Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,75 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYATLAR
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR Milli iqtisadiyyatın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasını tədqiq edərək belə bir qənaətə gəldik ki, qloballaşan dünyada təcrid olunmuş şəkildə iqtisadi inkişafa nail olmaq mümkün deyil. Artıq dünyanın bütövlükdə inkişafı elə bir səviyyəyə gəlib çatmışdır ki, dünya ölkələri bir-birinin üsütnlüklərindən faydalanmaqlı iqtisadi inkişafa nail ola bilər. Lakin bu faydalanma ayrılıqda götürülmüş bir ölkənin istək və arzularından asılı deyil. Iqtisadi inkişafın müxtəlif mərhələrində formalaşmış inteqrasiya birliklərində təmsil olunmaqla beynəlxalq əmək bölgüsünə uyğun dünya bazarının üstünlüklərindən faydalanmaq mümükündür. Azərbaycan Respublikası da müstəqilliyinin ilkin dövürlərindən başlayaraq regional və beynəlxalq inteqrasiya birliklərində təmsil olunmağa çalışmaqla milli maraqların beynəlxalq miqyasda reallaşdırmağa çalışmışdır. Azərbaycan bir inteqrasiya birliyi kimi Avropa İttifaqı və onun ayrı-ayrı üzvləri ilə iki tərəfli əməkdaşlığa üstünlük vermişdir. Keçmiş İttifaqa daxil olan respublikalardan təşkil olunmuş MDB ölkələri də xarici iqtisadi əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri kimi diqqəti cəlb etmişdir. Digər inteqrasiya birlikləri isə, Amerika qitəsində, Cənub Şərqi Asiya ölkələri ilə əməkdaşlıq, beynəlxalq maliyyə qurumları ilə əməkdaşlıq, Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzvlük istiqamətində atılan addımlar Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiyası haqqında kifayət dərəcədə hərtərəfli təsəvvür yaradır. Azərbaycanın dünya inteqrasiyasına inteqrasiya siyasətinin təkmilləşdirilməsi “Milli iqtisadiyyat prespektivlərinin yol xəritəsində” öz əksini tapmışdır. Bu problemi tədqiqat işində qismən araşdıraraq belə bir qənaətə gəlmək mümkün olmuşdur ki, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyanın ilkin mərhələsində iqtisadi maraqlarını qismən güzəştə gedən Azərbaycan tədricən dünya birliyinin bərabərhüquqlu üzvünə çevrilərək dünya bazarından müstəqil bir dövlət kimi faydalanmaq imkanı əldə edir. Dünya iqtisadiyyatına Azərbaycanın inteqrasiyasında maraq doğuran məsələlərdən biri iqtisadi inkişafın ilkin mərhələlərində xarici iqtisadi əməkdaşlıqda, xarici ticarətdə xam neftin ixracı üstünlük təşkil etməşidir, artıq dünya bazarına rəqabət qabiliyyətli məhsul və xidmətlərlə çıxmağın imkanları araşdırılır. Dünya iqtisadiyyatında baş verən müasir qlobal iqtisadi böhran və onun fəsadları göstərir ki, indiki şəraitdə beynəlxalq əməkdaşlığın gücbndirilməsi , onun yeni xüsusiyyətbrb zənginbşdirilməsi aktual problemə çevrilmişdir.Bu ziddiyətlilik Azərbaycan iqtisadiyyatından da yan keçməmişdir. Hazırkı şəraitdə beynəlxalq əməkdaşlığm inkişaf etdirilməsində ənənəvi institutların rolunun yenidən qiymətləndirilməsi, о cümbdən regional əməkdaşlığın, beynəlxalq kapital axın la rı nın, xarici iqtisadi siyasətin və beynəlxalq iqtisadi təşkilatların fəaliyyətinin yeni tə ləb lərə müvafıq istiqamətləndirilməsi olduqca vacibdir. Müasir beynəlxalq münasibətbr sistemində һәг bir müstəqil dövlətin tərəqqisi onun beynəlxalq birlik və təşkilatlarla, xüsusib də region ölkələri ib qarşılıqlı münasibətbrini necə qura bilməsindən, inteqrasiya etməsindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır asılıdır. Müasir şəraitdə dünya təsərüfatmın və milli iqti sa diy yat la rın formalaşmasında iqtisadi fəaliyyət subyektlərinin həyata keçirdikbri xarici iqtisadi fəaliyətin rolu və əhəmiyyəti get-gedə yüksəlir. BƏB-in dərinbşməsi və inkişafı һәг bir ölkənin təbii və iqtisadi resuslarmdan səmərəli istifadə etməsində, ölkəbrarası istehsal əlaqəbrini təmin edilməsində birbaşa təsir imkanına malikdir. İqtisadi həyatın beynəlmiləlləşməsi bu imkanlardan səmərəli istifadə edilməsi, mövcud problem və təhlükəbrin vaxtmda aşkara çıxarılıb öyrənilməsi bu gün Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən məsəblərdəndir. Hal - hazırda dünya ölkəbri ilə çoxtərəfli və ikitərəfli əsasda iqtisadi - ticarət əlaqələrinin səmərəli əsasda inkişaf etdirilməsi istiqamətində işlər Azərbaycanın dövlət siya sə ti nə uyğuri aparılır. Azərbaycan müstəqillik əldə etməsindən qısa müddət keçməsinə baxmayaraq dünya təsərrüfat əlaqəbri sisteminə aparılan məqsədyönlü xarici iqtisadi siyasət nəticəsində sürətb inteqrasiya* etməkdədir. Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi əlaqəlrinin strategiyasının sis tem li lik, ardıcıllıq, mərhələlilik, dünya təsərrüfatı əlaqələrində müstəqilliyin təminatı və milli xarici iqtisadi təhlükəsizliyə zəmanət, milli iqtisadi maraqların gözlənilməsi, açıq iqtisadiyyat, sahibkarlıq fəaliyyəti subyektlərinin iqtisadi azadlığı^ kimi prinsiplərin təcrübədə təsdiqi və reallaşması Azərbaycana keçid dövrü çətinliklərini aradan qaldırmağa, dayanıqlı sosial iqtisadi inkişaf trayektoriyasına çıxmağa, beynəlxalq əmək bölgüsünda öz yerini tapmağa, müasir dünya təsərrüfat əlaqəbri sisteminə tez inteqrasiya olunmasına imkan vermişdir. Nəticədə Azərbaycan regionun və dünyanın iqtisadi cəhətdən güclü dövlətlərindən birinə çevrilmişdir. Hal-hazırda Dünyanın müvcud inkişaf xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla əsas məqsəd xarici ticarətin funksiyalarının əsaslı şəkildə yeniləşməsındən , onu xarici iqtisadi istismar "kanalı"ndan milli iqtisadi yüksəlişin vasitəsinə çevirməkdən, milli maraqlar naminə, həmçinin əhalinin əksər hissəsinin xeyrinə beynəlxalq əmək bölgüsündən istifadədən ibarətdir. Eyni zamanda dövbtimiz inteqrasiya birlikbrinə qoşularkən bir sıra sosial-iqtisadi nəticələr dəqiq proqnozlaşdırılmalıdır, bu birlikbrdə dövbtimizin maraqları maksimum nəzərə alınmalıdır. Azərbaycan Respublikası xüsusilə Avropa Birliyi çərçivəsində dünya təcrübəsini nəzərə alaraq, dünyada olan dəyişiklikləri də əks etdirən yeni ticarət razılaşmalarını bağlamaq ehtiyacı ilə üzləşir. Bu müqavilələr sahibkarlığa, razılaşan tərəflərin hüquqi və fıkizi şəxslərinə geniş azadlıq verməlidir, ticarətdə, xüsusilə gömrük rejiminin sadələşdirilməsində, ikiqat və ya ümumiyyətlə vergi qoymanın qarşısının alınmasında müəyyən güzəştlər nəzərdə tutmalıdır. Ticarət müqavilələri tex no lo gi ya larla ticarəti və mübadiləni stimullaşdırmalıdır. Məhz Azərbaycan Respublikasınm və onun ənənəvi dost tərəfdaşlarınm dövlət və milli maraqları bunu tələb edir. Tədqiqat işinin nəticəsi olaraq Azərbaycanın beynəlxalq iqtisadi əlaqələrinin tək milləşdirilməsi ilə bağlı aşağıdakı təklifləri vermək istərdik: 1.Milli iqtisadiyyatın dünya iqtisadiyyatina səmərəli inteqrasiyasını təmin et mək məqsədi ilə Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorlarının strateji yol xə ritəsinə uyğun olaraq inteqrasiyanın prioritetləri müəyyənləşdirilərəksəmərəli iq ti sadi sturuktur formalaşdırılmalıdır. Azərbaycanın milli iqtisadiyyatı müasir şə ra it də beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sfe rasmda
6. Yerli malların və xidmətlərin dünya bazarlarına maneəsiz hərəkəti istiqamətində əsaslı tədbirlər görülməli, ölkə iqtisadiyyatında mühüm rol oynayan prioritet sahələrdə milli istehsalçıların, yeni sahələrin qurunması ilə bağlı görülən proteksionist tədbirbri liberallaşdırmaya xələl gətirmədən həyata keçirməli; 7. Dövlətimizin iqtisadi subyektliyini möhkəmləndirmək və BƏB-nün üstünlüklərindən məqsədyönlü istifadə etmək yolu ilə yerli məhsulların beynəlxalq hərəkətinin bu və ya digər aparici dövlət tərəfındən siyasi motivlərlə və ya digər əsassız maneələrlə məhdudlaşdırılmasının qarşısının alınması istiqamərində tədbirlər görməli, bu tədbirlər nəticəsində əldə olunan iqtisadi fayda bütövlükdə milli iqtisadiyyatın inkişafına istiqamətləndirilməli,ölkə iqtisadiyyatının seçilmiş sahələrində xarici ticarət zamanı vergi və ticarət rejimləri üzrə strateji xətt müəyyənləşdirilərək reallaşdırılmalıdır. Bütün bu tədbirlərin həyata keçirilməsi ölkə iqtisadiyyatının qarşısında duran strateji məqsədin reallaşmasında əvəzsiz rol oynayacağı heç bir şübhə doğurmur və bu prosesbrin tənzimbnməsinin səmərəli reallaşması məqsədi ilə və bu sahədə inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatlı ölkələrin təcrübəsindən ölkəmizdə aktiv və geniş istifadə olunmalıdır.Bu sadalanan problemlərin həllində “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorlarının strateji yol xəritəsi” müəyyənedici rol oynayacaq. İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYATLAR
Rose A. Do We Really Know that the WTO Increases Trade? : Working Paper № 927. Cambridge M.A. : National Bureau of Economic Research. 2002. ANOTATION In the master's thesis says that globalization captures the world. Trade between the two countries, economic cooperation, expand economic ties, the international division of labor - all this brings tangible benefits to the cooperating parties. Having an effective system of foreign economic relations, allowing integration into the overall world economy - one of the essential conditions for the successful development of any country. Foreign economic activity at present - it is an essential component, which forms the structure, dynamics and stability of the national economy. Formation of the national economy of the Republic of Azerbaijan as an independent state involves active its inclusion in the world economy on the basis of the international division of labor and equal and mutually beneficial economic cooperation. The development strategy of foreign economic relations aimed at improving the situation of Azerbaijan in the international division of labor, the expansion of markets for products, achieve sustainable economic and social growth. To do this, the state provides for measures for the development of export potential, the rationalization of imports, increasing the competitiveness of domestic enterprises in the global market, to attract foreign investment for the technological modernization of production, to ensure the economic security of the country. The thesis also notes that after independence the Republic of Azerbaijan, especially in recent years has made significant steps towards the formation of legislation in the sphere of foreign economic activities carried out to ensure the expansion of cooperation with foreign countries, and has made a huge contribution to the strengthening of relations with international economic organizations. Foreign economic policy regulation should in essence to determine the conditions and circumstances that allow for a system of economic, organizational, political measures for the development of foreign relations of the country. The mechanism of regulation of international economic relations consists of two interrelated components: national and international. The mechanism of state regulation of foreign economic relations under the influence of certain international instruments and tools. The severity of these effects depends on the degree of integration of the national reproductive capacity in the world economy, the place and role of the national economy in the world economy. The state regulates foreign trade by economic methods, and methods of legal, administrative and operational control. Regulation of foreign economic activity is carried out through a number of important laws and legal documents required for the legal framework of cooperation with foreign countries. Since 1995, Azerbaijan began implementing a systematic and comprehensive economic reforms. This process is carried out today, including the international financial institutions such as - the IMF, World Bank, EBRD, WTO, the World Customs Organization and others.
Формирование национальной экономики Азербайджанской Республики как независимого государства предполагает активное ее включение в систему мирохозяйственных связей на основе международного разделения труда и равноправного взаимовыгодного экономического сотрудничества. Стратегия развития внешнеэкономических связей направлена на улучшение положения Азербайджана в системе международного разделения труда, расширение рынков сбыта продукции, достижение устойчивого экономического и социального роста. Для этого государством предусматриваются меры по развитию экспортного потенциала, рационализации импорта, повышению конкурентоспособности продукции отечественных предприятий на мировом рынке, привлечению иностранных инвестиций для технологической модернизации производства, обеспечению экономической безопасности страны. В диссертации также отмечается, что после обретения независимости Азербайджанская Республика, особенно в последние годы сделала значительные шаги в направлении формирования законодательства в сфере внешнеэкономической деятельности, осуществляемых для обеспечения расширения сотрудничества с зарубежными государствами, а также сделала огромный вклад в укрепление отношений с международными экономическими организациями. Политика внешнеэкономического регулирования должна в своей сущности определять условия и обстоятельства, позволяющие осуществлять систему экономических, организационных, политических мер для развития внешних отношений данной страны. Механизм регулирования международных экономических отношений состоит из двух взаимосвязанных элементов: национального и международного. Поэтому механизм государственного регулирования внешнеэкономических связей находится под определенны^ влиянием международных рычагов и инструментов. Тяжесть этого влияния зависит от степени интеграции национального воспроизводственного потенциала в мирохозяйственные связи, места и роли национальной экономики в мировом хозяйстве. Государство регулирует внешнеэкономическую деятельность как экономическими методами, так и методами правового, административного и оперативного регулирования. Регулирование внешнеэкономической деятельности осуществляется путём принятия ряда важных законов и нормативно-правовых документов, необходимых для правовой базы сотрудничества страны с зарубежными государствами. С 1995 года Азербайджанская Республика начала осуществления системных и комплексных экономических реформ. Этот процесс проводится и сегодня, в том числе и с международными финансовыми институтами как - МВФ, Всемирный Банк, ЕБРР, ВТО, Всемирной Таможенной Организацией и другие.
Referat
Yeni müstəqillik əldə etmiş ölkələrin qsrşısında duran mühüm vəzifələrdən ən mühümü milli iqtisadiyyatın formalaşdırılması ilə paralel dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiyadır. Sovet dönəmində Azərbaycan Beynəlxalq hüququn müstəqil subyekti olmadığından öz milli mənafeyinə uyğun dünya bazarının üstünlüklərindən faydalana bilməmişdir. Yalnız müstəqillik əldə etməsi ilə dünya birliyinin bərabərhüquqlu üzvünə çevrilmişdir. Müstəqilliyi ona imkan vermişdir ki, milli sərvətini ölkə vətəndaşlarının həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə istifadə edə bilsin. Lakin, bu o qədərdə asan məsələ deyildi. Ictimai-siyasi sahədə, iqtisadiyyatda ciddi islahatlar aparmadan arzu olunan nəticənin əldə olunması mümükün deyildi. Iqtisadi islahatlar hər şeydən əvvəl dövlətsizləşdirmənin, özəlləşdirmənin, xüsusi mülkiyyətin çoxnövlüyünün formalaşdırılmasını şərtləndirdi. həmçinin inzibati amirlik iqtisadi sistemi üçün səciyyəvi olan idarəetmədə dövlət inhisarçılığının sındırılmalı, bütövlükdə liberallaşdırma tədbirləri həyata keçirməli idi. Qısa bir müddətdə dövlət proqramlarına uyğun bu tədbirlər həyata keçirildi və milli iqtisadiyyat formalaşdırıldı. Liberallaşdırılmanın mühüm istiqamətlərindən biri də xarici iqtisadi fəaliyyətin liberallaşdırılması oldu. Xarici iqtisadi fəaliyyətin liberallaşdırılması Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasını gücləndirdi. Sərbəst şəkildə milli sahibkarlıq subyektləri xarici iqtisadi fəaliyyətlə müstəqil məşğul olmağa başladılar. Eləcə də xarici ölkə vətəndaşları maneəsiz olaraq ölkəmizdə sahibkarlıqla məşğul olmaq imkanı əldə etdilər. Xarici ölkələrdən ilkin olaraq iri neft şirkətləri külli miqdarda Azərbaycan iqtisadiyyatına sərmayə qoydular. Sonralar bu sərmayələr bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında əvəzsiz rol oynamışdır. Azərbaycanın beynəlxalq aləmə səmərəli inteqrasiyası ondan milli mənafeyimizə uyğun faydalanmağa da şərait yaratmışdır. Azərbaycan investisiyaya idxal etməklə yanaşı investisiyaya ixrac edən ölkəyə çevrilmişdir. Turkiyə iqtisadiyyatına, Rusiya Federasiyasına, Gürcüstana və digər ölkələrin iqtisadiyyatına milyardlarla ABŞ dolları Azərbaycan sahibkarları investisiya (xüsusilə dövlət) qoymuşdur. Artıq Azərbaycan dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiya etmişdir.Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın əsas sektorlarının inkişafının strateji yol xəritəsinə uyğun olaraq rəqabət qabiliyyətli istehsalın inkişaf etdirilməsi dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyanı daha da dərinləşdirəcək və dünya bazarından daha çox faydalanmaq üçün əlverişli şərait yaranacaq.Dövlət tərəfindən qəbul olunan məqsədli proqramlar milli iqtisadiyyatın inkişafına əlverişli şərait yaratmoqla parelel olaraq dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiyaya da əlverişli şərait yaradır. Dünya iqtisadiyyatına səmərəli inteqrasiya hər bir ölkədə olduğu kimi Azərbaycanda da mütərəqqi inteqrasiya meyllərini gücləndirir.Beləki,ölkənin iqtisadiyyatının güclənməsi ilə yanaşı ölkəmiz sivil dünyanın bir hissəsinə çevrilmək imkanı əldə edir.Milli isuvüernliyini bərpa edən və milli iqtisadiyyatını formalaşdıran Azərbaycan artıq sivil dünyanın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilmişdir.Bu özünü beynəlxalq inteqrasiya birliklərində təmsilçiliklərdə də göstərir. 1 F.Y.Bayramov, S.E.Nəcəfov, “Dövlət büdcəsinin kəsiri və inflyasiya”, Azərbaycanda iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi xüsusiyyətləri və problemləri, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin İslahatlar Mərkəzi, Bakı 2001, səh.148 2 Azərbaycan statistik göstəriciləri 2002, ARDSK yay., Bakı, 2002, səh. 459, 628; Azərbaycan rəqəmlərlə, ARDSK yay., Bakı, 2003, səh. 27, 51 3 Abbasov Ə, Qasımov Ə, İqtisadiyyatımızın inkişafının aktual problemləri; İqtisad elmləri: nəzəriyyə və praktika jurnalı, № 3-4, Bakı 2000 4 H.B.Allahverdiyev, K.S.Qafarov, Ə.M.Əhmədov, Xarici iqtisadiyyatın dövlət tnzimlənməsi, Nasir nəşr., Bakı, 2002, səh. 393-399 5 Давид Гинцберг, “Европейский финансовый кризис и его последствия”, 2011, http://rehes.org/lst2/lst2_polit.html 6 “Финансовый кризис в Японии. Автомобилестроение и электроника в кризисе” http://www.mirovoy-crisis.ru/crisis-japan.php 7 Владимир Мау, Алексей Улюкаев: “Глобальный кризис и тенденции экономического развития”, Министерство экономического развития Российской Федерации, 2014. Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|