Avian influenza hastaliği acil eylem plani

EK-11: TİCARİ KÜMES HAYVANLARINDA VAKA TANIMLARI

Ticari kümes hayvanları için vaka tanımları gerçekten kolaydır, gerek HPNAI gerekse de LPNAI enfeksiyonlarının erken dönemde teşhis edilebilmesinde başvurulabilecek en etkin yöntemdir ancak kanatlı hayvan sürülerinde hayvan sahibi, sorumlu kişi veya veteriner hekim tarafından her zaman aynı şekilde değerlendirilmesi gerekir. Kafeste beslenen yumurta tavuklarında, hastalık yavaş yayıldığı için başlangıç seviye oldukça düşüktür. Kafeste beslenmeyen tavuklarda ise genellikle yüksek ölüm oranı ile dramatik bir başlangıç ve hastalığın klinik belirtilerini gösteren birçok hayvan bulunur.

NAI’ye özgü klinik bulguların sürü düzeyinde saptanması, mortalite oranında artış, yem ve su tüketiminde azalma, solunum sistemi hastalıklarına özgü klinik bulguların varlığı ve yumurta veriminde düşme gibi üretim parametrelerinin izlenmesi, NAI enfeksiyonunun erken teşhisinde önemli rol oynar. Kimi zaman, LPNAI enfeksiyonunun tek göstergesi, yem tüketiminde azalma veya yumurta veriminde düşme olabilir. Sözü edilen tamamlayıcı teşhis yaklaşımlarından herhangi biri ile saptanan NAI şüphelilerin durumunun açıklığa kavuşturulabilmesi için klinik surveylans ve laboratuvar testleri mutlaka yapılmalıdır. Laboratuvar testleri klinik şüpheyi doğrulayabilirken, klinik surveylans da pozitif serolojik sonuçları doğrulayabilir. Şüpheli hayvanların saptandığı herhangi bir örnekleme birimi, aksi yönde kanıt ortaya konuluncaya dek enfekte olarak sınıflandırılmalıdır. Şüpheli sürülerin saptanması, NAIV kaynaklarının ve virüsün moleküler, antijenik ve diğer biyolojik özelliklerinin belirlenmesi bakımından hayati öneme sahiptir.
HPAI şüpheli durumlarda sahada otopsi yapılmayacağını HATIRLAYINIZ, karkası bütün olarak laboratuvara gönderiniz. Ayrıca bu karkaslardan kloakal sıvap alarak karkasın beraberinde gönderiniz.
Ölen hayvanların karkaslarında oluşan post-mortem değişiklikler (özellikle pH) nakliye esnasında virüsü inaktive ettiğinden laboratuvara gönderilmeden önce kloakal sıvapların alınması gereklidir.

Sadece laboratuvardan alınan doğrulayıcı test sonuçlarına dayanılarak hastalığın varlığı veya yokluğu konusunda karar vermenin bazı dezavantajları (gecikme, numunenin kalitesi) ve hatalı (pozitif laboratuvar sonuçları gibi) bulunmaktadır. Teşhis klinik senaryo, ilk yapılan çabuk test sonuçları ve konfirmasyon için yapılan test sonuçlarının kombinasyonu şeklinde olmalıdır. Daha sonra yapılan testler pozitif mi yoksa negatif mi fakat klinik bulgular yok veya çok az gibi tartışmalara böylece açıklık getirilebilir.

NOT:

Vaka tanımlarının amacı esnek bir uygulama için olanak sağlamaktır. Bildirilen vaka belki HPNAI olabilir ve salgını önlemeye yönelik olarak alınan her ihtimal seviyesindeki alınan tedbirler geçen zaman süresince değişen klinik senaryoya ve laboratuvardan elde edilecek sonuçlara göre düzeltilir.

Biyogüvenlik teriminin bahsedildiği her yerde iki temel prensip uygulama anlatılmaktadır.
Hareketlerin kontrolü

Biyogüvenliğin temel prensibi enfekte olan ve olmayan yerlerin fiziksel olarak ayrılmasıdır. Mümkün olduğunca bu enfekte bölgelerden hayvanların, insanların, taşıtların ve diğer nesnelerin hareketlerini önlenmelidir. Bu kontrol noktalarında biyogüvenlik kordonu oluşturularak yapılır. Canlı hayvanlar hiçbir koşulda bu kordonu geçemez. Eğer insanlar, taşıtlar veya diğer nesneler biyogüvenlik kordonunu geçecek ise, öncelikle etkili bir temizlik ve dezenfeksiyon uygulanmalıdır.

Temizlik ve dezenfeksiyon

Biyogüvenlik kordonunu geçmeden önce potansiyel olarak kontamine olan nesneler, taşıtlar veya giysiler öncelikle temizlenmeli ve sonra dezenfekte edilmelidir. Kirli nesnelerin dezenfekte edilemeyeceği bilinmelidir ve dezenfeksiyondan önce tamamen temizlenmelidir.

Ticari kanatlılarda Mihrak Araştırma Formlarının Gönderilmesi

Formlar 3 bölüm halinde düzenlenmiştir. Hastalığın şüpheli durumundan sönüşüne kadar başlangıç ve sönüşte formun tamamı, yapılan ziyaretler sırasındaki değişiklikler ise sadece değişikliğin yapıldığı bölümler doldurularak haftada bir elektronik ortamda Bakanlığımızın [e-mail] adresine veya [phone] no’lu faksına gönderilecektir.

Ticari kanatlılarda HPNAI vaka tanımları

Aşağıdaki klinik bulguların gözlenmesi halinde HPNAI için genel vaka tanımları; Kuvvetle olası, Olası, ve Düşük ihtimal olmak üzere 3 farklı Klinik senaryolar Tablo-1’de verilmiştir.

Tablo-1: HPNAI için Kuvvetle olası, Olası ve Düşük ihtimal klinik senaryo tanımları

Kuvvetle Olası:	24 saat içerisinde %10 ve daha fazla mortalite gözlenmesi, günlük yem ve/veya su tüketiminde %20 ve daha fazla azalma, günlük yumurta veriminde %10 ve daha fazla düşme ve kanatlı hayvanlarda HPAI ile uyumlu klinik bulguların varlığı
Olası:	24 saat içerisinde % 2-10 mortalite gözlenmesi, günlük yem ve/veya su tüketiminde % 5-10 azalma, günlük yumurta veriminde % 5-10 düşme ve kanatlı hayvanlarda solunum, sindirim ve sinir sistemine ait klinik bulguların varlığı
Düşük İhtimal:	Yem ve su tüketiminde, bir gün içerisinde % 5 oranında azalma veya 2 gün süreyle %10 azalma gözlenmesi, günlük yumurta veriminde % 1-5 düşme

Ticari tavukçulukta klinik senaryoların bu tanımlamaları hasta hayvanların görünüşü ve ölen hayvanlardaki dış lezyonlardan ziyade, kümesteki ölüm oranları, çiftlikte etkilenen kümes sayısı, günlük yem ve/veya su tüketiminde azalma, günlük yumurta veriminde azalma veya kesilme gibi konulara konsantre olmalıdır. Çünkü ölüm ve verim en gerçekçi ve önemli klinik bulgudur. İbiklerin kararması, solunum ve sinirsel semptomlar ile benzeri diğer bulgular hastalığın ayırıcı tanısı için yeterli teşhis bulguları olmamalı, bunlar aklınızda yöneltici olarak bulunmalıdır.

Ticari kanatlılardaki HPNAI vakalarında alınacak önlemler

Bu senaryolar için laboratuvar testleri (hızlı ve konfirmasyon) devam ederken de alınacak acil önlemler ve klinik bulgular ile laboratuvar sonuçlarının beraberce değerlendirilmelerine ait değişik kombinasyonlar Tablo 2, 3, 4, 5 ve 6’da verilmiştir.

Tablo 2: Ticari tavukçuluk: Sadece klinik senaryolara göre alınan önlemler (Örn: herhangi bir laboratuvar raporundan önce) Şayet hastalık ülkede veya komşu ülkelerde görülmüyor ise (“salgının görülmediği zamanlar”)
Kuvvetle olası	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Geçici kordon ve karantina tedbirlerini uygula. Tüm biyogüvenlik önlemlerini al. Teşhis için laboratuvara numuneleri gönder, hızlı test sonucunu da iste. Numunenin üzerine “Acil:Kuvvetle olası şüpheli vaka olduğunu belirt”. 3 km.lik bölgede aktif surveyi başlat. Bir hafta içinde şüpheli bölgedeki durumu günlük olarak başka kanıtlar için gözden geçir. İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna ve GKGM’ye daha ileri önlemler için bilgi ver. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını ve GKGM’nin direktiflerini bekle.
Olası	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Geçici kordon ve karantina tedbirlerini uygula. Tüm biyogüvenlik önlemlerini tedbir olarak al. Teşhis için laboratuvara numuneleri gönder, hızlı test sonucunu iste. Numunenin üzerine “Olası şüpheli vaka olduğunu belirt” Daha ileri önlemler için hızlı test sonucununa göre hareket et. Olayı takip etmek ve durum tespiti için çiftliği tekrar ziyaret et. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını ve GKGM’nin direktiflerini bekle.
Düşük ihtimal	Bu vakalarda teşhis için laboratuvara yine de numuneler gönderilir, hızlı test sonucu istenir. Testler sürerken herhangi bir önlem alınmaz. Eğer düşük ihtimalli klinik senaryo ile beraber hızlı test sonucu negatif ise vaka büyük bir ihtimalle negatiftir, önlem almaya gerek yoktur. Fakat daha sonraki laboratuvar testleri pozitif çıkarsa bu vakaya aykırı görülmekte olacağından bu sebeple hızlı test yapılmadan vakanın bir defa daha yeniden test edilmesi gerekecektir.

Tablo 3: Ticari tavukçuluk: Sadece klinik senaryolara göre alınan önlemler (Örn: herhangi bir laboratuvar raporundan önce) Şayet hastalık ülkede veya komşu ülkelerde görülüyor ise (“salgının görüldüğü zamanlar”)
Kuvvetle olası	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Geçici kordon ve karantina tedbirlerini uygula. Tüm biyogüvenlik önlemlerini al, Teşhis için laboratuvara numuneleri gönder, hızlı test sonucunu iste . Numunenin üzerine “Acil:Kuvvetle olası şüpheli vaka olduğunu belirt”. Kümesten yapılacak tüm hareketleri durdur. 3 km.lik bölgede aktif surveyi başlat ve başka mihrak’lar için kanıt ara. Olayı takip etmek ve durum tespiti için çiftliği tekrar ziyaret et. İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna ve GKGM’ye daha ileri önlemler için bilgi ver. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını ve GKGM’nin direktiflerini bekle.
Olası	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Geçici kordon ve karantina tedbirlerini uygula. Tüm biyogüvenlik önlemlerini al. Teşhis için laboratuvara numuneleri gönder, hızlı test sonucunu iste. Numunenin üzerine “Olası şüpheli vaka olduğunu belirt”. Olayı takip etmek ve durum tespiti için çiftliği tekrar ziyaret et. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını ve GKGM’nin direktiflerini bekle.
Düşük ihtimal	Bu vakalarda, teşhis için laboratuvara yine de numuneler gönderilmeli, hızlı test sonucu iste. Testler sürerken herhangi bir önlem alınmaz. Eğer düşük ihtimalli klinik senaryo ile beraber hızlı test sonucu negatif ise vaka büyük bir ihtimalle negatiftir, önlem almaya gerek yoktur. Fakat daha sonraki laboratuvar testleri pozitif çıkarsa bu vakaya aykırı görülmekte olacağından bu sebeple hızlı test yapılmadan vakanın bir defa daha yeniden test edilmesi gerekecektir.

Tablo 4: Ticari tavukçuluk: HPAI’nin kontrolü amacıyla klinik senaryo ve hızlı test sonuçlarının kombinasyonlarına göre alınan önlemler (“kesin sonuç bekleniyor.”)
KLİNİK SENARYO	HIZLI TEST SONUCU	YAPILACAKLAR
Kuvvetle olası	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Tam biyogüvenlik önlemlerini “karantina ve kordon” uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle ve varsa müdahale et. Eğer ölümler devam ediyorsa kesin mihrak olarak değerlendir ve ölenleri imha et. İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna ve GKGM’ye daha ileri önlemler için bilgi ver. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını ve GKGM’nin direktiflerini bekle.
Kuvvetle olası	Negatif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Biyogüvenlik önlemlerini uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle ve varsa müdahale et. Çiftlik yetkililerine ölüm olaylarında artış olduğu takdirde İl/İlçe Müdürlüğüne ihbar yapmalarını hatırlat. Daha ileri önlemler için laboratuvar test sonuçlarını bekle, GKGM’ye bilgi ver.
Olası	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Duruma müdahale ülkede veya komşu ülkelerdeki hastalık durumuna bağlı olacaktır. Hastalığın görülmediği zaman: Olası vaka olarak değerlendirilir. Tam biyogüvenlik önlemlerini uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle ve varsa müdahale et. Çiftlik yetkililerine ölüm olaylarında artış olduğu takdirde İl/İlçe Müdürlüğüne ihbar yapmalarını hatırlat. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler laboratuvar kesin test sonuçlarına ve GKGM’nin kararına bağlı olacaktır. Hastalığın görüldüğü zaman: Kuvvetle olası vaka olarak değerlendir. Tam biyogüvenlik önlemlerini uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle ve varsa müdahale et. Ölüm olaylarında artış olduğu takdirde kesin mihrak olarak değerlendir. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler laboratuvar kesin test sonuçlarına ve GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Olası	Negatif	Tam biyogüvenlik önlemlerini uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle ve varsa müdahale et. Laboratuvar kesin test sonuçlarını bekle.
Düşük ihtimal	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Geçici kordon ve karantina tedbirlerini uygula. Tam biyogüvenlik önlemlerini al. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale ederek hasta ve ölü hayvanları imha et. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler laboratuvar kesin test sonuçlarına ve GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Düşük ihtimal	Negatif	Negatif vaka olarak değerlendir.

Tablo 5: Ticari tavukçuluk: HPAI’nin kontrolü amacıyla klinik senaryo, hızlı test ve kesin test sonuçlarının kombinasyonlarına göre alınan önlemler
KLİNİK SENARYO	HIZLI TEST SONUCU	KESİN TEST SONUCU	YAPILACAKLAR
Kuvvetle olası	Pozitif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Kuvvetle olası	Pozitif	Negatif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Biyogüvenlik önlemlerini bir hafta süreyle uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et. Çiftlik yetkililerine ölüm olaylarında artış olduğu takdirde İl/İlçe Müdürlüğüne ihbar yapmalarını hatırlat.
Kuvvetle olası	Negatif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Kuvvetle olası	Negatif	Negatif	Negatif vaka. Biyogüvenlik önlemlerini kaldır.
Olası	Pozitif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Olası	Pozitif	Negatif	Biyogüvenlik önlemlerini bir hafta süreyle uygulamaya devam et. Olası mihrak olarak değerlendirmeye devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için vaka yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et. Çiftlik yetkililerine ölüm olaylarında artış olduğu takdirde İl/İlçe Müdürlüğüne ihbar yapmalarını hatırlat.
Olası	Negatif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Olası	Negatif	Negatif	Negatif vaka. Biyogüvenlik önlemlerini kaldır.
Düşük ihtimal	Pozitif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Düşük ihtimal	Pozitif	Negatif	Negatif vaka. Biyogüvenlik önlemlerini kaldır. Daha ileri önlemlere gerek yok.
Düşük ihtimal	Negatif	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kordon ve karantina tedbirlerini al. Biyogüvenlik önlemlerini oluştur. Mevcut durumu değerlendirmek için vaka yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Düşük ihtimal	Negatif	Negatif	Negatif vaka. Biyogüvenlik önlemlerini kaldır. Daha ileri önlemlere gerek yok.

Tablo 6: Ticari tavukçuluk: HPAI’nin kontrolü amacıyla klinik senaryo ve kesin test sonuçlarının kombinasyonlarına göre alınan önlemler (“hızlı test sonucunun olmadığı durumlarda”)
KLİNİK SENARYO	KESİN TEST SONUCU	YAPILACAKLAR
Kuvvetle olası	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Kuvvetle olası	Negatif	Biyogüvenlik önlemlerini bir hafta süreyle uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et.
Olası	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kesin mihrak olarak değerlendir ve mevzuattaki tam kontrol önlemlerini uygula. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Olası	Negatif	Olası vaka olarak değerlendirmeye devam et. Biyogüvenlik önlemlerini bir hafta süreyle uygulamaya devam et. Mevcut durumu değerlendirmek için mihrak yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et.
Düşük ihtimal	Pozitif	İL MÜDÜRLÜĞÜ VE GKGM’ NE BERABERCE DURUMU İHBAR ET. Kordon ve karantina tedbirlerini al. Biyogüvenlik önlemlerini oluştur. Mevcut durumu değerlendirmek için vaka yerini tekrar ziyaret et. Yeni klinik bulguları gözlemle, varsa müdahale et. Alınacak önlemler için GKGM ve İl Hayvan Sağlığı Zabıtası Komisyonuna danış. Daha ileri önlemler GKGM’nin kararına bağlı olacaktır.
Düşük ihtimal	Negatif	Negatif vaka. Biyogüvenlik önlemlerini kaldır. Daha ileri önlemlere gerek yok.

NOT:
Damızlıklar ve Yumurtacılar: İşletmenin klinik durumu ile üretim ve sağlık kayıtları her ay kontrol edilmelidir. Herhangi bir dönemde, günlük mortalite oranında artış (sürüde gözlenen normal mortalite oranının >3 katı) veya günlük yumurta veriminde düşme (>5 %) ya da günlük yem ve/veya su tüketiminde azalma (>5 %) gözlenecek olursa, her üretim biriminden, mihrak araştırma formlarında belirtilen standart örnekler alınmalıdır.

Etlik piliçler: Üretim dönemi içerisinde, işletmenin klinik durumu ile üretim ve sağlık kayıtları, üç hafta arayla iki kez kontrol edilmelidir. İkinci ve son kontrol, hayvanlar, kesimhaneye sevk edilmeden 72 saat önce yapılmalıdır. Herhangi bir dönemde, günlük mortalite oranında artış (sürüde gözlenen normal mortalite oranının >3 katı) veya günlük yem ve/veya su tüketiminde azalma (>5 %) gözlenecek olursa, her üretim biriminden, mihrak araştırma formlarında belirtilen standart örnekler alınmalıdır.

Kuluçkahaneler: Yumurtaların ışıkla muayenesinde, olağandışı mortalite saptandığı durumlarda, AI enfeksiyonu olasılığının hariç tutulabilmesi için örnek alınarak VKAE’ye gönderilmesi gerekir. Yumurtadan yeni çıkmış civcivler ile günlük civcivlerde gözlenen anormal ölümler, AI virüsünün veya antikor varlığının ortaya konulması için VKAE’ye karkas gönderilmesi yoluyla araştırılmalıdır.