Azərbaycan döVLƏt aqrar universiteti İnformasiya texnologiyalari, aqrar müHƏNDİSLİk və energetika faküLTƏSİ

Σ S_z - tikinti və quruluşların altındakı sahənin cəmini m² -lə;

S_y - tikinti bölməsinin ümumi sahəsini m² -lə göstərir.

β_z=18 – 35 % olduqda tikinti sahəsi normal hesab edilir.

Heyvandarlıq və istehsalat obyektləri СН и ПП -97-7b, СН и ПП -35-76;

СН и ПП -100-75; СН и ПП -M.2-72; СН и ПП -99-71; tikinti norma və qay-dalarına müvafiq olmalıdır.

Heyvandarlıq binaları hasarlanmalı və yaxın yaşayış binalarının sanitar mühafizə zonasından ayrı yerləşdirilməlidir.

Heyvandarlıq və istehsalat obyektlərinin təyinatından və növündən asılı olaraq tikinti və quruluşların sanitar-mühafizə zonasının eni, 25 m-dən 2000m. arasında də-yişir.

Beləki, iri buynuzlu, qoyunçuluq ferması və yem sexləri üçün 300 m, quşçuluq üçün 1000 m, donuzçuluq kompleksləri üçün 2000 m. yem hazırlayan şöbələr üçün 100 m, kimyəvi zəhərlər anbarı, baytar müalicəxanası üçün 300 m, taxıl anbarı, tərə-vəz saxlanılan, kömür anbarı üçün 50 m, binaya keçid yolu üçün 25 m-dən az olma-malıdır.

Yaşıllaşdırma sahəsi ümumi ərazi sahəsinin 15-20 %-dən az olmamalıdır yaşıl-laşdırma zolağının eni bir cərgəli ağac basdırdıqda 2m. iki cərgəli ağac basdırıldıqda isə 5m. olmalıdır. Basdırılan ağaclar binanın xarici divarından 5m. aralı olmalıdır.

1) sibir yarası mikrobı torpaqda 30 il və artıq qala bilir.

2) vərəm mikrobı- çay suyunda 5 aya qədər heyvanın peyinində isə 1 ilə qədər öz təsirini saxlaya bilir.

3) bruselloz mikrobı torpaqda bir neçə gündən 5 aya qədər, balalığın örtüyündə 120 gün, odun tərkibində 5 aydan çox, peyin şirəsində 75 gün, çay suyunda 4 aydan çox öz təsirini saxlaya bilir.

Sağlam və yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvanlara

qulluq edərkən əmək gigiyenası.

Heyvanların yoluxucu xəstəliklərə tutulduğu müşahidə edilərkən, təsərrüfat ya-xud müəssisə rəhbəri bu barədə baytarlıq və tibb orqanlarına məlumat verməyə, hə-min heyvanların təcrid edilməsinə dair tədbirlər görməyə borcludur.

Yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvanlara qulluq işinə şəxsi təhlükəsizlik təd-birləri, yoluxmuş materiallarla təmasda olmaq və belə heyvanlara qulluq etmək qay-daları barədə məlumatlandırılmış şəxslər buraxılır.

Xidmət heyəti üzərində daimi tibbi nəzarət qoyulur.

Fermalarda yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvanlara qulluq edilməsi təsərrüfat rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş daimi heyvandarlıq briqadasına tapşırılır.

Yaşı 18-dən aşağı olan şəxslər, həmçinin hamilə və südəmər uşağı olan qadınlar bu işə buraxılmırlar.

Xəstə heyvanlar saxlanılan təcridxananın ərazisinə heyvanalara qulluqla bilava-sitə əlaqəsi olmayan şəxslərin daxil olmasına icazə verilmir.

Hal-hazırda insan və heyvan üçün 100-ə qədər xəstəliklər məlumdur. Bunların törədiciləri müxtəlif mikroblar, viruslar və başqalarıdır. Xəstəliklər heyvanlardan in-sanlara müxtəlif yollarla yəni heyvanlara qulluq edən zaman və heyvanlardan alınan məhsullarla (süd, süd məhsulları, yumurta, yun) habelə ət vasitəsilə keçə bilir.

İnsan və heyvanlar üçün ən təhlükəli xəstəliklər aşağıdakılardır:

Quduzluq- ağır viruslu xəstəlikdir.

Quduzluğun yayılma mənbəi quduz canavar, tülkü, quduz it və başqalarıdır. Qu-duzluq virusu milçəklədə yayıla bilir.

Heyvanlarda əmələ gəlmə müddəti 2-3 gündür. 6-8 gün ərzində heyvanın bütün orqanı paralic olur və öldürür.

Əgər insanı quduzlaşmış yaxud quduzlaşması şübhə doğuran heyvan dişləyərsə təcili olaraq köməklik üçün yaxındakı tibb məntəqəsinə müraciət edilməlidir.

Qara yara- iri buynuzlu heyvan, qoyun, maral, dəvə, at, donuz və başqa növ kənd təsərrüfatı heyvanları üçün yoluxucu xəstəlikdir və mikrobları “qara yara köpləri-dir”.

Törədiciləri xəstə heyvanın qan və bütün zədələnmiş orqan və toxumalarından siydik, peyin vasitəsilə torpağa düşür.

İnsanara qara yara mikrobları, xəstə heyvana qulluq edən zaman, onu kəsən, so-yan zaman, ətindən istifadə edən zaman və s. hallarda yoluxa bilir.

Bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün ən yaxşı metod insan və heyvanlarda vaksina-siya aparmaqdır.

Xəstəliyi şübhə doğuran heyvanlar başqa heyvanlardan ayrılmalı və ona qarşı müalicə aparılmalıdır.

Belə heyvanların meyiti yandırılıb torpağa basdırılmalıdır.

Dabaq- kəskin viruslu xəstəlikdir; insanlara iri buynuzlu heyvanlardan, keçidən, maraldan, qoyundan, donuzdan, dəvədən, itdən və b. heyvanlardan yoluxa bilir.

Sağlam heyvanlara yem yaxud su ilə yoluxa bilir.

İnsana dabaq virusları xəstə heyvanlara qulluq etdikdə əlin dərisi, göz, burunun selikli örtüyü, həmçinin xam süddən istifadə etdikdə yoluxur.

Dabaq virusları xəstə heyvanın siydiyi, peyini vasitəsilə otlaqlara yayılır, oradan isə sağlam heyvanlara yoluxmuş olur.

İnsanlarda bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün birinci növbədə baytar-sanitar təd-birləri görülməlidir.

Heyvandarlıq t/tında xəstə heyvan müşahidə edildikdə xəstə heyvan sürüdən ay-rılmalıdır.

Bütün heyvanlar sistematik olaraq yoxlanılmalı və peyvənd edilməlidir.

Heyvanalara qulluq edən adamlar xüsusi paltardan istifadə etməklə gigiyena qaydalarına riayət etməlidir.

Heyvanalar və insanlar üçün ümumi olan brusellyoz, vərəm və başqa xəstəliklər-lə insanların xəstələndiyi hallarda dörd nüsxədən ibarət akt tərtib etmək lazımdır. Tə-sərrüfat rəhbərləri dövri olaraq azı ildə bir dəfə yoluxucu xəstəliklərə görə sağlam ol-mayan t/tlarda işləyən şəxslərin tibbi müayinədən keçməsini təşkil etməyə və xəstəlik əlamətləri özünü göstərən şəxsləri isə müalicəyə gvöndərməyə borcludur. Heyvanlar üçün nəzərdə tutulmuş hər binanın içərisində və girəcəyində, bölmələr arasında çoxda hündür olmayan dezinfeksiya edici məhlul hopdurulmuş taxta yonqarı ilə dolu qutular qoyulmalı hər dəfə binaya girərkən və oradan çıxarkən ayaaqqabıların dezinfeksiyası üzərində nəzarət qoymaq heyvandarlıq briqadaları briqadirlərinə, hər gün dezinfeksiya edici məhlul gətirilməsi və qutulardakı döşənəcəyin isladılması fermaların baytar işçilərinə həvalə edilir.

Yoluxucu xəstəliklərə tutulmuş heyvanlara qulluq edən şəxsə xüsusi paltar və xüsusi ayaqqabıdan əlavə mövcud normalar üzrə sanitar paltarı və ayaqqabısı veril-məlidir. Sanitar paltarının üstündən hər hansı digər paltar geymək qəti qadağandır. Bütün sanitar paltarları və ayaqqabıları yalnız iş vaxtı üçün verilir, iş qurtardıqdan sonra onları soyunub xüsusi rəflərdə saxlayırlar. Sanitar paltarları və ayaqqabıları is-tehsalat binalarından, yaxud heyvanalara qulluq edilən sahələrdən kənarda geymək qadağandır. Xüsusi paltar və ayaqqabıların hamısı sanitar-epidemoloji xidməti orqan-larının göstərişi üzrə hökmən dezinfeksiya edilməlidir.

Yoluxucu xəstəliklərə görə sağlam olmayan fermalarda iş vaxtı yemək qəbul et-mək, su içmək, papiros çəkmək qadağandır. Fəhlələri içməli su ilə təmin etmək üçün istehsalat binalarından kənarda qaynamış su ilə dolu qablar qoyulmalıdır. Brusilyoz, vərəm və insanlar üçün təhlükəli olan digər xəstəliklərə tutulmuş heyvanların çiy süd-dən yemək üçün istifadə etmək qadağandır.

Mal-qara brüssilyoz, vərəm xəstəliyinə görə sağlam olmayan təsərrüfatlarda süd, qaymaq və ayran yalnız müvafiq sürətdə 70, yaxud 85°C. Temperaturada 30 dəqiqə qızdırdıqdan və ya pasterizasiya edildikdən sonra istifadəyə verilə bilər.

Brüssilyoza görə sağlam olmayan təsərrüfatlarda qoyun və keçilərin sağılması qadağandır.

Zərərli qaz ayrılan binalar ilə yaşayış tikintiləri arasında olan sanitar mühafizə zonasının ölçüləri aşağıda verilmişdir:

Binanın adı.	Məsafə M.-lə.