Azərbaycan döVLƏt aqrar universiteti İnformasiya texnologiyalari, aqrar müHƏNDİSLİk və energetika faküLTƏSİ

TƏHLÜKƏSIZLIK TEXNIKASININ ƏSASLARI.
Kənd təsərrüfatı istehsalatında təhlükəsizlik texnikası.

(Heyvandarlıq və quşçuluqda təhlükəsizlik texnikası).
Maşınların layihələri hazırlanarkən texniki tələblərlə yanaşı, insan amili yəni in-sanların sağlamlığına, təhlükəsizliyinə təsir edən amillər, maşın avadanlığa verilən bədii-estetik tələblər və s.(mühəndis psixalogiyasında) nəzərə alınmaqla, parktiki ola-raq orjinal maşın və avadanlıqda öz əksini tapmalıdır.

Maşın və avadanlıqlar, yuxarıda deyildiyi kimi, insan orqanizminin xüsusiyyət-lərini, onun fiziki və psixi imkanlarını, habelə DÜİST 12.2.032-78-in tələblərini nə-zərə alamaqla layihələndirilməlidir. Buna görə də konstruksiya elə olmalıdır ki, insan nəzarətölçmə cihazlarının göstərişlərini dəqiq və aydın seçə bilsin, idarəetmə və nəza-rət cihazları yerləşdirilərkən orqanizmin mütənasibliyi, qolun, ayaqların uzunluğu, ən yaxşı görüş sahəsi və s. nəzərə alınmış olsun.

Müəyyən edilmişdir ki, insan ümumi məlumatların 80% -ni görmə, 20 %-ni isə eşitmə orqanları vasitəsilə qəbul edir. Nəzarətölçmə cihazları və idarəetmə orqanları optimal görüş sahəsinə düşdükdə alınan məlumatlar dəqiq olur, işçi uzun müddət yo-rulmadan işləyə bilir. Yuxarıda deyildiyi kimi, iş yerləri layihələşdirilərkən insan or-qanizminin antropoloji ölçülərinin (insanın boyu, qollarının uzunluğu, çiyninin eni, ayağının uzunluğu və s.) orta qiymətləri nəzərə alınmalıdır.

Kənd təsərrüfatı maşınları, traktorlar, özüyeriyən şassilər, kombaynlar, yemha-zırlayan maşınlar və s. layihə edilərkən yuxarıda göstərilənlərlə yanaşı, nəzarət-ölçmə cihazlarının seçilib münasib yerləşdirilməsi, habelə idarəetmə orqanlarının yerləşdi-rilməsi, dəstəklərin, düymələrin quruluşu, forması, tələb edəcəyi bürücü moment, qüvvə və s. nəzərə alınmalıdır. Traktor və özüyeriyən maşınlarda arxanı görən güzgü və mexanikləşdirilmiş şüşəsilən olmalıdır.

Kabinənin qabarit ölçüləri elə olmalıdır ki, taraktorçu sərbəst girib-çıxa bilsin. Oturacaq və arxa söykənəcək yumşaq materialdan hazırlanmalı, oturacağın hündürlü-yü 0,32-0,42 m, dərinliyi 0,35-0,4 m, eni 0,55-0,6 m, qabaq tərəfi arxaya nisbətən 0,015-0,02 m hündür, söykənəcəyin hündürlüyü 0,35-0,4 m oturacağın vəziyyəti sü-rücünün bədəninə görə nizamlanan olmalıdır.

İş zonası dedikdə, fəhlənin ayağı dayanan yerdən 2m hündürlüyə qədər olan fəza nəzərdə tutulur. Bu hündürlük aşağıdakı kimi bölünür: 0,45m.dən aşağı namünasib sahə, 0,45-1 m.dən aşağı az münasib sahə, 1-1,6m münasib sahə, 1,6-1,8m-dən yuxarı az münasib sahə, 1,8-2m.dən yuxarı isə namünasib sahə hesab edilir.

Sanitariya-gigiyena normalarına görə, əgər işçi avadanlığa ayaq üstə xidmət edi-rsə,onda onda avadanlığın idarəetmə orqanları döşəmə səthindən 1,-1,6m hündürlük-də, əgər oturmuş vəziyyətdə xidmət edirsə, onda 0,6-1,2m hündürlükdə yerləşdirlimə-lidir.

Kənd təsərrüfatı maşınlarında və başqa yem hazırlayan maşınlarda potensial təh-lükəli sahələr olur ki, işçilərin əli, paltarı, saçı və ya özü bu sahələrə, yaxud toxunarsa taravma ala bilər. Belə potensial təhlükəli sahələrə təhlükəli zonalar deyilir. Qayış və ya zəncir ötürməsində aparılan hissə ilə qasnaq arasındakı zona, dişli ötürmədə dişlə-rin görüşdüyü zona, tokar, itiləyici, yem hazırlayan və s.-də hər hansı hissə hazırlanan materialın toxunma sahələri ətrafındakı zona və s. buna misal ola bilər.

İnsanın maşın və müxanizmlərin təhlükəli zonasına düşməsinin qarşısını almaq üçün kollektiv mühafizə vasitələrindən istifadə edilir: buraya maşın və mexanizmlə-rin təhlükəli hissələrinin ətrafının çəpərlənməsi, mühafizə-bloklama quruluşlarından istifadə edilməsi, uzaqdan idarəetmə, siqnalizasiya sistemlərindən istifadə edilməsi, təhlükəsiz işarə və xəbərdar edici palkatlar və s. daxildir.

Mühafizə çəpərləməsinin hündürlüyü 1,2-2,4m olmalıdır. Çəpərləmə ilə yanaşı, avtomatlaşdırma və uzaqdan idarə etmə sistemlərindən də geniş istifadə edilir. Bu halda avtomatlaşdırma sistemi, hər hansı pozğunluq baş verdikdə, operatora səs və ya işıq siqnalı verməklə ona xəbərdarlıq edir.