Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BÖCEKBAŞI

320

321

BRANAS AİLESİ

Şehzade Camii'nin kubbesinden Bozdoğan Kemeri'nin genel görünümü.

Araş Neftçi, 1991

rafında bir taksim kulesi gösteriliyordu. 23 Ağustos 1908 tarihli büyük yangında, civardaki bütün ev ve camiler yandığından, ezanın kemerin üstünde okunduğuna ilişkin hikâyeler vardır. II. Dünya Savaşı sırasında İstanbul'un nâzım planını yapan H. Prost, Galata ve Beyoğlu'nu bağlayan caddenin, kemere zarar vermeden altından geçirilmesine büyük özen göstermiştir.

Bozdoğan Kemeri yıkılmış kısımla-rıyla takriben 971 m uzunluğunda olup, erken Bizans'ta muhtemelen daha da uzundu. Fatih yakasındaki bölümün yakın tarihlerde yok olduğu bilinmektedir. Mevcut parçalarından 1-40 numaralı parçalan ile 46-51 numaralılar, Roma devrinden kalma olup Fatih tarafından ona-rtılmıştır. 52-56. gözler Kanuni, 41-45. gözler II. Mustafa zamanında tamir görmüştür. Şehzade Camii ile Delikanlı Sokağı arasındaki parçasından ise iz kalmamıştır. Su eskiden kemerin üzerindeki açık bir kanaldan geçirilirken, sonraları künk, daha sonra da demir boru döşenmiştir.

En yüksek bölümünde denizden 63,5 m kotunda olan kemerin zeminden ortalama yüksekliği 28 m'dir. 1-17. gözleri tek sıra, 18-73. gözleri ise çift sıra olup diğer uçta gözlerin yine tek sıraya indiği görülür. İki katlı bölümde alt kemer ve ayaklar büyük kesme taşlardan, üst kemerler ise daha küçük taşlardan örülmüştür. Genişliği Fatih tarafındaki uçta 3,40 m ile başlar, gözlerin çift kat olduğu yerde, 5,65 m'yi bulur, doğu ucunda yine 4,30 m'ye iner.

1988'de belediyenin yaptırdığı onarım çalışmalarında Atatürk Bulvarı'nın üstündeki bölüm temizlenerek güçlendirilmişti. D. Kuban ve Ş. Akıncı tarafından 1990-1993 arasında yürütülen restorasyon çalışmaları sırasında toprak altında kalan bölümler için açılan sondajlarda, Bozdoğan Kemeri'nin özgün hali ortaya çıkarılmıştır. Çok büyük taşlardan örülmüş özenli bir Roma yapısı olarak yük-

selen birinci kat kemerleri üzerinde özellikle ikinci kemer sırası, değişik Bizans ve Osmanlı dönemi izleri taşımaktadır.

İstanbul'un en eski sukemeri olan Bozdoğan Kemeri, geç Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde 15 asrı aşkın süreyle kentin su ihtiyacının karşılanmasında su şebekesinin en önemli parçalarından birini oluşturmuştur.

Bibi. S. Eyice, "Bozdoğan Kemeri", İA, 319-321; Ph. Forcheimer-J. Strzgowski, Byzanti-nischen Wasserbehâlter, II, 18-20; Grosve-nor, "Constantinople", 358 vd; Gurlitt, Kons-tantinopels, 13-14; K. O. Dalman, "Der Va-lens-Aquâdukt in Konstantinopel", Istanbuler Forschungen, S. 3, Bamberg, 1933; Eyice, istanbul, Guide no. 111; G. Becatti, "Constan-tinopoli", Enciclopedia dell'Arte Antica e Classica, II, Roma, 1959, s. 892; Janin, Constantinople byzantine, 199-200; Müller-Wie-ner, Bildlexikon, 273-277; C. Mango, Le deve-loppement urbain de Constantinople, (IV-VII siecles), Paris, 1985, s. 20, 56.

İSTANBUL