Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi föVQƏladə hallar naziRLİYİNİn akademiyasi
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Siyasi şüur anlayışı Siyasi şüurun məzmununun müəyyənləşdirilməsi yalnız sosial m ənafelər meyarı ilə məhdudlaşmır. Siyasi şüurun öyrənilməsinin mühüm funksional istiqam əti həm də onun nəzəri-ideoloji formalarını tədqiq olunmasında təzahür edir. O, bütün sosial qurumların və təbəqələrin dövlətə münasibətlərini, sosial qruplar arasındakı qarşılıqlı münasibətlər sferasını əhatə edir. Siyasi şüur insanın bütün hissi və nəzəri, dəyərli və normativ rasional və şüuraltı təsəvvürlərinin məcmusunu əks etdirən ən ümumi kateqoriyadır. Eləcə də o, insanın siyasi sturukturlarla münasibətini ifad ə edir. Siyasi şüur elə idealları, normaları və görüşləri əks etdirir ki, o, m əhz bunlarla istiqamətlənir və onlardan hakimiyyət mexanizmin ə uyğunlaşmaq üçün istifadə edir. Eyni zamanda o, özün ə xas olan funksiyaları siyasətdə yerinə yetirir. Məzmununa gör ə, siyasi şüur ictimai həyatın siyasi sferasının bütün təsisatlı olmayan konponentl ərini əks etdirir. Müasir elmdə siyasi şüurun m əzmunu ilə bağlı iki başlıca konseptual yanaşma mövcuddur. Birinci mövqeyin- biheviorçu yanaşmasının tərəfdarları siyasi şüuru insanın rasional təfəkkürünün forması kimi araşdırırlar. Siyasi şüur insanın təfəkkürünü siyasətdə qaydaya salan mənəvi hadisə kimi s əciyyələndirilir. İkinci mövqe aksioloji yanaşma isə siyasi şüuru sosial t əfəkkürün müəyyən səviyyəsinə daxil edir.Bu mövqeyə görə, siyasi şüura həm də müxtəlif adi, ümumbəşəri görüşlər və insani dəyərlər 138 aiddir, lakin siyasi şüurun mahiyyəti insanların qabiliyyəti və onların qurup mənafelərinin müəyyənləşdirilməsi iləbunları digər qurup t əlabatları ilə müqayisə etməklə, həmçinin bu mənafelərin və t əlabatların reallaşdırılması üçün dövlətin istifadə etdiyi üsul və vasit ələrlə şərtlənir. C əmiyyətin siyasi şüurunda insanların praktiki fəaliyyəti ilə bu f əaliyyətin sosial şəraiti arasındakı nisbət öz əksini tapır. Siyasi şüur məhz dövlət hakimiyyətinin mahiyyətini dərk etmək təlabatı kimi meydana g əlmişdir. Dövlət hakimiyyəti isə ilk növbədə, müxt əlif sosial qrupların mənafelərini ifadə edir. Eyni zamanda siyasi şüur dövləthakimiyyətinə münasibətdə sosial qrupların f əaliyyətini istiqaməti və ictimai münasibətlərini əks etdirir. İqtisadi v ə sosial mənafelərin bilavasitə belə şərtlənməsi siyasi şüurun spesifikliyini doğurur və bu zəmində xüsusi siyasi mənafelər formalaşır. Siyasi şüur ictimai şüurun digər tərəflərinə nisbətən iqtisadibazisl ə daha sıx bağlıdır.Siyasi ədəbiyyatda siyasi şüurun iki formasının-adi-praktiki (siyasi psixologiya) və ideoloji-nəzəri (siyasi ideologiya) mövcudluğu qeyd olunur.Siyasi şüurun digər mühüm komponenti siyasi d əyərlər və mülahizələrdir.Bu komponent vasit əsilə şəxsiyyət və ya ictimai qruplar siyasi gerç əkliyə öz münasibətlərini bildirirlər. O, birmənalı təzahür etmir v ə iki başlıca səviyyədə (psixoloji və ideoloji) üzə çıxa bilər. Psixoloji s əviyyədə dəyərlər və mülahizələr siyasət haqqında emosional- hissi formada çıxış edir və siyasi hadisə və halların hissi d ərkedilməsilə tamamlanır, onlara münasibətdə hiss, əhval-ruhiyyə v ə emosiyada ifadə olunur. Bu səviyyədə dəyər və mülahizələr siyasi hadis ələrin dərkedilməsi ilə müsbət, mənfi və neytral şəkildə ifad ə edə bilər. İdeoloji səviyyədə dəyərlər və mülahizələr mücərrəd xarakter k əsb edir və siyasi məqsədlər, eləcə də görüşlər sistemi formasında üz ə çıxır. Bu səviyyədə dəyərlər və mülahizələr nəzəri biliklər və t əsəvvürlər əsasında formalaşır. 139 Siyas ətin mühüm amili kimi çıxış edən siyasi şüur cəmiyyətin siyasi sisteminin f əaliyyətini, siyasi proseslərin istiqamətlənməsini, siyasi f əaliyyətin xarakterlərini və insanların davranışını əhəmiyyətli dərəcədə müəyyənləşdirir. Siyasi şüur, ictimai şüurun xüsusi formasıdır. O, insanların siyasi gerçəkliyə münasibətini ifadə ed ən görüşlərin, məqsədlərin və dəyərlərin məcmusu kimi çıxış edir. Siyasi m ədəniyyətlə sıx bağlı olan siyasi şüurun əsasını siyasi gerç əklliyə aid biliklər təşkil edir. Siyasi şüurun sturukturuna qnoseoloji (koqnitiv), aksioloji, sosioloji (funksional), ideal v ə psixoloji elementlər daxildir. Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|