Balkanlardan uluğ TÜRKİstan’a türk halk inançlari II

Halk Oyunu Müziği: Kaşkayların dans müziğidir. Bu müzikte sadece davul ve zurna kullanılır ve söz yoktur. Bu müzikle dans, tarihlerine, dinî törenlerine ve eski Türk oyunlarına göre yapılmaktadır. Bunlar: cengame (bu dansı sadece erkekler oynar), halay, yağlık dökme (mendil dökme), leki, eşrefi.

Atalarının yaşadıkları topraklardan uzak oldukları ve şimdi özgürce yaşayamadıkları için Kaşkayların müzikleri hep hüzün içerir. Kaşkaylarda erkek halay oynamaz, hay oynar. Halayı kadınlar oynar. “Kadın bezm (keyf) edecek, erkek rezm (savaş) edecek sözü vardır; kadın halaylarında şarkı yoktur.

Lorların Loristanı; Bahtiyarilerin Çarmahalı; Beluçların Beluçistanı ve Türkmenlerin Gorganı olduğu hâlde birkaç yüzyıldır mücadele etmelerine rağmen Kaşkayların birlikte yaşayabilecekleri bir bölgeleri yoktur. Kaşkayların iskân için bir yurtları olmadığı gibi yaylalarını ve geçiş yollarını da kaybetmişler, gruplar hâlinde kasaba ve kentlere yerleşmek zorunda kalmışlardır. Bazıları ise, hâlen göçebe yaşantılarını sürdürmektedirler.

Kaşkayi Türkçesi ile İran’da birisi öğrenci gazetesi olan Mezan olmak üzere iki yayın çıkmaktadır. Bu organ da tamamen Türkçe değil, Türkçe ve Farsçadır. Umumî İran radyoları Türkçe yayın yapmazlar. Bölge radyolarında has olmayan (belirli zamanlarda olmayan) zamanlarda Türkçe yayın yapıldığı olur.

İran’da Kaşkay Türkmenleri için Türkçe eğitim veren özel okul yoktur. Farsça eğitim yapılan okullarda da Kaşkay Türkçesi ile eğitim yapılmaz. Üniversite’de de Kaşkay veya Türk – Türkmen dili ve kültürü ile ilgili bir bölüm yoktur. Kaşkay Türkleri İran’da giysileri itibarıyla farklılık gösterir.

1960 yılından evvel çağdaş eğitim sadece bey ve daha yukarı sınıfların çocukları için vardı. Kaşkay halkını sadece mollalar okuturdu. Truman yardım faslından ödenek alınınca, göçebe hayata uygun okullaşma başladı. Daha sonra bu projeye İran yönetimi kaynak sağladı. “Göçebe öğretim merkezleri” oluşturuldu. Küçük bomku’lar birleştirildi ve büyük bomku’lara öğretmen atandı. Öğretmenler de halk ile birlikte göç ediyordu. Okullara ait bir ak Çadır vardı. Eğitim merkezi Şiraz’dı. Kız ve erkek öğrencilerin eğitildikleri bu okullar beş yıllıktı. Evvelce kız çocuklar okutulmazdı. Başarılı çocuklar Şiraz’da orta ve liseyi okurlardı.

Kaşkaylarda özgün bir yemek kültürü vardır, bu kültür karakterini göçebe ve yarı göçebe atlı kültürden alır. Derinliklerinde Türk bozkır kültürünün temel esasları vardır. Başlıca Kaşkay Türkmen yemekleri;