Ayetullah uzma

NAMAZ HÜKÜMLERİ

Namaz dinî amellerin en önemlisidir. Âlemlerin Rabbi katında kabul olursa, diğer ibadetler de kabul olur; namaz kabul olmazsa, diğer ameller de kabul olmaz. Nasıl ki günde beş defa bir nehir de yıkanan insan, tertemiz olur ve bedeninde kir kalmazsa, günlük kılınan beş vakit namaz da insanı öylece günahlardan temizler. Namazın ilk vakitte kılınması iyidir. Namazı hafife alıp önemsemeyen kimse, namaz kılmayan kimse gibidir. Resulullah Efendimiz (Al-lah ona ve Ehlibeyti'ne rahmet etsin) şöyle buyurmuştur:
"Namazı önemsemeyip hafife alan kimse, ahiret azabı-nı hak eder."
Bir gün Resulullah Efendimiz (s.a.a) mescitte iken birisi gelip namaza durdu, rükû ve secdeleri gerektiği gibi yerine getirmedi. Bunun üzerine Hazret: "Bu adam, namazı bu şekilde olduğu hâlde ölürse, benim dinim üzere ölmemiştir." buyurdu.
O hâlde insan, namazları hızlı ve acele kılmamaya özen göstermeli; namazdayken Allah'ı hatırlayıp O'na karşı huzu, huşu ve vakarlı olmalı; kiminle konuştuğunun farkında olmalı ve âlemlerin Rabbinin azamet ve büyüklüğü karşısında kendisini hiç ve çok hakir görmelidir. Eğer namazda insan, bu nüktelere tam olarak dikkat ederse kendisini unutur. Nitekim, Hz. Ali'nin (Allah'ın selâmı ona olsun) mübarek ayağındaki ok, o hazret namazdayken çıkarıldı; ancak o hazret bunun farkında olmadı.
Yine namaz kılan kimse, tövbe etmeli, Allah'tan bağış-lanma dilemeli ve namazın kabul olmasına engel olan haset, kibir, gıybet, haram yemek, aklın fonksiyonunu yitirici şeyleri içmek, humus ve zekât vermemek gibi günahları, hatta günah sayılan bütün her şeyi terk etmelidir. Ayrıca namazın sevabını azaltan işleri yapmamalıdır. Örneğin, uykulu ve idrarı sıkıştığı bir hâlde namaza durmamalı ve namaz kılarken gökyüzüne bakmamalıdır. Aynı zamanda akik yüzük takmak, temiz elbise giymek, saç ve sakalı taramak, dişleri fırçalamak ve güzel koku kullanmak gibi namazın sevabını artıran işleri de yapması uygundur.

FARZ NAMAZLAR

Farz namazlar altı tanedir:
1) Günlük namazlar.
2) Âyat namazı.
3) Cenaze namazı.
4) Farz tavaf namazı.
5) Vacip ihtiyata göre; büyük oğlun üzerine farz olan babanın kaza namazı.
6) Ecîr olma, nezir, yemin ve ahdetmekten dolayı farz olan namaz. Cuma namazı ise günlük namazlardan sayılır.

GÜNLÜK FARZ NAMAZLAR

Günlük farz namazlar, her biri dört rekât olan öğlen ve ikindi, üç rekât akşam, dört rekât yatsı ve iki rekât sabah namazı olmak üzere beş tane namazdan ibarettir.

717- Yolculukta iken dört rekâtlı namazlar ileride açıklanacak şartlara göre, iki rekât olarak kılınmalıdır.
Öğlen ve İkindi Namazlarının Vakti

718- Öğlen ve ikindi namazlarının vakitleri güneşin zevalinden (şer’i öğlen vaktinden)[33] başlar, güneşin batmasına kadar devam eder. İkindi namazını öğlen namazından önce kılınırsa namaz batıl olur. Sadece güneşin batmasına bir namazı kılabilecek kadar vakit kalırsa, ikindi namazını kılmalı ve öğlen namazını da kaza etmelidir. Bu vakitten önce bilmeden ikindi namazının tamamını öğlen namazından önce kılarsa namazı sahihtir. Öğlen namazını kılmalı ve müstehap ihtiyata göre, ikinci dört rekâtı eda ve kaza niyeti etmeden “ma fi zimme” olarak kılmalıdır.

719- Öğlen namazını kılmadan bilmeyerek ikindi namazını kılmaya başlar, namazın ortasında da hatasını anlarsa, niyetini öğlene döndürmelidir. Yani kıldığım, kılmakta olduğum ve kılacağım hepsi öğlen namazı olsun diye niyet eder. Namazı  tamamlamalı  sonra  da  ikindi  namazını  kılmalıdır.
Cuma Namazı ve Hükümleri

720- Cuma namazı sabah namazı gibi iki rekâttır. Sadece Cuma namazında namazdan önce iki hutbe okunmalıdır. Cuma namazı “ihtiyari vaciptir.” Yani mükellef şartları oluştuktan sonra ya Cuma namazını veya öğlen namazını kılabilir. Şu halde Cuma namazını kıldıktan sonra öğlen namazını kılmasına gerek kalmaz.

Cuma namazının farz olmasının birkaç şartı vardır:
1) Vaktin girmesi. Bu da güneşin zevalinden (şer’i öğlen vaktinden) başlar. Vakti, örfe göre zevalin başlangıcıdır. Şu halde bu vakitten geciktirilirse, vakti bitmiştir ve öğlen namazını kılmalıdır.
2) Namazda imamla birlikte en azından beş kişinin bulunmalıdır. Müslümanlardan beş kişiden toplanmazsa Cuma namazı farz olmaz.
3) İmamet şartlarına sahip bir imamın bulunması. cemaat imamında gerekli olan adalet ve diğer şartlara sahip olmalıdır. Cemaat namazında bu konunun açıklaması yapılacaktır. O olmadan Cuma namazı farz olmaz.
Cuma Namazının Sahih Olmasının Şartları:
1) Cemaatle olmalıdır. Şu halde furada kılınırsa sahih değildir. Memum ikinci rekâtın rükûsundan önce cemaate yetişir iktida ederek sonra da geri kalan bir rekâtını kendisi kılarsa namazı sahihtir. İkinci rekâtın rükûsunda imama ulaşırsa, vacip ihtiyata göre bu namaza iktifa edemez. Öğlen namazını da kılmalıdır.
2) İmamın namazdan önce iki hutbe okuması. Birinci hutbede; Allah’a hamt ve sena ettikten sonra insanları takvalı olmayı ve Allahtan kaçınmayı tavsiye etmeli ve Kuran’ı Kerimden bir küçük süre okumalıdır.
İkinci hutbede yine Allah’a hamt ve sena ettikten sonra, Peygambere (s.a.a) ve Masum İmamlara (a.s) salât ve selam göndermelidir. Müstehap ihtiyata göre Müslüman erkek ve kadınlara Allah’tan bağışlanma dilemelidir. Hutbeler namazdan önce olmalıdır. Namaza hutbelerden önce başlanması sakıncalıdır.
Hutbe okuyan ayakta olmalıdır. Oturarak hutbe okuması doğru değildir. İki hutbe arasında birazcık oturmalıdır. Oturması az ve hafif olmalıdır. İmamın kendisi hutbe okumalıdır. Allah’a Hamt ve senayı, Peygamber’e (s.a.a) ve Masum İmamlara (a.s) salât ve selamı, ihtiyat gereği Arapça okumalıdır. Bunun dışınsa Arapça gerekli değildir. Hatta namazda bulunanların çoğunluğu Arapça bilmiyorlarsa, takvaya tavsiyenin, onların dilinde olması ihtiyaten farzdır.
3) İki Cuma namazı kılınan yer arasındaki uzaklık bir fersahtan daha az olmamalıdır. Şu halde birbirlerine bir fersahtan daha yakın olurlar ve her ikisi de aynı anda başlarsa her ikisi de batıldır. Ama Tekbiretu’l-İhram demekle dahi olsa biri diğerinden önce başlarsa önce başlayan sahih diğeri batıldır. Namaz bittikten sonra diğerinin kendileriyle aynı anda veya daha önce başladığı anlaşılırsa, öğlen namazını kılmak vacip değildir. Elbette başka bir Cuma namazının kılınmasına engel olması için, kılınan Cuma namazının sahih ve bütün şartlara sahip olması gerekir. Aksi taktirde öbür Cuma namazına engel teşkil etmeyecektir.
721- Şartlara sahip olan Cuma namazına katılmak, Masum İmam’ın (a.s) kendisinin veya has naibinin bulunması durumunda vaciptir. Aksi halde vacip değildir. Birinci durumda da birkaç guruba vacip değildir.
1) Kadınlara.
2) Kölelere
3) Yolculara. İkamet niyetleri olsa ve namazlarını tam kılsa da yolculara farz değildir.
4) Hastalar, körler ve ihtiyarlara.
5) Cuma namazı kılınan yere iki fersahtan daha fazla uzaklıkta olanlara.
6) Yağmur, aşırı soğuk gibi nedenlerden dolayı Cuma namazına katılmaları zor olan kimselere.
722- Cuma namazına katılması vacip olan kimse, cuma namazı yerine öğlen namazı kılarsa namazı sahihtir.
Cuma Namazı Hakkında Birkaç Hüküm

1- Gaybet zamanında Cuma namazı Vacib-i Tayini değildir. Cuma günü vaktin evvelinde öğlen namazına kılmaya başlanabilir.

2- İmam hutbeleri okurken konuşmanın keraheti vardır. Ama hutbeleri dinlemeyi engelleyecek olursa, bu surette konuşmak ihtiyat gereği caiz değildir.
3- Hutbelerin ikisini de dinlemek ihtiyat gereği farzdır. Hutbenin anlamını bilmeyenin dinlemesi farz değildir.
4- İmam hutbe okurken namazda bulunmak farz değildir.
Akşam ve Yatsı Namazlarının Vakti

723- İnsan güneşin batıp batmadığında şüphe ederse, dağların, binaların veya ağaçların ardında görülmediğine ihtimal verirse, güneş battıktan sonra beliren doğudaki kızıllık, insanın başının üzerinden geçmeden akşam namazını kılmamalıdır. Şüphe etmese de farz ihtiyata göre zikredilen vakte kadar sabretmelidir.

724- İhtiyari halde akşam ve yatsı namazlarının vakitleri gece yarısına kadardır. Ama unutkanlıktan dolayı, uyuyakaldığı için, hayız ve benzeri zaruri durumlardan dolayı gece yarısına kadar namazını kılamayan, şafak vaktine kadar (sabah namazı vaktine kadar) namazını kılabilir. Elbette her durumda akşam namazını yatsı namazından önce kılmalıdır. Yatsı namazını akşam namazından önce kılarsa, namazı batıl olur. Sadece vaktin sonunda sadece yatsı namazını kılacak kadar vakit kalırsa, bu durumumda yatsı namazını akşam namazından önce kılmalı, (sonra akşam namazını kaza etmelidir.)
725- Biri yatsı namazını bilmeden akşam namazından önce kılar ve namaz bittikten sonra farkında olursa, namazı sahihtir. Akşam namazını ondan sonra yerine getirmelidir.
726- Yanılarak akşam namazı kılınmadan önce [müşterek vakitte] yatsı namazı kılınmaya başlanır ve namazda iken farkına varılırsa, dördüncü rekâtın rükûsuna gidilmediği takdirde, niyet akşam namazına çevrilmeli, namaz bitirilmeli ve sonra yatsı namazı kılınmalıdır. Eğer dördüncü rekâtın rükûsuna gidilmişse, namazı bitirip daha sonra akşam namazı kılabilir.
727- Zaruri durumu olmayan için yatsı namazının son vakti, daha önce de açıklandığı gibi gece yarısıdır. Gece ise güneşin batmasından doğmasına kadar olan zamandır.
728- Bilerek akşam veya yatsı namazını gece yarısına kadar geciktiren, farz ihtiyat gereği sabah ezanına kadar,  eda ve kaza niyeti etmeksizin bu namazları kılmalıdır.
Sabah Namazının Vakti

729- Sabah ezanına yakın ufkun doğusundan bir aydınlık yükselmeye başlar ki buna "birinci fecir" denir. Bu aydınlık yayılınca "ikinci fecir" ve sabah namazı vakti girmiş olur. Sabah namazının son vakti ise, güneşin doğmaya başladığı andır.