Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BALTAIİMANI CAMİİ

35

BALYAN AİLESİ

Baltalimanı'ndan bir görünüm. Fotoğrafın çekildiği yerde "Baltalimanı Deresi projesi" çalışmaları yürütülüyor.

çevresindeki yapılar topluluğunun içinde olabileceğini göstermiştir. Kimi bölümlerinde çapraz tonozlu örtüleri olan bu mekân parçaları, üzerine yapılmış olan konutun bodrumunda halen korunmuş durumdadır. Baltalimanı Sarnıcı Dr. Nezih Fıratlı tarafından 6. yy sonu 7. yy başlarına tarihlenmiştir. Yine Baltalimanı'nda sahile yakın bir yerde bulunan bir başka Bizans sarnıcının ise İo-annes Teologos Manastırı'nın kalıntısı olduğu ileri sürülmüştür. Bibi. N. Fıratlı, "Boğaziçi'nde Bir Bizans Sarnıcı", TTOK Belleteni, S. 144 (1954), s. 11-13; Eyice, Boğaziçi, 34.

ENİS KARAKAYA

BALYAN AİLESİ

19. yy Osmanlı mimarlığının en önemli adları olarak tanınmışlardır. Baba, oğul ve kardeşler olarak art arda dört kuşak hassa mimarı yetiştirmiş, Ermeni kökenli bir ailedir. Balyan (Balian) ailesi K. Pamukciyan'm yaptığı araştırmalara göre, hassa mimarı Meremetçi (Onarımcı) Bali Kalfa'ya dayanan bir şecereye sahiptir. Aile Kayseri'nin Derevenk veya Derevank Köyü'ndendir. Balyan soyadı-

Hazım Okurer, 2993

için bir biniş köşkü yaptırılmıştı. Fıstık ağaçlarının düzeni ve yaşları gerçekten de III. Selim devrine işaret etmektedir. 1821'de II. Mahmud tarafından limanın ağzına bir tabya inşa ettirilmişti. İskelenin hemen yanında olduğu kaydedilen kahvehane ve tütün dükkânı ise I. Ab-dülhamid vakfına bağlıydı.

Günümüzde dere kurumuş, mesire yeri ortadan kalkmış, derenin Boğaz'a döküldüğü ağzı da doldurulmuştur. Tanzimat devri sadrazamlarından Mustafa Reşid Paşa burada ahşap bir sahilsaray yaptırmıştı (bak. Baltalimanı Salihsarayı). Derenin denize döküldüğü noktanın kuzeyinde ise Baltalimanı Camii(->) vardır.

18. yy'ın sonlarına kadar Baltalimanı Müslümanların yerleştiği bir semtti. 1798' de irade-i seniye ile gayrimüslimlerin de yerleşimine izin verildi. 19. yy boyunca İstanbul'un varlıklı kesimi Baltalima-nı'nda, kıyı şeridi boyunca yalılar ve köşkler yaptırdılar. Baltalimanı Dere-si'nin başlangıcındaki Levent Çiftliği'ni Cezayirli Hasan Paşa yaptırmıştı. Daha sonra burası Nizam-ı Cedid askerlerinin talim yeri oldu.

Bugün Emirgân Mahallesi muhtarlığına bağlı olan Baltalimanı, yerleşimin eskiden olduğu gibi yine kıyı şeridinde odaklandığı bir görünüm içindedir. Ama yalı ve köşkler yerlerini apartmanlara bırakmıştır.

Bibi. Eldem, Türk Bahçeleri, 8-9, 28-29; R. E. Koçu, "Baltalimanı", İSTA, 2076-2084; M. Tayyip Gökbilgin, "Boğaziçi", İA, 678-679; Kömürciyan, İstanbul Tarihi, 41, 219, 260; İnciciyan, İstanbul, 82, 117.

TÜLAY ARTAN