Azərbaycan döVLƏt aqrar universiteti İnformasiya texnologiyalari, aqrar müHƏNDİSLİk və energetika faküLTƏSİ

Şaquli drenaj tikintisi. Şaquli drenaj sistemi aşağıdakı qurğulardan ibarətdir: suqəbuledici və suqaldırıcı avadanlıqla təchiz edilmiş quyular, idarəetmə stansiyası, hava elektrik xətləri və trasformator yarımstansiyası, suaxıdıcı xətlər və müşahidə quyuları şəbəkəsi, nəqliyyat yolları.

Su və müşahidə quyularının qazılması “Şaquli drenajı tikintisi üzrə təlimat”- ın, yerüstü qurğuların tikintisi, nasos və avtomatika vasitələrinin quraşdırılması isə inşaat normalarının tələblərinə uyğun aparılmalıdır.

Şaquli drenaj quyularının qazılmasında УКС, УPБ, ФA və 1БA- 15 K tipli qaz-ma dəzgahlardan istifadə edilir. Şaquli drenaj tikintisində həmçinin qreyferli (asqılı) ekskavatorlardan istifadə edilir. Qreyferlə işlərkən qolun maksimal açılışından 5 m artıq radial məsafə təhlükəli zona hesab edilir, burada adamların durması qadağandır. Qreyferlə qazma zamanı çalada qarşıya qaya parçası, kötük və b.k., maneələr çıxarsa, çalovu qaldırmalı və maneəni kənar etməlidir (ətrafını qazmaq və ya onu partlat-maqla). İş zamanı çalovu təmizləmək, yoxlamaq və ya təmir etmək lazım gəldikdə onu quyudan qaldırmalı və ekskavatoru dayandırmalıdır. Çalovu quyunun əks istiqa-mətində yerə qoyurlar.

Krot və şırım drenajlarının tikintisi. Krot drenajını torpaqda uzun, dairəvi boş-luqların sıxılıb yaradılması ilə qururlar. Həmin dren-dəliklər yaxşı suyığma qabiliy-yətinə malikdir, lakin onlar dayanıqlı olmadığı üçün tez uçulur. Krot drenajı gilli və gilli-torpaq suxurlarda qurulur. Ağac kötükləri olan torf sahələrində torpaqda üçbu-caq kəsikli şırımlar açaraq şırım drenajı tətbiq edirlər. Krot və şırım drenajlarının dayanıqlığını artırmaq üçün aşağıdakı şərtlərə əməl edilməlidir.

- drenaj yalnız nəmləşdikdə axmayan və qurudulduqda səpilməyən suxurlarda tikilməli;

- krot drenajı optimal nəm (21...27%) suxurlarda tikilməli;

- drenlərin çəkilməsi üçün bircinsli torpaq seçilməli;

- krot drenlərinin açıq kollektora çıxan mənsəblərində uzunluğu 30...60 sm olan asbest-sement və ya plastmas borular tətbiq edilməli;

- krot drenajını yerləşdirdikdən sonra dərhal bıçaq şırımlarını torpaqlamalı;

- krot drenlərinin optimal diametrlərini (50...100 mm) tətbiq etməlidir.

Krot drenajını MД -6 tipli, şırım drenajını və TMT- 101 tipli maşınlarla qururlar. Traktordan asılı bu qurğular çərçivəsən, işçi orqandan və hidravlik sistemdən ibarətdir. MД- 6 alətinin işçi orqanı iki ədəd drenli bıçaqdır.

TMT- 101 maşınının işçi orqanı isə reduktorlu frez diskindən ibarətdir. Frezin xarici diametri üzrə bıçaqlar bərkidilmişdir. Frezin reduktoru traktorun güc valından hərəkətə gətirilir.

Krot drenajının qurulmasında alətin bıçaqlarının, drenerlərin və onların asqı-larının, həmçinin hidravlik sistemin vəziyyətinə nəzarət edilməlidir. Bıçaqlar, drenlər, eləcə də onların asqıları yoxlanıldıqda işçi orqan yerə qoyulmalıdır. Asılma alətin aşağı hissələrini yoxlamaq lazım gəldikdə qaldırıcı çərçivə yuxarı vəziyyətdə çən-bərlə və ya möhkəm dayaqla bərkidilməlidir. Krot drenajı maşını işləyərkən onun yanlarında azı 2 m, arxasında isə azı 3 m məsafədə adamlar dayanmamalıdır.

Şırım drenajı maşını ilə işə başlamazdan əvvəl frezin dişlərinin möhkəmliyini yoxlamaq lazımdır. Maşın işləyərkən onu tırıtıllarından və bağlayıcı aparatın dolaq-larından 2 m məsafədə adamların dayanması qadağandır.

Hidravlik sistemin birləşmələrinin boşalmış vəziyyətində və ya şlanqlardan yağ sızdıqda maşını işlətmək olmaz. Maşının bıçaqlarını, novunu, şnekini, hidravlik sistemini təmir etmək üçün işçi orqan yerə və ya etibarlı dayaq üzərinə qoyulmalıdır. İşçi orqanın yalnız hidravlik sistemin qüvvəsi ilə qaldırılmış vəziyyətində orada təmir və tənzimləmə işləri aparmaq qəti qadağandır.