B u r a X i L i ş I ş I mövzu

Xammalın emalı və şixtanın hazırlanması. Keyfiyyətli şüşə kütləsi və 
hazır məmulatlar almaq üçün xammal materialların ilkin emalı həyata keçirilir. 
Əsas maddənin tərkibindən və növündən asılı olaraq ilkin emalı təmizlənmə, 
qurutma, xırdalama və s. kimi əməliyyatlar aid edilir. 
Qum təmizlənir, daha doğrusu müxtəlif çirkdən və dəmir oksidləri 
qatışığından azad edilir. Qum diqqətlə təmizləndikdən sonra, gil qatışıqlarından 
azad edilmək üçün yuyulur və qurudulur. 
Əsas materiallar (əhəng, tabaşir dolomit) xırdalanır və yuyulur. 
Rənglədicilərin, şəffaflıq verən və başqa köməkçi materialların bərabər paylanması 
üçün onlar daha narın üyüdülür və ələkdən ələnir. 
Şüşə qırıntıları kimyəvi tərkibinə və kəsəklərinin böyüklüyünə görə 
sortlaşdırılır. Çirkdən təmizləmək üçün su ilə yuyulur, xırdalanır, elektromaqnitdən 
keçirilir. 
Hazırlanmış xam materiallar üyüdülür, müəyyən resept üzrə avtomat 
tərəzilərdə çəkilir və eynicinsli tozaoxşar kütlə alınana qədər diqqətlə qarışdırılır. 
Bu, şixta adlanır. 

---

15 
Şüşənin əridilməsi. Şüşənin əridilməsini aşağıdakı əsas mərhələlərə 
ayırmaq olar: 
1. Silikatın əmələ gəlməsi; 
2. Şüşənin əmələ gəlməsi; 
3. Şəffaflaşdırma, durulaşdırma; 
4. Homogenləşmə; 
5. Soyutma. 
Silikatın əmələ gəlməsi. Bu mərhələdə rütubət, su ayrılır, qızdırma davam 
etdikcə bərk vəziyyətdə ikiqat natrium-kalsium karbonat əmələ gəlir. 600
0
C-də 
turşulu qaz ayrılmağa başlayır. 830
0
C qızdırdıqda ikiqat karbonatın silikatla 
qarşılıqlı təsiri nəticəsində karbon turşulu qaz ayrılır, şüşəni köpükləndirir və bu 
əriməyə daha aktiv təsir edir.
Şüşənin əmələ gəlməsi temperaturun artması nəticəsində qum dənələri və 
silikatlar əriməyə başlayır. Şüşə kütləsi daha şəffaf və hərəkətli olur, lakin onda 
hələ çoxlu qaz və bərk hissəciklər olur. Şüşə 1150-1500
0
C temperaturda əmələ 
gəlir və bu silikat əmələ gəlməsindən diffuziya prosesinin böyük intensivliyi ilə 
fərqlənir. 
Şəffaflaşdırma. Bu mərhələdə şüşə kütləsi qaz və hava qabarcıqlarından 
azad olur. O, keyfiyyətli şüşə kütləsi almaq üçün daha mürəkkəb və lazımlı 
mərhələdir. Şəffaflaşdırma 1400-1500
0
C temperaturda aparılır. Şəffaflaşdırma 
nəticəsində şüşə kütləsi şəffaf və bircinsli olur. 
Homogenləşmə 
tam 
ərimə 
temperaturunda, 
şüşə 
kütləsinin 
şəffaflaşdırılması ilə eyni zamanda aparılır. Bunun üçün şüşə kütləsi sakit 
vəziyyətdə saxlanılır, kimyəvi tərkibi ilə bərabərləşdirilir və şüşə kütləsi dammar 
nöqsanından azad edilir. 
Soyutma mərhələsinədə ərimiş şüşə kütləsinin temperaturu 200-300
0
C aşağı 
düşür. Bu temperaturda şüşə kütləsi məmulat istehsalı üçün hazır olur. 

---

16