Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

Bibi. Ş. Akbulut, "Çırpıcı", "Çırpıcı Caddesi", "Çırpıcı Çayın", ISTA, 3949-3951.

FAİK YALTIRIK

ÇİÇEK PASAJI

Beyoğlu'nda ünlü ve tarihi bir pasaj.

1870'teki büyük Beyoğlu yangınında yok olan Hoca Naum Tiyatrosu'nun arsası üzerine banker Hristaki Zografos Efendi tarafından Cleanthe Zanno'nun mimarlığında yeni tip bir çarşı binası olarak, Çite de Pera adıyla yaptırıldı (1874-1876). Grand Rue de Pera (İstiklal Caddesi) ile Tiyatro Sokağı'nın (bugün Sahne Sokağı) bulunduğu köşede yer alan ve her ikisine de açıldığı için geçit (pasaj) niteliğinde olan yeni yapı, cadde üzerindeki dükkânları, iç dükkânları ve konut ya da muayenehane, yazıhane olarak kullanılan daireleriyle (toplam 24 dükkân, 18 daire) üç bölümden oluşuyordu. Dükkân ve dairelerin kiraya verilmesi uzun bir zamana yayıldı. Pasajın ilk 30 yılı içinde faaliyete geçen ya da el değiştiren dükkânlar arasında cadde üzerindeki Maison Parret (daha sonra ünlü Degüstasyon Lokantası) burada açılmıştı ve Vallaury'nin pastanesi, Nakuma-ra'nın Japon mağazası, Dulas'ın Natürel çiçekçisi ya da daha sonraları Pandelis' in çiçekçi dükkânı, Schumacher'in Rus börekleriyle ve küçük Viyana ekmekleriyle ünlü fırını, Narlıyan kardeşlerin bonmarşe türü mağazaları, Panayot Yor-giadis'in mobilya ve antika dükkânı, Ti-berius'un sonradan meyhaneyle genişlettiği domuz eti ürünleri dükkânı, Ke-serciyan'ın terzihanesi, Papadopulos'un mücellithanesi, Sideridis'in kürkçü, Bon-nevial'ın tuhafiyeci, Köleyan'ın kuaför, Boyacıyan'ın kunduracı, Karakatulis'le-rin zücaciyeci, Temapulos'un saatçi, Bor-deaux'nun halıcı, Levy'nin gözlükçü, Acemyan'ın tütüncü dükkânları, Teodo-ridis'in eczanesi, Yorgo'nun meyhanesi, Hristo'nun kafesi vb sayılabilir. Dairele-

Çiçek Pasajı'nın istiklal Caddesi'ndeki cephesi. Ali Hikmet Varlık, 1994

rin sakinlerinden bazıları ise Dr. Bouc-het, Dr. Toussainte, Dr. Mile. Weissent-hanner, Avukat Bennet, Dr. Pleskoff, Dr. Cilaiditis, sarraf Hacı Hristo, tüccar Ell-yakim, Mimar Zatinopulos, terzi Guisti-niani, Mme. Olga ve güzellik enstitüsü vb idi.

Başlangıçta Çite de Pera ya da Hristaki Pasajı denilen binanın mülkiyeti 1908' de Sadrazam Küçük Said Paşa'ya geçince bu adlara bir de Said Paşa Geçidi eklendi. Mütareke yıllarında bir-iki çiçekçi dükkânı daha açıldı. 1930'lu yıllarda cadde üzerindeki ünlü Degüstasyon Lokantası binanın içine bakan kapalı kapılarını yazlan açıp, oraya masalar koyarak pasajda meyhane ve birahane dönemine ilk adımı attı. Bu buluşun rağbet görmesi üzerine, cadde ile sokağın kesiştiği köşede önce Vallaury'nun pastanesi, sonra Mastoraki'nin tuhafiye mağazası olan dükkânda Nektar Birahanesi açılıp, ehven fiyatlarından dolayı büyük bir müşteri kalabalığını çekince, pasajın bugünkü niteliğine dek uzanacak süreç fiilen başlamış oldu. Dimitri burayı daha sonra kapattıysa da binada başka meyhaneler açılmıştı.

O yıllara kadar halk arasında daha çok Hristaki Pasajı diye anılan çarşı, Çiçekçilik İstihsal ve Satış Kooperatifi'nin taşınmasıyla ve çiçek mezatlarının burada yapılmasıyla kendiliğinden Çiçek Pasajı a-dım aldı. 1950'lerde çiçekçiler yandaki sokağa kaymaya, geçitte yeni yeni meyhane ve birahaneler açılmaya başladı. Pasajın eskiden kalma son sakinlerinden Rus çiçekçi Milinski ile müzik notaları satıcısı Kristidis de buradan taşındılar. 1950' li yılların sonunda pasaj tümüyle bugünkü kimliğine büründü, bir meyhane ve birahane çarşısına dönüştü.

1978 Mayıs'ında bir gece aniden çöken yaşlı ve bakımsız bina, 1988'de belediyenin ve pasajı kurtarmak için kuru-

lan derneğin girişimiyle onarılıp, gene aynı niteliğiyle hizmete sokuldu.

BEHZAT ÜSDÎKEN

Mimari

Geniş bir alan üzerine oturan yapıda ana malzeme taştır. Girişle birlikte üç katlıdır. İstiklal Caddesi üzerindeki ana girişi Sahne Sokağı'ndaki tali girişe bağlayan ve birbirini kesen iki koridordan oluşan tonoz örtülü geniş geçidin her iki yanında dükkânlar sıralanır. Yapının ön yüzünde gösterişli bir cephe mimarisi hâkimdir. Süslemenin yoğunluğu ve kullanılan heykellerin büyüklüğüyle, Beyoğ-lu'nun en süslü binalarından biridir. Cephede kullanılan karyatidler ve en üst katın orta bölümüne yerleştirilmiş saate eklenmiş olan insan başı, ilgi çekicidir. Cephedeki pencerelerde kullanılan bozulmuş korint başlıkları, meyve salkımları ve pencere alınlıklarmdaki yapraklar birlikte düşünülerek, aralarında bir uyum kurulmaya çalışılmıştır. Çiçek Pasajı'ndaki yoğun süslemeler ve mimarideki hareketli düzenleme göz önüne alındığında, binanın 19. yy eklektisizminin (seçmeciliğinin) hem mimari çizgilerde hem de süslemede aşırıya kaçarak uygulanışını gösteren tipik örneklerden biri olduğu söylenebilir.

Bibi. B. Üsdiken, "Beyoğlu'nda Yaşayan ve Kaybolan Pasaj ve Geçitler-III", 7T, S. 90 (Haziran 1991); M. Cezar, Beyoğlu.

PELİN AYKUT