Ayrımcılık Yasağı Eğitim Rehberi

TÜRK HUKUKUNDA AYRIMCILIK YASAĞI İLE İLGİLİ
DENETİM USULLERİ
Yargısal Denetim Usulleri

Bu rehber ayrımcılık yasağı konusunda savunuculuk ya da hak arama yollarına dair derinlemesine bilgi vermek amacıyla hazırlanmadığı için yargısal yollar hakkında kısaca bilgi verilecektir.

Ayrımcı muameleden kamu makamları sorumlu olduğunda idare ve ceza mahkemeleri, bir özel hukuk gerçek veya tüzel kişisi söz konusu olduğunda ise hukuk ve ceza mahkemeleri yargı yetkisine sahiptir. Türkiye’de uyuşmazlığın niteliğine bağlı olarak, ayrımcılıkla ilgili davalar hukuk, iş, ceza ve idare mahkemelerinde görülebilmektedir. Ceza, hukuk veya idari yargılamaların paralel biçimde gerçekleşebilmesi mümkündür. Mağdurlar eş zamanlı olarak hukuk veya iş mahkemelerinde tazminat için dava açabilecekleri gibi, bir idari başvuru ya da ceza soruşturması için şikâyette de bulunabilirler.

İç hukukta mevcut tüm yargısal yollardan herhangi bir sonuç alamayan ve mağdur edildiğini düşünen tüm ayrımcılık mağdurları, iç hukuk yollarını tükettikten sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’ne başvurma olanağına sahiptir. Başvurulabilecek diğer uluslararası başvuru yolları ile ilgili iletişim bilgilerine EK III’den ulaşabilirsiniz.

Ulusal ve uluslararası hukuk kapsamında mevcut olan yargılama ve başvuru usulleri oldukça karmaşıktır. Bu sebeple ayrımcılık mağdurlarının bir hukukçunun yardımını almaksızın bir davayı ya da başvuru usulünü başlatması veya yürütmesi oldukça zordur. Türk hukukuna göre tarafların mahkemede avukatla temsil edilmesi zorunlu tutulmamıştır.

Kişilerin ücretsiz adli yardımdan yararlanma hakkı olmakla birlikte, adli yardımdan belirli sınırlamalar dâhilinde yararlanılabilir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) düzenlenen adli yardım sadece avukatla temsili değil yargılama giderlerini de kapsarken, Avukatlık Kanunu’nda belirtilen adli yardım avukatlık hizmetinden ücretsiz yararlanılmasını içerir.

Adli yardım hizmeti barolar tarafından oluşturulan adli yardım büroları tarafından sunulur. Hukuk yargılamalarında ve idari yargılamalarda adli yardımdan yararlanmak isteyen mağdurların avukat tutacak maddi durumları olmadığını ve hukuki temsilin adaletin menfaatine hizmet edeceğini ortaya koymaları gerekir. Ayrımcılık mağdurlarının avukattan ücretsiz yararlanma hakkı ceza yargılamasında da mevcuttur. Hemen her ilde kurulmuş olan baroların adli yardım hizmeti sunma yükümlülüğü bulunmaktadır. Baroların iletişim bilgilerine EK IV’ten ulaşabilirsiniz.