ların sə mərəliliyinə qiymət ve rir. Iq tisadi pro ses lər təh lil edılən zaman is teh sa lın səmə rə lıliyinə tə sir edən mənfi və müs bət amil lər aşkar edılir, ehtıyatlardan və re surs lar dan istifadə qıy mət lən dirilir. Iq tı sa di təh lil iqtısa di prosesləri, təsərrüfat-maliyyə əmə liy yat larını öy rən dik cə, təh lil etdik cə istifadə edil mə miş ehtıyat mənbələrini aşkar edir. Bu da qə bul ediləcək ida rə et mə qə rar la rının op timallıüına tə minat verir. Iq tı sa di təhlil idarəetmə ele menti kimi digər element lər lə - uçot-plan laş dır ma və xüsusilə nə za rətlə üzvi surət də bağ lıdır. Məhz iqtisadi təh lil, nəza rət və yox la ma iş lərində iştirak et mək lə özü nün idarəetmə funk sı yasını daha qa ba rıq və praktiki olaraq büru zə verir. Nəzarət və yox lama (eks per tiza) işlə rınin bir çox nəticə və tək lif lə ri iqtısa di təh lil va sitəsilə əldə edilə bilər. Iq tısadi təh lilin me tod və üsul la rından qar şı lıqlı şəkildə istifadə et məklə iqtısa di proseslərə və təsərrüfat-maliy yə əmə liy yatlarına komp leks qiymət ver mək olar. Yal nız iqtısa di təh lil aparılmaqla həya ta keçirilən audit yox la ma sı nə tıcəsində tərtib edil miş arayış ida rə et mə üçün səmərəli ola bilər. La kin iqtisadi təhlil auditdə faktorların qarşılıqlı əlaqəsilə məntiqi for ma da tətbiq edil mə lıdir. Əks halda yoxlama arayışı həd dindən artıq iqtisadi rə qəm lərlə şışir dilə bilər. Təcrübədə bəzən iqtisadi təhlilin metod və üsullarından audit yoxlama-ekspertiza işlərində düzgün istifadə edilməməsi yoxlama nətıcələrini əsas məqsəddən yayındırır və nətıcələr çox da konkret ol mur. Daha doürusu yoxlama-ekspertiza aktı analitik müşahidənin nətıcəsinə çevrilir.
Hər bir xidmət növünün fəaliyyəti üçün qanunverici nor ma tiv hüquqi aktların ol ması vacibdir. Çünki, hüquqi və təşkilati for ma sın dan asılı olma ya raq hər bir xidmət növünün hüquqi vəzifələri, mə suliyyəti və digər öhdəlikləri qa nun verici normativ hüquqi aktlarla tən zimlənir. Audit də xid mət növü olduüu üçün onun fəaliyyəti qa nunverici və nor mativ hüquqi aktlarla tən zimlənir. Azər bay can Res pub likası ərazisində hüquqi və fiziki şəxs sta tu sun da fəaliy yət göstərən audit xidməti Azər baycan Respub likasının Ali Qa nun ve ricilik orqanı tərə fin dən qəbul edil miş qanun lara və Azər bay can Res publikası Ali Icraedici or qan ları tərə fin dən qəbul edilmiş bir sıra qərar və qət namələrə əsasən təş kil olu nur. Bu qa nun ve rıci nor ma tiv sənədlərə «Audıtor xidməti haq qın da» Azər bay can Respub likasının 16 sentyabr 1994-cü il tarixli Qanunu və ona edılən dəyişikliklər, «Daxili audit haqqında» Azərbaycan Respub likasının 22 may 2007-ci il tarixli Qanunu və ona edilən dəyişikliklər, Azər bay can Respublıkasının Milli Məc lisinin 19 sentyabr 1995-ci il tarixli qəra rı ilə təsdiq edilmiş «Azərbaycan Respub likasının Audı tor lar Pala tası haqqında» Əsasnamə və ona edilən dəyişikliklər, Azər baycan Respub lıka sı nın Milli Məc lısınin 12 mart 1996-cı il tarixli qərarı ilə təs diq edilmiş «Azər bay can Res pub lıka sının Audıtorlar Palatası haq qında» Əsasnaməyə dəyişikliklər edilməsi haqqında Qərarı, «Auditorun peşə mə suliyyətinin icbari sıüortası» haqqında Azərbaycan Respub lıka sının 22 may 2007-ci il tarixli Qanunu və ona edilən dəyişikliklər, Azər bay can Res pub likası Nazirlər Kabinetinin 11 aprel 1996-cı ildə «Azər bay can Res publikası Auditorlar Palatasının bəzi məsələlərinə edilən dəyışik liklər» haq qın da qərarı və Azərbaycan Respub lıkasında Auditor lar Palatası haqqında Azər bay can Respub lıka sının Prezıden ti tərəfindən ve ril miş bir sıra fər man lar və sərəncamlar daxildir. Bu qanun ve rici və nor mativ hüquqi sə nədlər Azər bay can Res pub likasında audit fəaliyyə tinin təş kılınin və nizam lan ma sı nın ümumi hüquqi baza sını təşkil edir. «Auditor xidməti haqqında» Azərbaycan Respub lıka sının Qanununda Azərbaycan Respublikasında audit xid mə tinin təş kılı nin ümumi qaydaları, o cümlədən audit xidməti ilə məş üul olmaq üçün lisen ziya verilməsinin əsas prin sipləri, sər bəst audıtor ların və auditor təş kilatlarının qeydiyyat qaydaları, audıtorların və sifаrişçi-müştərinin hüquqları, vəzıfə lə rınin və onların məsuliyyətinin hüquqi prin sipləri, audıt xidməti ilə məş üul olmaq hüququ ve rən lisenziyaların geri alınması qaydalarının əsas prin sipləri əks etdirilmişdir.
Qeyd etmək lаzımdır ki, bir sıra sahələrdə, о cümlədən. аudit üzrə sahibkarlıq fəa liy yə tinin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi xüsusi razılıq (lisenziya) vasitəsi ilə həyata keçirilir. Audit fəaliyyətinin lısen ziya laş dırılmasında əsas məqsəd bu fəaliy yət wzərində dövlət nəza rə tıni həyata keçirməklə yanaşı, onun müvafiq stan dart lara uyüun olaraq təş kilini təmin etmək, keyfiyyətini yüksəlmək və sə mə rəli fəaliyyətinə müvafiq təminat verməkdən ibarətdir. Auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq üçün attestasiya Auditor Palatası tərə findən təşkil edilmiş komissiya tərəfindən "Auditor xid məti haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununa və "Azərbaycan Respublikasının Auditorlar Palatası haqqında" əsasnaməyə uyğun həyata keçirilir. Auditor fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ verən lisenziya peşə imtahan larını verdikdən və dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra 5 il müddətinə verilir. Sərbəst auditorlar hüquqi şəxs yaratmadan sahib karlıq fəaliyyəti ilə məşüul olmaq üçün müəyyən edilmiş qaydada uçota alınırlar. Həmin qanunverici və normativ hüquqi aktlara əsasən AR-dа audit fəaliyyətinə lisenziya ve rilməsini AR Auditorlar Pa la ta sı icra edir. Auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq hüququ verən lisenziyanı almaq üçün aşa ğıdakı sənədlər təqdim olunur: müəyyən edilmiş formada ərizə; hüquqi şəxsin nizamnamə və ya təsis sənədinin notarial qay dada təsdiq edilmiş surəti; hüquqi şəxsin dövlət qeydiyyatı haqda şəhadətnamənin nota rial qaydada təsdiq edilmiş surəti; hüquqi şəxsin ştat cədvəli; auditorların əmək kitabçalarının notarial qaydada təsdiq edil miş surəti; təşkilatın rəhbəri və orada işləyən auditorlar haqqında məlu mat; lisenziyanın alınması üçün rüsumun ödənildiyini təsdiq edən sə nəd. Təsdiq olunmuş qaydalara əsasən lisenziya al maq üçün iddiaçının Auditorlar Palatasına təqdim etdiyi kompleks sənəd lər pa la taya daxil olduğu gündən 15 gün ərzində araşdırılıb lisen ziya veril məsi haqqında xüsusi qərar verilməlidir. Auditor təşkilatının rəhbəri mütləq auditor olmalıdır. Rəhbərlə yanaşı təşkilatda ən azı auditor fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququ ve rən lisenziyaya mа lik olan iki auditor da çalışmalıdır. Lisenziyanın verilməsi müddəti və ya оndаn imtina səbəbləri müstəqil auditorlara aid olan qayda ilə eynidir. Lisenziya ciddi hesabat sənədi dir, auditor fəaliyyət göstərmək üçün lisenziyaların verilməsinin qey diy yat kitabına imza etməklə auditor təşkilatının rəhbərinə verilir. Lisen zi yada həmin sənədi verən təşkilatın adı, hüquqi şəxsin tam adı və ünvanı, lisen ziya verildiyi fəaliyyət növünün adı, qeydiyyat nömrəsi, verilmə tarixi və hansı müddətə verilməsi göstərilir. Sərbəst auditorlar və auditor təşkilatları auditor fəaliyyəti ilə məşüul olmaq hüququ verən lisenziyanın müddətini artırmaq üçün yazılı formada ərizə ilə müraciət etməlidir. ərizəyə aşaüıdakı sənədlər əlavə edi lir: a) sərbəst auditorlar: fərdi sahibkar qismində auditor fəaliyyətinin göstərilməsi haqqında xüsusi formada məlumat; ixtisasartırma kurslarında təhsil keçməsi haqda şəhadətna mə nin surəti; əmək kitabçasının notarial qayda təsdiq olunmuş surəti; lisenziyanın müddətinin uzadılmasına görə rüsumun ödənil mə sini təsdiq edən sənədin surəti. b) Auditor təşkilatları: təşkilatın rəhbəri və orada işləyən auditorlar haqda məlumat; təsdiq olunmuş formada auditor fəaliyyətinin göstərilməsi haqqında məlumat; lisenziyanın müddətinin uzadılmasına görə rüsumun ödənilməsi haqqında sənədin surəti. Zərurət yarandıqda lisenziyanın müddətinin uzadılmasının mümkünlüyünü müəyyən etmək üçün digər sənədlər də tələb oluna bilər. Bir qayda olaraq audit fəaliyyətinin lisen zıya laş dırıl ması qay da larına əsasən lisenziya ve ril mə sində aşağıdakı hallarda im tina edilə bilər:
AR-dа audit fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün hüquqi və fiziki şəxslərə, habelə xarici vətəndaşlara verilmiş lisenziyalar aşağıdakı hallarda ləğv edilə bilər:
|