Bədii üslubda bədii təsvir və ifadə vasitələri sistemi fəaliyyət göstərir ki, bunların əsas məqsədi obrazlılıq yaratmaqdır.
Söz və ifadələr əsl mənası ilə yanaşı, məcazi mənada da işlədilir. Məcazi mənanın təsir gücünü artırmaq üçün bir sıra priyomlardan istifadə edilir və beləliklə, məcazın iki növü yaranır:
I Bədii təsvir vasitələri:
a) Təşbeh (bənzətmə) bu, məcazın ən sadə növüdür. Təsvir zamanı iki obyekt qarşılaşdırılır, oxşar cəhətlərdən biri, yaxud bir neçəsi əsas götürülür. Əlaməti zəif olan obyekt əlaməti güclü, qabarıq olan obyektə bənzədilir. Kimi, təki, tək, qədər qoşmaları bənzəyənlə bənzədilən arasında eyniyyət yaranmasına imkan vermir. Məsələn: Yerdən ayağını quş kimi üzub, ox kimi süzüb...
(S.Vurğun)
Şamların belindən aşan buludlar,
Yun kimi süzülüb daraqdan keçir.
(H.Hüseynzadə)
b) Epitet (bədii təyin) Buna “obrazlı təyin”, “əlavə təyin”də deyilir. Təsvir obyektinin zahiri və ya daxili əlamətlərini açarkən-bədii portret yaradarkən daha təsirli olur. Klassik ədəbiyyatda gözəl üçün işlədilən “gül üzlü”, “sərv boylu”, “ahu baxışlı”, “qələm qaşlı” və s. kimi ifadələr epitetdir. Məsələn:
Xalqımızın, dağ cüssəli, qartal baxışlı, qar saçlı övladları nə qədər bir-birinə bənzəyirlər.
(Ə.Muğanlı)
c) MetaforaYunanca “köçürmə” mənasını bildirən metafora bənzətməyə çox yaxındır. Çünki qarşılaşdırılan tərəflərin biri və köməkçi vasitələr atılır. Əsil əlamət isə saxlanılır. Məsələn:
Yollar kənarında güllər əkilsin,
Nəğmələr bəzəsin vətən mülkünü,
Mən də qoca vaxtı görüm o günü.
(S.Vurğun)
ç) Metonimiya yunanca mənası “ad dəyişmə” deməkdir. Müxtəlif daxili əlaqələr nəticəsində bir anlayışı bildirən əsil söz, yaxud ifadə işlədilmir. Həmin anlayış başqa sözlə, ifadə ilə verilir. Məsələn;
Əzəl başdan düşmənimdir, üzü murdar qaranlıq,
Hər torpağın öz eşqi var, hər millətin öz adı
Dostları ilə paylaş: |
