Azərbaycan döVLƏt aqrar universiteti İnformasiya texnologiyalari, aqrar müHƏNDİSLİk və energetika faküLTƏSİ

Ekskavatorlar. Ekskavatorlar hamarlanmış üfüqi meydançalar üzərində işlədil-məlidir. İş vaxtı elskavatorun tırtılları (təkərləri) tormozlanmalıdır. Bu məqsədlə tırtılların altına və ya onun diyircəklərinin arasına şalban, daş və s. əşyaların qoyul-masına icazə verilmir.

Ekskavatorla işləməzdən əvvəl qazıntı yamaclarının dayanıqlığı yoxlanılmalıdır ki, iş vaxtı onlar ekskavatorun ağırlığından uçmasın.

Ekskavatorla işləyən zaboyun (quyudibinin) hündürlüyü: düz çalovla işləyəndə çalovun maksimal qazma hündürlüyünü əks çalov və draqlayla işləyəndə buraxıla-bilən ən böyük dərinlik həddini ötməməlidir. İş vaxtı torpağın uçulma təhlükəsi yarandıqda, yaxud qarşıya təsadüfən elektrik kabeli və digər kommunikasiya xərləri çıxdıqda iş dayandırılmalı və iş icraçısına xəbər verilməlidir.

İstismar zamanı çalovun yüklü halında oxun açılışını dəyişməyə, qol ilə yükləri sürükləməyə, çalovun qaldırılmış vəziyyətində tormozu tənzimləməyə və qazıntının içərisində kanatları dəyişməyə icazə verilmir.

Buldozerlər. Buldozerlə 30⁰ –yə qədər maillikli sahələrdə iş aparmaq olar. İş vaxtı maşının işçi orqnının kəsici hissəsinə diqqət verilməlidir ki, torpağa girməsin və ya xəndəyin torpaqlanan hissəsinə düşməsin. Yağışlı havada gilli suxurlarda bul-dozerlə iş aparılmamalıdır.

Hidravlik idarəetmə sistemi buldozerlərdə iş vaxtı yağın temperaturunun 60⁰ C-dən artıq olmasına yol verilməməlidir. Hidravlik sistemin qoruyucu klapanı 3 Mπa təzyiqə hesablanmalıdır. Buldozerin maşinisti şlanqların vəziyyətinə müntəzəm diq-qət verməli və onlar qırıldıqda mühərriki söndürüb maşını dayandırmalıdır.

Skreperlər. Qoşqu skreperləri traktorun dişlə bəndinə ox mili vasitəsilə sərt birləşdirilir. Ox mili maksimal dartı qüvvələrində qrılmaya hesablanır. Ona görə də qoşqu üçün möhkəm ox milinin tətbiginə icazə verilmir. İş vaxtı traktorla skreper arasında sahəyə işçilərin daxil olmasına diqqət verilməlidir.

Skreperlə 30⁰ –yə qədər eniş və yoxuşlarda işləməyə icazə verilir. Traktor işlə-yəndə skreperin çalovunu təmizləmək qadağandır. Qoşqulu skreperlə xəndəyə və ya tökmə torpağın yamacına 1 m -ə qədər yaxınlaşmağa icazə verilir. Bir iş yerindən başqasına keçdikdə skreperin çalovu yerdən az 0,35 m hündürə qaldırılmalıdır. Yağışlı havada skreperlə gilli suxurlarda aparılan torpaq işləri dayandırılmalıdır.

Qreyderlər. İri daşlı sahələrdə qreyderlə iş aparmağa icazə verilmir. Qoşqu qreyderləri traktor və ya avtomobilə 7,5...10 m uzunluğunda elastik kanata qoşulur. Qreyderin işçi orqanları iki nəfərlə tənzimlənir.

Qreyder traktorla qoşquda 9 km/saat, avtomobil qoşqusunda isə 30 km/saata qədər sürətlərdə hərəkət edə bilər. Qoşquda hərəkət etdikdə qreyderin içərisində fəhlə olmalıdır.

Vərdənələr. Torpağın hamarlanması və sıxlaşdırılmasında mühərrikli və qoşqu-lu vərdənələrdən istifadə edilir. Bir neçə maşının birgə işində azı 5 m ara məsafəsi gözlənilməlidir. Qoşqulu vərdənə ilə hamarlama işləri aparıldıqda onu dartı maşını ilə geriyə sürməyə icazə verilmir. Qazıntəların yaxınlığında tökmə torpağın hamarlan-masında dartı maşını xəndək və ya çalanın 1,5 məsafəyə qədər yaxınlaşa bilər.