Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CANBAZHANE

Osmanlı döneminde düzenlenen düğün ve şenliklerde gösteriler yapan canbaz-lar grubu. "Canbazân", "canbaz taifesi", "canbazân-ı hassa" da denmiştir. istanbul'da canbazbaşının yönetiminde 30-40 kişilik bir Canbazhane vardı. Buradaki canbazlar ve resenbazlar.Op canbazları) türlü hünerlere sahiptiler. Oda denen kışlaları Eyüp Bahariyesi'nde ve Tersane Bahçesi'ndeydi. Canbazhane'ye şakirt (çırak) olarak yetenekli acemioğ-lanları alındığı gibi mülazım (aday) olarak da ülkenin her tarafından temin edilen yetenekli çocuklar ve gençler, hattâ sahipsiz çocuklar alınıyordu. Canbazbaşı ile ser-resenbaz ve canbazhane halifeleri, bunlara çeşitli hünerler, iş disiplini ve gerekli eğitimleri kazandırmaktaydılar. Canbazların yeteneğe dayalı eğitimleri, ipte yürüme, perende atma, atlama vb oyun ve sporları kapsıyordu. Canbazlar, binişlerde padişahın önünde sık sık gösteriler yaparlardı. Saray düğünlerinde ip canbazlığı, tabak çevirme, dikili taşa tırmanma, karında taş kırdırma, başına nal çaktırma, maskeli taklalar, ipte araba yürütme vb hünerler sergilerlerdi. 1750'de Canbazbaşı İbrahim, Dolma-bahçe Çayırı'nda I. Mahmud'un önünde, canbazlarına ip, kalyon ve atlı karaca o-yunları sergiletmiş, bu program için ha^ zineden önemli bir ödenek ayrılmıştır. İstanbul'a başka kentlerden de zaman zaman canbaz grupları gelmekte, bunlar halka açık mesire yerlerinde ve çayırlarda, ramazan ayı boyunca da kahvehanelerde gösteriler yapmaktaydılar. 1753'te Bağdat'tan gelen bir canbaz grubuna, İstanbul gümrüğünden 1.065 akçe gündelik para ödenmişti. 19. yy'a doğru geleneksel askeri örgütlerin dağılması sürecinde, Canbazhane de devlet korumacılığından yoksun kalarak dağıldı. Fakat hüner sahipleri kendi aralarında küçük gruplar oluşturarak ip canbazlığı geleneğini yaşattılar ve bunu bir geçim yolu edindiler. Portatif sehpalar kurup ipler gererek Kâğıthane'de, Haliç üstünde, ramazan aylarında ise Direklerarası'ndaki çadır ve kahvehanelerde türlü hünerler gösterdiler. Bunlar, Anadolu'ya da turnelere çıkmaktaydılar. Canbazhane'nin uzantısı olan ip canbazlığı, giderek güçleşen koşullar altında varlığını 1950'ye kadar koruyabildi.

Bibi. BOA, Cevdet Tasnifi, Saray, no. 3761, 1353, 1615, 3280, 3760; Ergin, Maarif Tarihi, I, 34-35; Pakalın, Tarih Deyimleri, I, 256-257; M. And, Kırk Gün Kırk Gece, İst., 1959, s. 29 vd; M. And, "tik Türk Canbazları", Hayat Tarih Mecmuası, Mayıs 1967.

İSTANBUL