Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına

Atalar sözlərindən istifadə. Aşıq Hüseyn şeirlərinin təsir gücünü daha qüvvətləndirmək məqsədilə atalar sözlərindən yerli-yerində istifadə etmişdir. Məqamı düşdükcə məzmununa xələl gətirmədən yeni çalarda işlətmişdir:
Qoç iyidi üç şey çəkər qabağa

Yaxşı sirdaş, yaxşı yoldaş, yaxşı at (1, 21).
Daha bir nümunədə isə "Söz qılıncdan kəsərlidir" məsəli yada düşür:
Kim olsa bu yolda döyüş nəfəri,

Çıxara qəlbindən qəmi, kədəri,

Qolda var, qüvvəsi, canda hünəri,

Söhbəti qılıncdan çox kəsər ola (1, 23).
"Çağırılan yerə ar eləmə, çağırılmayan yeri dar eləmə" atalar sözü yeni formada təqdim edilir:

Sınanmış dostuna gəl tələ qurma,

Çəkdiyin ziyanı qonşudan görmə,

Təklifsiz yerlərdə oturub-durma,

Təklif olan yerdə qal, göyçək olar (1, 53).
Yaxud:
Söyün mərd igidin düzdü ixlası,

Eyləməz heç kimə xainlik bəsi.

Yüz çalışsa, gəlməz tək əlin səsi,

Qeyid üçün arxa, el göyçək olar (1, 53)

bəndində "Birlik harada, dirilik orada" deyimini xatırladan "Tək əldən səs çıx­maz" hikməti vurğulanarkən aşıq qafiyə xatirinə söz sırasını dəyişmişdir.

Daha bir beytdə isə "bilən biri də bilər, bilməyən heç mini də bilməz" xalq deyimi özünəməxsus tərzdə ifadə olunmuşdur:

Bir kimsənin olsa düz etiqadı,

Kimsədən-kimsəyə etməz qeybəti.

Nəcib adam çox bilər az hörməti,

Nanəcib də pis düşünər yaxşısın (1,70).

Aşağıdakı nümunədə isə ustad aşıq insanın nəsli, kökü təmiz olduqda onun nəticədə aşkar görünəcəyinə, bir gün özünü bildirəcəyinə əmin olmağı qarşı tərəfə - dinləyiciyə, oxucuya tövsiyə edir:
Nüftəsindən halal olan

Soyunu aşkar eylər.

Ot öz kökü üstə bitər

Kəc xəyala düşmə sən (1,80).

Aşıq Hüseyn Bozalqanlının orijinal cinasyaratma qabiliyyəti olmuşdur. Onun təcnislərindəki cinas sistemi aşığın ana dilinin incəliklərinə dərin bələd­liyini göstərir. Cinas fiqurunun yaradılmasında canlı danışıq koloritini ifadə edən sözlərə, etnoqrafik səciyyəli deyimlərə üstünlük verməsi Aşıq Hüseyn Bozalqanlının bir sənətkar kimi ümumən folklor ovqatını əks etdirən dil-üslub keyfiyyətinin daşıyıcısı olduğunu göstərir (7 , 137).
Söyün sözün nə gizdəyə, nə dana,

Nə yaranar, daha doğar nə də ana.

Gövhər mətahını açma nadana,

Tök bazara, sərrafına yaxşı sat (1, 21).

Burada birinci misrada nə dana sözü "boynuna almamaq" mənasındadır. İkinci misrada nə də ana sözündə nə də bölüşdürmə bağlayıcısı və ana sözü işlənmişdir. Üçüncü misrada nadan sözü yönlük hal şəkilçisini qəbul etmişdir.
Qışın firqətindən dağlar qaralı,

Xəstə könlüm dağ başından qar alı

Misə qalay vursan, axır qaralı,

Nə lələ bənziyər, nə gövhər olmaz (1, 22).
Burada birinci misrada aşıq, dağlar qaralı ifadəsilə qışın həsrətindən dağ­ların vəziyyətini vurğulayır. İkinci misrada "qar götürür" mənası bildirilir. Üçün­cü misrada isə ağardılması məqsədilə qalaylanan misin bir müddət sonra yenə qaralmasını nəzərə çatdıran aşıq burada dinləyiciyə, oxucuya dərin mənası olan fikrini bildirir.
Qəvvas oldum, dəryalar da dərindi,

Dərd əkmişdim, bar gətirib, dər indi.

Mənim məhəbbtim sənə dərindi,

Səninki görsənir ay üzdən-üzdən (1,63).

Burada birinci misrada dərin sözü "dayaz sözünün antonimi" anlamında işlədilmişdir. İkinci misrada indi sözü zaman anlayışı ifadə edir, dərmək feili isə "qırmaq, üzmək" feilinin sinonimidir. Üçüncü misrada isə məhəbbətin dərinliyi onun çoxluğuna, sonsuzluğuna işarədir.