Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

III mətn

Babam Seyid Alı xəlifə gedif Əsabi-kəfi ziyarat eliyir, qayı­dır. Payız, el gedən vaxdı imiş. Seyid Alı xəlifə görür qabağıy­nan atdı, qatırrı köç, qoyun sürüsü gedir. Bir müddət gələnnən sora gö­rür bir uşax köçdən düşüf yolun qırağında ağlıyır. Bunu götürür, atın qujağında gətirir Dambulağa. Adın da qoyur Alı. Bunu öz evində saxlıyır. Bu beş yaşına, altı yaşına keçəndə heyvana kömək elədihcə buna qoyunnan, maldan pay ayırır. Bu böyüyür olur on iki, on üç yaşında oğlan. On iki yaşında olanda altı nəfər adam gəlir çıxır Dambulağa. Gəlif deyillər ki, Naxçıvanın Qapan kəndinnənik. O vaxdı biz uşax itirmişik. İndi sorağın almışıx ki, sən tapmısan, gəlmişik onun dalıncan. Deyir, bəli, tapmışam, gətirmişəm, indi ye­kəlif cahıl oğlandı, örüşdə heyvanın yanındadı. Gələndə deyir ki, bax bu uşaxdı. İndi bunnar ağlaşır, tökülüllər bunun üsdünə, bunu öpül­lər. Üş gün, dörd gün qalıllar, nəğanta eliyillər uşax deyir, mən sizi tanımıram. Atam bu kişidi. Üç gün qalıllar, neyniyillər deyir, ola bilməz, mən getmirəm. Ordaca halal-hümmət eliyif qayıdıf ge­dil­lər. O nəsil qaynıyıf qarışıf bizim kəndə. Uğurru da tayfadı. O nəsildən qabağına kim çıxsa, xeyir görürsən, yuxuda görəndə də xeyir görürsən. Nədən ki, mayası Seyid Alı xəlifənin mayasınnan tutuluf. Həmin tirə Kar Alı adlanır.

IV mətn

Seyid Alı Xəlifə çəliyin daşa vuranda su çıxıf. Natəmiz, qəlbi pis adam gedəndə o su batır. Dört dənə yekə daşdı. Döşündə çəliyin yeri də məlumdu. Hər həftənin dördüncü günü onun üsdündə on iki çırax yandırırdıx imamların adına. Namaz qılırıx, adına oruc tutu­rux. Gömgöy göz yaşı kimi bulaq qaynıyır. Üst tərəfində isə qətl ağacı var. Hətta bir dəfə natəmiz adamlar getdilər əllərini sabın­nan yudular, tökdülər bulağa, bulax batdı. Getdih çırax yandır­dıx, qur­ban kəsdik, onnan sora yenidən qaynamağa başdadı.

V mətn

Seyid Alı xəlifə duruf ki, gedə bir məclisə. Şallax harda qalıfsa, əlinə gəlmi­yif. Üş gəlni varmış. Deyif:

– Ağız, durun mənim şallağımı verin, uzağ səfərə gedirəm.

Gəlinnər də şallağı tapmıyanda hirsdənif çıxıf çölə. Tiri minif, deyif ki, mən gedirəm. Tir də altında at oluf. Görüf ki, böyrünnən bir ilan sivildiyif keçir, əl atır ilanı götürür. İlanı şallax qayırıf əlin­də. Sorası qayıdıf gəlinnərinə qarğış eliyif. Deyif, sizi elə yanın, elə yanın bircə Şəvəndə qalsın yüyrühdə.

Minif atı çıxıf gedif. Atı minif gedəndə görüflər ki, bu əlində qamçı əvəzinə ilan tutuf. Gejə qalıf bir adamın evində. Yuxuda görüf ki, ev yanıfdı. Səhər duruf atını minir, deyir, belə qarğış elə­miş­­dim, mənim ayləm top yanıfdı. Gedifdi ki, yüyrüh yırğalanır, bütün ayləsi yanıf, amma bir dənə yüyrüh qalıf, öz-özünə yır­ğa­lanır. Hər şey yanıf bir dənə yüyrüh qaldığına görə ora yanıx-yüy­rüh deyillər.

Onun qəbri üsdündə ağacdan iki qara dirək basdırılıf, dirək­dən yüyrüh asılıf. Uşağı olmuyan ağdan bütöy köynək biçir, aparıf qoyur Seyid Alı Xəlifənin qəbrin üsdə. Havaxt onun diləyi qəbul olursa, özbaşına köynəyin yaxası açılır. Açılmırsa, uşağı olmur.

VI mətn

Maral gəlif yatıf ojağında. Seyid Alı Xəlifə babanın bir qolay­ca da tökülüntü arvadı varmış. Gəlif ki, maral özü sağılıf, südü qazanda mayalanırmış, sora duruf gedirmiş. Axşam gözdüyür, ma­ral gəlmir, sabah gözdüyür, gəlmir. Seyid Alı xəlifə deyir:

– Ay arvad, mənim maralım nejoldu?

Deyir:

– Əşi, vallah, nə bilim.

Deyir ki, buraya kim gəldi? Deyir:

– Buraya bir dənə gödəkçə kişi gəldi.

Deyir:

– Vay, evim yıxıldı, Qannı Əhmətdi, nahaq qan eləmişdi, odu gələn.

Maral o gedən getdi.