Azərbaycan respublikasi səHİYYƏ naziRLİYİ azərbaycan tibb universiteti

Dəri loskutları (qreftləri)

Epidermis və dermanın bir seqmentinin, donor nahiyyəsindən qan dövranı tamamilə kəsilərək ayrılması və lazım olan hüceyrələrin həyat qabiliyyətini saxlayan, yeni qan dövranı əmələ gətirə bilən bir nahiyəyə transferi metoduna dəri köçürülməsi, köçürülən hissəyə isə dəri loskutu (dəri qrefti) adı verilir. Bu zaman epidermis və dermanın hamısı və ya bir hissəsi donor sahədən alınaraq köçürüldüyü yerə qan dövranı vasitəsi ilə birləşir.

Dəri transplatasiyalarının daha bir metodu dəri flebləridir. Flebin tərkibinə bütün dəri təbəqələri və dərialtı toxumanın bir hissəsi daxildir. Flebin qan dövranı vaskulyar ayaqcıqla ya bilavasitə fleblə aparılır, ya da vaskulyar ayaqcıq fleblə birlikdə götürülür lazım olan nahiyəyə köçürülür, damar ayaqcığı isə nahiyənin damarları ilə mikrocərrahi yolla anastamozlaşdırılır, beləliklə, qan dövranı tam bərpa olunur. Yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, dəri qreftinin qidalanması tamamilə köçürülən nahiyədən diffuziya vasitəsi il olur.

Dəri qreftlərinin müxtəlif formada təsnifatları vardır. Ən çox istifadə olunan təsnifat loskutun mənbəyinə görə olan təsnifatdır: 1) Eyni fərddəki donor sahədən akseptor sahəyə köçürülən qreftə autoqreft (autogen qreft) deyilir. 2) Alloqreft (homqreft) isə yaxın qohumlar arasında köçürülən transplantlara verilən addır. Anadan uşağına qreft köçürülürsə, bu alloqreftdir. 3) Müxtəlif fərdlər arasında transplantasiya edilən qreftlərə isə ksenoqreft (heteroqreft) deyilir. İmmun çatışmazlığı olan fərdlərdə alloqreft və ksenoqreftlər immun sistem bərpa olana qədər qala bilər və müvəqqəti sağ qalar. Normalda bu cür qreftlərə qarşı yaranan anticisimlər qrefti 2-3 həftə sonra lizisə uğradırlar. Buna alloqreft reaksiyası deyilir. Qreftin daimi olaraq qala bilmə ehtimalı, autoqreft və identik əkizlərin alloqreftlərində mümkündür.

Həmçinin, izoqreft termini də istifadə olunur. İzoqreft laboratoriyada yetişdirilmiş, genetik olaraq saf qəbul edilən heyvan zəncirləri arasındakı alloqreftlərə deyilir. Məsələn, eyni yumurta əkizləri arasındakı dəri qreftləri. Dəri qreftləmənin çox müxtəlif göstərişləri vardır. Əsas göstərişlər bunlardır :

• 
  Travmatik dəri itkilərində, travmadan dərhal sonra edilərsə, birincili, qranulyasiya toxuması inkişaf etdikdən sonra edilərsə, ikincili qreftləmə deyilir.
  
• 
  Xoşxassəli və ya bədxassəli şiş xaric edilmələrindən sonra yaranan dəri qüsurunu bağlamaq üçün istifadə olunur.
  
• 
  Neoplaziyalardan kənar patologiyalarda, məsələn varikoz xoraların səbəb olduğu dəri qüsurlarını baığlamaq üçün istifadə olunur.
  

Ümumiyyətlə, qreft qoyulmadığı təqdirdə sürətlə qranulyasiyon toxuma inkişaf etdirəcək hər sahə sərbəst dəri qreftlərini qəbul edir. Daha çox dəri itkilərinin bərpasında istifadə olunmaqla yanaşı bu cür qreftlər, ağız, göz, əlavə sinuslar və s. kimi selikli qişa ilə örtülü boşluqların selikli qişa qüsurlarını bağlamaq üçün də istifadə olunur.

Bir dəri qrefti epidermis və dermanın bir hissəsini özündə saxlayırsa, natamam dəri qrefti adlanır. Tam qreft isə epidermis və dermanın hamısını əhatə edir. Bütün bu qreftlərin tərkibinə qalınlıqlarından asılı olaraq müxtəlif miqdarda tər və piy vəziləri, tük follikulları və kapillyarlar daxildir. Müasir dövrdə ən çox istifadə olunan təsnifat bu iki tip üzrədir:

1.