Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BEŞİKTAŞ BAHÇESİ

Evliya Çelebi, çok geniş olmadığını yazdığı Beşiktaş Bahçesi'nde II. Bayezid zamanında kaptan-ı deryalara tahsis edilmiş Cağaloğlu Yalısı olduğunu, daha sonraları miriye geçtiğim kaydetmektedir. Bahçenin 17. yy öncesindeki kullanımına dair fazla bilgimiz olmasa da, burada I. Ahmed'in girişimiyle inşaatına başlanan, giderek büyüyen, Topkapı ve Üsküdar saraylarından sonra sultanların en uzun süreyle zamanlarını geçirdikleri yer olan Beşiktaş Yazlık Sarayı hakkında, henüz derinlemesine incelenmemiş çok sayıda belge mevcuttur. 17.yy'ın ikinci yarısı ve 18. yy'daki çeşitli tamiratı belgeleyen bu kayıtlar, Beşiktaş Hasbahçe-si'ndeki sarayın (bak. Beşiktaş Sarayı) gelişme aşamalarını gösterirler. Gene I. Ahmed devrinde, Beşiktaş Körfezi'nde denizin doldurulması nedeniyle bugünkü Kabataş civarında geliştiği tahmin edilen Karabâli Bahçesi de Beşiktaş Bahçesi ile birleşecek ve daha sonraları Dolmabahçe adını da alan bu mahalde köşkler ve sahilsaraylar inşa edilecektir. Beşiktaş sahilinde hasbahçelerin yanısıra, Evliya Çelebi'nin 17. yy ortalarında kaydettiği, ancak yerlerini tam olarak tespit edemediğimiz, Civan Kapucubağı Bahçesi ile Kazancıoğlu Bahçesi bulunuyordu. Ortaköy Ekmekçi Deresi boyunca uzanarak bugünkü Yıldız sırtlarını kaplayan -I. Süleyman'ın (Kanuni) sütkardeşi Trabzonlu Şeyh Yahya Efendi' nin sarayının bulunduğu ve devlet ricalinin çok itibar ettiği- "Hızııiık" Mesire-si'nde, daha sonraları tepede Yıldız Köşkü, sahilde de mevlevîhane ve Çırağan

Sahilsarayı inşa edilmişti. Denizden yumuşak eğimlerle yükselen tepeler üzerinde, bugünkü Nişantaşı'ndan Ihlamur'a inen vadide bulunan ve 18. yy'ın ilk çeyreğindeki Tersane Emini Hacı Hüseyin Ağa'nm bağı diye bilinen, daha sonraları sultanların biniş mahalli olacak Ihlamur Mesiresi gibi, kat kat bağlar ve bahçeler ile Beşiktaş semti, doğal güzelliğiyle- Boğaziçi köyleri arasında ayrı bir yer tutardı. Seyyahlar ve yazarlar bu uçsuz bucaksız koruluklarda çeşitli av hayvanları ile çınar, söğüt, sakız, servi, ceviz, ıhlamur gibi ağaç türlerini kaydetmişlerdir.

Andığımız bahçelerle mesireler, buyandan denizin doldurulmasına devam edilmesi ve körfezin kapanması, öte yandan 19. yy sonrasındaki kontrolsüz şehirleşme sonucu Yıldız Sarayı sınırları içindeki koruluk hariç tümüyle kaybedilmiştir.

Bibi. Eyice, Boğaziçi, 19-23; R. E. Koçu, "Beşiktaş". İSTA, 2562-2589; M. Tayyip Gök-bilgin, "Boğaziçi", ÎA, 674-675; Evliya Çelebi, Seyahatname, ist., 1976, s. 310-313; Kömürciyan, İstanbul Tarihi, 1988, s. 19, 39, 40, 253-255, 279; înciciyan, İstanbul, 96, 114, 117, 121-122, 125, 133; M. Erdoğan, Bahçeler, 167-70.

TULAY ARTAN