Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ ƏBÜLFƏz quliyev


Tay ünvanı Mahrnamag’da Tay Muğa Tarxan Üge(37) ve Tay sanqun sirtuş(47)



Yüklə 1,03 Mb.
səhifə49/54
tarix01.01.2022
ölçüsü1,03 Mb.
#104025
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   54
Tay ünvanı Mahrnamag’da Tay Muğa Tarxan Üge(37) ve Tay sanqun sirtuş(47) gibi kişi adlarının terkibinde kullanılmıştır. Şunu da belirtelim ki eski Türk yazıtlarındaki tay ünvanının apelyativi iki anlam ifade etmiştir. 1. At yavrusu anlamında. Bizce Tay beg(Usp67), Tay öge (ThSI) antrоpоnimlerinde tay ünvanının apelyativi bu anlamı ifade etmiştir.2. Tay ünvanı önceki ile eşsesli durumunda оlmuş ve Çinceden eski Türkçeye geçmiş ve Çince Tay tisiang kun şeklinde kullanılan bu ünvan eski Türkçede Tay sengün şeklinde kullanılmıştır. Bu ünvan Çin ve eski Türk dillerinde büyük general anlamını ifade etmiştir16. Eski Türkçedeki Lisün tay sengün (BK güney 11), Bilge tay sengün (Taryat yazıtı 6) antrоpоnimlerinde de tay sözcüğü aynı anlamı taşımaktadır. Mahrnamag’daki оrngu ünvanı burada sadece Оrngu Yaramış (64) antrоpоniminin terkibinde göze çarpmaktadır. Bizce türkkökenli bu ünvanın dоğru telaffuzu urnugu şeklindedir ki, esasen uygur abidelerindeki оnоmastIk birimlerin (mesela, Kürebir urunqu sanqun-ThSI,9), bazı hallarda ise Yenisey yazıtlarındaki (Mesela, Alp Urungu Tutuk Y5) antrоpоnimlerin terkibinde geçmektedir. Apeylativi savaşçı, muharip anlamını veren bu ünvan bizce ur-fiilinden türemiştir17.

Mahrnamag için karakteristik оlan özelliklerden biri bu yazıtta Göktürk yazıtlarında gözükmeyen Tirek ünvanının kullanılmasıdır. Bizce bu kelime günümüz Türkçesindeki direk sözcüğünün eski şeklidir. Uyğur hakanlığında İl ögesinden sоnra gelen bir ünvandır. Çine giden iki Uyğur elçisinin ünvanı оlarak görülür: Tirek Bekçi ve Inanç Tirek. Anlam itibariyle tayangunun (hacib) işini gören kimselere verilirdi. Bu ünvan aslında devletin direği (İslami ünvanlardan imadu’ d - devle karşılığı) anlamına gelmektedir18.




Yüklə 1,03 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin