Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Lənkəran Dövlət Humanitar Kolleci fbk: Təsviri incəsənət,texnologiya və rəsmxət

Ə
SAS 
H
ISSƏSINI 
T
ƏġKIL 
E
DIR
.F
QURLARDAN 
G
ÖRÜNÜR 
K
I
,G
EYIMIN 
D
AXILI 
Ö
LÇÜSÜ 
I
LƏ 
B
ƏDƏNIN 
X
ARICI 
F
ORMASI 
V
Ə 
Ö
LÇÜSÜ
A
RASINDA 
M
ÜƏYYƏN 
F
ƏRQ 
A
LINIR
.H
ƏMIN 
F
ƏRQ 
S
ƏRBƏST 
O
TURMA 
V
Ə 
Y
A 
S
ƏRBƏST 
Ə
HATƏ 
P
AYI 
A
DLANIR
.B
U 
P
AYLAR 
I
NSAN 
H
ƏRƏKƏTININ 
S
ƏRBƏSTLIYININ 
T
ƏMIN 
E
TMƏLI
,M
ODELƏ 
U
YĞUN 
K
ONSTRUKTIV
D
EKORATIV 
T
ƏLƏBLƏRƏ 
R
IYYƏT 
E
TMƏLI 
V
Ə 
I
STILIK 
D
ƏYIġMƏNI 
T
ƏNZIM 
E
TMƏK 
Ü
ÇÜN 
M
ÜTLƏQ 
O
LAN 
H
AVA 
Q
ATININ 
Y
ARATMALIDIR
.O
NA 
K
ÖRƏDƏ 
I
NSANIN 
S
ƏRBƏST 
H
ƏRƏKƏT 
E
TMƏSI
,S
ƏRBƏST 
N
ƏFƏS 
A
LMASI 
Ü
ÇÜN 
B
ÜTÜN 
S
AHƏLƏRDƏ 
T
IKIġ 
P
AYLARI 

---

B
URAXILMALIDIR
.H
ƏMIN 
P
AYI 
H
ESABLAMAQ 
Ü
ÇÜN 
A
ġAĞIDAKI 
D
ÜSTÜRDAN 
I
ST
IFADƏ 
E
DILIR
. 

P
C
=P
C
MIN
+P
C
D
.K 
P
C
-S
ƏRBƏST 
Ə
HATƏ 
P
AYI
P
C
MIN
-L
AZIMI 
M
INIMUM 
P
AYLAR
. 
P
C
D
.K
-
 
D
EKORATIV 
K
ONSTRUKTIV 
P
AYLAR
. 

M
INIMUM 
P
AY 
I
NSANIN 
M
ƏMULAT 
D
AXILINDƏ 
S
ƏRBƏST 
N
ƏFƏS 
A
LMA 
V
Ə 
H
ƏRƏKƏT 
E
TDIR
ILMƏSI 
Ü
ÇÜN 
V
ERILIR
.Ç
ÜNKI 
I
NSAN 
H
ƏRƏKƏT 
E
DƏRKƏN 
V
Ə 
Y
A 
N
ƏFƏS 
A
LDIQDA 
D
Öġ 
Q
ƏFƏSI 
K
IÇILIR 
V
Ə 
G
ENIġLƏNIR
.M
ƏS
:I
NSAN 
N
ƏFƏS 
A
LDIQDA 
D
Öġ 
Q
ƏFƏSI 
0,5
 
S
M 
–D
ƏN 
8
 
S
M 
-
Ə
 
Q
ƏDƏR 
G
ENIġLƏNIR
.I
NSAN 
Ə
LLƏRINI 
Q
ABAĞA 
U
ZATDIQDA 
V
Ə 
H
ƏRƏKƏT 
E
TDIKDƏ 
D
Öġ 
Q
ƏFƏSI 
4
 
S
M 
-
Ə
 
Q
ƏDƏR 
G
ENIġLƏNIR
.T
IMETI
-N
IN
Ə
MAKDAġLARI 
I
SBAT 
E
TMIġLƏR 
K
I
,V
ERILƏN 
P
AYLAR 
M
EXANIKI 
P
AYLAR 
A
DLANIR 
V
Ə 
A
ġAĞIDAKI 
K
IMI 
V
ERILIR
. 

P
ALTAR 
Ü
ÇÜN 
2
SM

P
ENÇƏK 
V
Ə 
J
AKETLƏR 
Ü
ÇÜN 
2
SM

P
ALTOLAR 
Ü
ÇÜN 
4
 
S
M
T
ƏDQIQATLAR 
G
ÖSTƏRIR 
K
I
,I
NSAN 
Ə
LINI 
H
ƏRƏKƏT 
E
TDIRDIKDƏ 
O
NBA 
H
ISSƏSININ 
U
Z
UNLUĞU 
20%-
Ə
 
Q
ƏDƏR 
V
Ə 
Y
A 
B
ELDƏN 
S
ARIQ 
A
LTINA 
Q
ƏDƏR 
O
LAN 
M
ƏSAFƏDƏ 
45%-
Ə
 
Q
ƏDƏR 
G
ENIġLƏNIR
.B
UDA 
16
 
S
M 
T
ƏġKIL 
E
DIR
. 

---

H
AVA BOġLUĞU ÜÇÜN VERILƏN PAYA QƏDƏR
M
ƏMULATIN NÖVÜ
G
EYIMDƏ 
PARÇALARIN ORTA 
QALINLIĞI SM
H
AVA 
BOġLUĞUNUN MIN 
QALINLIĞL
C
D
Öġ
,
C
BEI
,
VƏ 
C
ONBA
-
YA VERILƏN 
PAYLAR
P
ALTAR
P
ENCƏK
,
JAKET
P
ALTO
0,05
-
0,01 
0,25
-
0,3 
0,35
-
0,45 
0,12
-
0,32 
O,62
-
0,75 
0,83
-
1,13 
0,4
-
1,0 
1,9
-
2,36 
2,8
–
3,54 
22. Geyimin konstruksiya və modelləĢdirilməsinə aid tədqiqtların 
təkminləĢdirilməsi 
 
Antropologiyada insa
n bədən fiqurunun dəqiq öyrənilməsi geyimlərin 
model-
ləĢdirilməsinə və konstruksiyasına gətirib çıxarır.Burada geyimlərin 
nömrələnməsi anlayıĢı meydana çıxmıĢdir.Geyimlərin nömrələmək 
üçün,yəni məmulatın ölçüsünü(razmerini) təyin etmək lazımdır.Məmulatın 
ölçüsünü təyin etdikdə insan bədən fiqurunda döĢünün tam çevrəsi 
ölçülür.üzərinə 4sm əlavə edilir və 2-yə bölünür.C
q
ilə iĢarə edilir.  
C
q
=O
q
+4/2 
DöĢün əhatə çevrəsi ölçülərkən ölçü lentası üst məmulatları üçün alt 
məmulatın və ya yüngül geyimək məmulatlarının üzərində 
götürülür.Məmulatın ölçüsü bütün məmulatlara aid olan ülçülərin əsası 
sayılır.Ġnsan bədən fiquraları ən əsasıda qadın fiquraları köklüklərlə 
əlaqadardır.Ona görədə kiçik yaĢlılıarda 10,5% kiçik,25,5% isə böyük 
köklüyü təmin edir.35%Ģkaladan kənap adlanır.KiĢi və qadın fiquralarının 
uzunluq ölçüləri 6smm intervallla arta-arta gedir. 
Ġnsan bədən fiqurundan 80-dən 100-ə qədər ölçü götürülür.aĢağıdakı 3 
mərhələdə ölçülər fərqləndirilər. 
1)Bütün ölçülərin uzunluqları(P) hərfi ilə iüarə edilir,döĢ çevrəsindən 
aslıdır.bu asliliqa six əlaqə dərəcəsi deyilir,belə ölçülər 50-də yuxarıdı. 
2)20-
də yuxarı ölçülər döĢ və bel çevrələrindən aslıdır. 

---

3)B
ir neçə ölçülər qarın nahiyəsi ilə əlaqədar olaraq,döĢ çevrəsindən 
uzunluqdan və sarğı çevrəsindən aslıdır. 
Antoropologiyanın tədqiqatları nəticəsində ölçülər götürülərkən,insan 
bədən fiqurundan paltarsız çıxarılan ölçü ilə və paltarlı çıxarılan ölçü 
arasında olan boĢluqu buraxılmıĢ payı ilə əlaqələndirdilər. 
23. Geyimlərin müxtəlif formada konstruksiyası 
 
Geyimləri konstruksiya edən zaman məmulatın hissələrində bəzi 
üsullardan istifadə etməklə müxtəlifcür modelləĢdirmə aparmaq olar.bunun 
üçün həmin hissələrdə geniĢləndirmə aparmaq olar.Məs:kaktekanı və 
kaktekadan sonra ətək hissəsinin qatlı və ya yarım günəĢ büzməli donları 
konsturuksiya etmək üçün yuxarı hissə olduğu kimi saxlanılır,yəni öz 
ölçüsündə saxlanılır.AĢağı hissədə geniĢləndirmə aparılır.VerilmiĢ Ģəkildə 
məmulatın arxa hissəsinə baxaq.Arxa hissədə qol dibi xəttindən yuxarıda 
qalan hissə olduğu kimi saxlanılır .lakin aĢağı hissə modelə uyğun olaraq 
geniĢləndirilir. 
Məmulatın qabaq hissəsində isə kəsmə və ya geniĢləndirmə bel xəttində 
aparılır.bel xəttindən qarsağa qədər olan hissə kəsilərək ətək hissə 
keniĢləndirilir.geniĢləndirmə həddi məmullatın formasından və model 
seçənin zövqündən aslı olaraq az və ya cox ola bilər 
Donları müxtəlif formada konstruksiyalaĢdırmaq üçün həm arxa,həmdə 
qabaq hi
ssədə kəsilib geniĢləndirilən xətlərdə qatlar ,bükümlər,büzmələr də 
qoymaq olar.

---

24. Geyimin ferdi qaydada biçilməsi konstruksiya 
 
Fərdi tikiĢ istehsalında biçinçinin rolu böyükdür.O,təcrübəli, səriĢtəli 
mütəxəsis olmalı.,geyimin konstruksiyasından və mühasir modadan yaxĢı 
baĢ cıxara bilməlidir.O, həmdə geyimin iĢlənilməsi texnologiyasına yaxĢı 
yiyələnməlidir ki,tikiĢ prossesinde qarĢısına çıxan çətinliklərinvaxtında 
aradan qaldıra bilsin .Biçimçi sifariĢçinin bədən quruluĢunu ,rəngini və 
yaĢını 
nəzərə 
alaraq 
modanın 
seçilməsində 
ona 
köməklik 
göstərməlidir.Bundan baĢqa o,geyimin ölçüsünü götürdükdən sonra
iĢlədiləcək üz və astarlıq parçanın miqdarını bilir.Biçim vaxtı sapın 
növünü,parçanın naxıĢıa,xovunu (tükünü) və lazım olan pay (tikiĢ payı, 
qatlama payı, boĢluq payı) eləcədə hissələrin miqdarını nəzərə alamalıdır. 
Xovsuz parçalar müxtəlif növdə biçilə bilər ,Lakin əriĢ və arğac sapının 
növünə ciddi riayət edilməlidir.Parça dama –dama ,naxıĢlı olduqda ,bortda 
,yaxada,cibin qabağında,manjetdə və.s hissələrdə naxıĢların bir –birinə 
uyğunlaĢması üçün pay nəzərə alınmalıdır. 
Fərdi tikiĢ istehsalında geyim sifariĢçinin bədəninə uyğunlaĢdırılır.Bu 
hissələrin konstruksiyası geyimin bədənə yaxĢı oturması və sifariĢçini 
tələbləri nəzərə alınmalıdır. 
25. Tikiş məlumatının konstruksiyası texnologiyalı hazırlanması və
iĢlənilməsi. 
 
TikiĢ sənayəsinin mexanikləĢdirilməsi və avtomatlaĢdırılmasında
geyimin hissəçik və hissələrinin konstruksiyasınıntexnalogiyalı 
hazırlanmasının böyük əhəmiyyəti vardır. Çünki bu üsul ilə geyimin
hazırlanmasında icra vaxtı azalır əmək məhsuldarlığı yüksəlir, parçaya
qənaət olunur, məlumatın keyfiyəti yaxĢılaĢır. 

Yan kəsiyi olmayan Ģalvarın iĢlənilməsi: Bele Ģalvarın
kanstruksiyas
ının xüsusiyyəti bundadı ki, onun qabaq hissəsinin addım
kəsiyi.ƏriĢ sapı boyu qatlanma xəttin eyni mesafədə keçir.ġalvar
qabaq hissəsinin astarı xususi maĢında köklenib yan kəsiyi
xəttindən gizli tikiĢlə bəndlənir. 
Qabaq
kəsiyi olmayan qolun iĢlenilməsi: Qolun qabaq tərəfində
sərbəstlik alınması üçün onun dirsək kəsiyi əriĢ sapı boyu düz
olmalıdır.Qabaq kəsiyi olmayan qola əyilmiĢ forma vermək üçün
Ģablon və mexanizm ilə techiz edilmiĢ müstəvi yastıqlı presden
istifadə etmək olar. Qabaq kəsiyi olmayan qol həmiĢə usul ilə

---

iĢlənldikdə vaxta 8 dəq 140 sm eni olan parçaya isə 3 sm qənaət
edilir və onun keyfiyyəti yaxĢılaĢr.