Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr VI kitab

ƏJDAHAYA GÜC GƏLƏN PƏHLƏVAN
Eşitmişəm. Uzağın söhpətidir, 1930-32-ci illərdə olufdu. O vaxdı, Allah rəhmət eləsin, İmran kişi olufdu. İndi çıxıf bı “Tanıdım səni”, nələr, nələr. Güjdünü, güjsüzü tapbax, tanıtmağ üçün. O vaxdı kim bilirdi, güjdü kimdi, güjsüz kimdi? Bizdə Alışar-yanar deyilən bir yer oluf. Hansı ki, ora da bir yer oluf, kənd olufdu – bizdən yuxarıda. Alışar-yanar. Bağlar, zaddar. Tərtər çayınnan gələn suyun qolu bizim Mamırrı kəndinə ordan çıxırmış. Dəhnə yeri də qədimi dəhnə yeri – Alışarın üsdü deyillər. Pirin altı deyilən bax belə yer var.

Bı, cavan vaxdarıymış da, olarmış, iyirmi beş-iyirmi altı yaşdarında-zadda. Gediv ora suyu kəsməyə, yanında da bir yoldaşı oluf, onun adın eşitməmişəm. Burda deyiflər ki, iri bir ilan olufdu. İndi kinolarda göstərillər, “Anakonda” kimi. Əjdaha da, belə. Bırda – suyun ağzında bı yanındakı yoldaş deyif ki, ə, nədisə məni qucaxlıyf. Bu qayıdıf baxıf, görüflər ki, elə əjdahadı. Bı yoldaşını əjdahanın əlinnən almağ üçün, bı əlini salıf girif yoldaşının yerinə. Əjdaha dolanıf buna, sıxıf onu. O, da özünü o qədər boşaldıf ki, ilan tam ona dolaşıf. İmran kişi bir ona çalışıf ki, quyruğu ilə onun ağzını örtməsin. O özünü tam boşaldıf, soora nəfəs alıf şişirdif. Deyillər, əjdaha bir yerdən qırılıf. Soora İmran kişinin güj verdiyinnən gözdəri zəyifliyif. Bu minvalnan iş elə gəlif ki, İmran kişi və pəhləvannar kolxoz qurulanda bizdə kuluf tikilif, qırmızı kərpişdən. Bura pəhlivannar gəlifdi, sirk usdaları, nə bilim, kəndirbazdar-zad gəlmişmişdər. Burda bının gözdəri zəyifliyif, laf yaxınnaşanda görürmüş, az görürmüş. Burda “Cəngi” çalınıf, pəhlivannar çıxıv ortaya. İmran kişi dayanammıyıf, deyif ki, hansıız mənlə güləşə bilərsiniz? Hə, onnardan biri irəli çıxanda deyif ki, a bala, sən hələ, uşaxsan. Pəhlivannar gülüşüflər. İmran kişi deyif ki, sənnən bir də qıvrağı varsa, o gəlsin. Gəliv o biri pəhlivan. Deyif ki, gözüm zəyif görür də, gərəh gəlif tam yaxınnaşasıız. Onda da mən səni qırıxlıyaram. Amma ikiniz gəlif mənim bir əlimi qatdıyın. Əyər əlimi qatdasanız, mən sizə pəhlivan deyəjəm. And içif deyiflər ki, olların ikisi İmran kişinin qolunu qatdıya bilmiyiflər. Pəhlivannarın üsdündə gələn ona baxıf, baxıf deyif ki, hayıf sənin kimi adama. A kişi, sən dünyada birinci adammışsan. Hayıf ki, biz sənnən gej rastdaşmışıx.

DÜLDÜL
Düldül də peyqəmbərin atıymış dayna. Düldül elə bil, bala, qırx atın içində eşitmişimiş, qulağına Allah-taaladan sada gəlir ki, peyğəmbəri Mehraca sən aparassan. Bu nə yimir, nə işmir. Elə o atdar yeyir, gəzir, qaçır, bu, elə günü-günnən quruyur. İndi Həzrəti Cəbrayılı Allah-taala göndərir ki, get, həmin Düldülü gəti, peyqəmbəri aparsın Mehraca. Gedir görür kü, atdarın hamsı yeyir, oturur, gəzir. Deyir ki, niyə o atdar yeyir, içir, gəzir, sən gəzmirsən? Deyir, maa qırx ildi Allah-taaladan sada gəldi ki, peyqəmbəri sən aparassan Mehraca. Elə onçün da, onun dərdini çəkirəm, gözdüyürəm, gəlmir. Deyir ki, hə, onda gəl gedəh. Həmən Düldül at sənsən. Atın adı Düldülümüş. O, bala, elə bil ki uçurmuş. Biz dağa gedəndə iki yerdə, biri bu rayonda, biri də o rayonda helə daşa onun əyağının irədi düşmüşdü. Helə ata minir, gedir Mehraca.