Ayetullah uzma

MÜSTEHAP NAMAZLAR

752- Müstehap namazlar çoktur ve bunlara "Nafile" denir. Müstehap namazlar içerisinde günlük nafile namazların kılınması daha çok tavsiye edilmiştir. Nafile namazlar cuma günü dışında otuz dört rekâttır:
Sekiz rekât öğlen namazının nafilesi, sekiz rekât ikindi namazının nafilesi, dört rekât akşam namazının nafilesi, iki rekât yatsı namazının nafilesi, on bir rekât gece nafilesi, iki rekât sabah namazının nafilesi. Ancak yatsının iki rekât nafile namazının farz ihtiyat gereği oturularak kılınması gerektiğinden bir rekât hesap edilir. Cuma günü ise, öğlen ve ikindinin on altı rekâtlık nafilesine dört rekât daha ilave edilir. İki rekât dışında yirmi rekâtın hepsinin öğlen vakti girmeden önce kılınması daha iyidir. İki rekâtı da öğlen vaktinde kılması daha iyidir.
753- On bir rekât gece nafilesinin (=teheccüd namazının) sekiz rekâtı gece nafilesi, iki rekâtı şef' namazı ve bir rekâtı da vitir namazı niyetiyle kılınmalıdır. Gece namazının kılınmasıyla ilgili ayrıntılar, dua kitaplarında açıklanmıştır.
754- Nafile namazlar, oturularak da kılınabilir. Oturularak kılınan iki rekâtı bir rekât hesap etmeğe de gerek yoktur. Yatsı namazı nafilesi hariç diğerlerini ayakta kılmak daha iyidir. Farz ihtiyata göre yatsı namazı nafilesi oturarak kılınmalıdır.
755- Yolculukta, öğlen ve ikindi nafileleri kılınmamalı-dır. Ama yatsı nafilesi, müstehap olabilir niyetiyle kılınabilir.

GÜNLÜK NAFİLE NAMAZLARIN VAKTİ

756- Öğlen namazının nafilesi, öğlen namazından önce kılınır ve onun vakti, öğlenin evvelinden başlar, öğlen namazından önce kılabilinecek zamana kadar da devam eder. Öğlen namazı nafilesini, öğlenden sonra görünmeye başlayan, güneşe karşı dikilen şeyin gölgesinin, kendi boyunun yedide ikisine ulaşıncaya kadar kılmayanın, önce öğlen namazını daha sonra da nafilesini kılması daha iyidir. Ama öğlen namazını kılmadan bir rekâtlık nafile kılmışsa, bu durumda nafileleri farzdan önce tamamlaması daha iyidir.
757- İkindi namazının nafilesi, ikindi namazından önce kılınır. Vakti ise, ikindi namazından önce kılınabilecek zamana kadar devam eder. Ama ikindi namazı nafilesi, yere dikili şeyin gölgesinin miktarı, kendisinin yedide dördüne ulaşıncaya kadar kılmazsa bu durumda, önce ikindi namazı kılınmalıdır. Sadece bir önceki meselede açıklanan durum istisnadır.
758- Akşam namazının nafilesinin vakti, akşam nama-zının bitmesiyle başlar, yatsı namazından sonra kılınabilecek bir zamana kadar da devam eder. Ama akşam namazının nafilesini, güneş battıktan sonra batı tarafında meydana gelen kızıllığın yok olmasına kadar kılmayan kimsenin, önce yatsı namazını kılması daha iyidir.
759- Yatsı namazının nafilesinin vakti, yatsı namazının bitmesiyle başlar ve gece yarısına kadar devam eder; ancak, yatsı namazının hemen ardından kılınması, daha iyidir.
760- Sabah namazının nafilesi, sabah namazından önce kılınır. Onun vakti, gece yarısından sonra on bir rekât gece namazı kılınabilecek kadar zamanın geçmesiyle başlar, sabah namazından önce kılabilecek bir zamana kadar da devam eder. Ama sabah namazı nafilesini, doğu tarafındaki kızıllık belirinceye kadar geciktiren kimsenin, önce sabah namazını kılması daha iyidir.
761- Gece namazının vaktinin başlangıcı, meşhur görüşe göre gece yarısıdır. Elbette bu daha iyi olmakla beraber, gecenin evvelinden başlayıp sabah namazına kadar devam etmesi uzak bir ihtimal değildir. Sabah namazına yakın kılınması daha iyidir.
762- Şafak doğduğunda uykudan uyanan kimse, gece namazını eda ve kaza kastı olmadan kılabilir.
Ğufeyle Namazı

763- Müstehap namazlardan birisi de akşam ve yatsı namazları arasında kılınan "ğufeyle namazı"dır. Birinci rekâtta Fatiha'dan sonra okunacak sure yerine şu ayet okunur:

وَ ذَالنُّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى‌ فِى‌ الظُّلُمَاتِ اَنْ لاَ اِلَهَ اِلاَّ اَنْتَ سُبْحَانَكَ اِنِّى‌ كُنْتُ مِنَ الظَّالِمينَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى‌ الْمُؤْمِنِينَ
Okunuşu: "Ve zennûni iz zehebe muğâżiben fezenne en len nekdire ‘eleyhi fenâdâ fi'z-zulumâti en la ilâhe illâ ente sub-haneke innî kuntu mine'z-zalimîn. Festecebna lehu ve necceynahu mine'l-ğemmi ve kezalike nunci'l-mu'minîn."[34]
İkinci rekâtta Fatiha'dan sonra sure yerine şu ayet okunur:
وَ عِنْدَهُ مَفَاتِـحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا اِلاَّ هُوَ وَ يَعْلَمُ مَا فِى‌ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ اِلاَّ يَعْلَمُهَا وَ لاَ حَبَّةٍ فِى‌ ظُلُمَاتِ اْلاَرْضِ وَ لاَ رَطْبٍ وَ لاَ يَابِسٍ  اِلاَّ فِى‌ كِتَابٍ مُبِينٍ
Okunuşu: "Ve ‘indehu mefatih-ul ğeybi la ye‘'lemuha illa huve ve ye‘'lemu ma fi'l-berri ve'l-behri ve ma teskuţu min vereketin illa ye‘'lemuha vela hebbetin fî zulumat'il-erżi vela reţbin vela yâbisin illa fî kitabin mubîn."[35]
Kunutta da şu dua okunur:
اَللَّهُمَّ اِنِّى‌ اَسْأَلُكَ بِمَفاتِـحِ الْغَيْبِ الَّتِى‌ لاَ يَعْلَمُهَا اِلاَّ اَنْتَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلَى‌ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَفْعَلَ بِى‌ كَذَا و كَذَا
Okunuşu: "Ellahumme innî es'eluke bimefatih'il-ğeybilletî la ye‘'lemuha illa ente, en tuselliye ‘ela Muhemmedin ve âl-i Mu-hemmedin ve en tef'‘ele bî keza ve keza."[36]
Duanın sonunda yer alan ve "şu ve şu" anlamına gelen "keza ve keza" kelimeleri yerine hacetler istenir ve sonra şu dua okunur:
اَللَّهُمَّ اَنْتَ وَلِىُّ نِعْمَتِى وَالْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِِى تَعْلَمُ حَاجَتِِى فَأَسْألُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ لَمَّا قَضَيْتَهَا لِى
Okunuşu: "Ellahumme ente veliyyu ni‘'metî ve'l-kâdiru ‘ela ţelibetî, te‘'lemu hâcetî fees'eluke bihekki Muhemmedin ve âl-i Muhemmedin ‘eleyhi ve ‘eleyhim'us-selâm, lemma keżeyteha lî."[37]

KIBLE HÜKÜMLERİ

764- Mekke-i Muazzama'da bulunan Kâbe evi, kıbledir. Namaz tam olarak ona doğru kılınmalıdır. Ama, uzakta bulunan kimse, "kıbleye doğru namaz kılıyor" denecek şekilde olursa yeterlidir. Yine, hayvanın başının kesilmesi gibi kıbleye doğru yapılması gereken işlerde de "kıbleye doğru yapılıyor" denilmesi yeterlidir.
765- Farz namazını ayakta kılan kimsenin sinesi ve karnı kıbleye gelecek şekilde durmalıdır. Yüzü de kıbleden fazla dönük olmamalıdır. Müstehap ihtiyata göre, ayak parmakları da kıbleye doğru olmalıdır.
766- Oturarak namaz kılması gereken kimse, sinesi ve karnı kıbleye gelecek şekilde oturmalıdır. Yüzü de kıbleden fazla dönük olmamalıdır.
767- Oturarak namaz kılamayan kimse, namazda be-deninin ön kısmı kıbleye doğru olacak şekilde sağ yanı üzerinde uzanmalıdır. Sağ tarafı üzerine uzanması mümkünse, sol tarafı üzerine uzanmaması ihtiyaten farzdır. Eğer mümkün olmazsa, bedeninin ön kısmı kıbleye doğru olacak şekilde sol yanı üzerinde uzanmalıdır. Eğer bunu da yapamazsa, ayaklarının altı kıbleye doğru gelecek şekilde sırt üstü yatmalıdır.
768- İhtiyat namazı, unutulmuş secde ve teşehhüt kıbleye doğru yapılmalıdır. Sahiv secdesini de kıbleye doğru yapması ihtiyaten müstehaptır.
769- Yol yürürken ve bir şeye binmiş olduğu hâlde, müstehap namaz kılınabilir. Eğer bu iki durumda müstehap namaz kılınırsa, kıbleye doğru yönelmek gerekmez.
770- Namaz kılmak isteyen kimse, kıble yönünü tespit etmek için kıblenin hangi yönde olduğundan emin oluncaya kadar veya emin olma hükmünde bir sonuca ulaşıncaya kadar (örneğin hissi belirtilere dayanarak şahitlik yapan iki adil şahidin sözü gibi) araştırması gerekir. Bunlar mümkün olmadığı takdirde, Müslümanların camilerindeki mihraplara ve Müslüman mezarlarına veya başka yollara bakarak amel edebilir. Hatta ilmi kurallara dayanarak kıble yönünü tanıyan kâfir ve fasık bir kimsenin sözünden kıble yönüne dair zanna ulaşılırsa, yeterlidir.
771- Kıble konusunda zanna varan kimse, daha güçlü bir zanna varabilecekse, varmış olduğu zanna göre hareket edemez. Örneğin, ev sahibinin sözünden kıble konusunda zanna varan bir misafir bir başka yolla daha güçlü bir zanna varabilecekse, onun sözüne göre hareket edemez.
772- Kıble yönünü bulmak için bir aracı olmaz veya uğraştığı hâlde bir zanna varamazsa bir tarafa namaz kılmak yeterlidir. Namaz vakti müsait olursa, dört tarafa dört namaz kılması ihtiyaten müstehaptır.
773- Kıblenin, iki yönden biri olduğundan emin olur veya bu hususta zannı olursa, her iki yöne doğru namaz kılmalıdır.
774- Birkaç yöne doğru namaz kılması gereken kimse, öğlen ve ikindi namazları gibi biri öbüründen sonra kılınması gereken namazlarda, önce öğlen namazını dört tarafa kılıp bitirdikten sonra ikindi namazını başlaması ihtiyaten müstehaptır.
775- Kıblenin hangi taraf olduğundan emin olmayan kimse, namaz dışında kıbleye doğru yapılması gereken örneğin hayvanı kesmek gibi bir işi yapmak istediğinde, kendi zannına göre hareket etmelidir. Eğer zanna varmak mümkün değilse, hangi tarafa doğru yapılırsa yapılsın sahihtir.