Bankalarda Mini Şube Organizasyonu Üzerine Bir Model

3.4.2. Banklar Arası ATM Paylaşımı

ATM paylaşım ağı bankaların birbirlerinin müşterilerine ATM’lerini kullanma hakkı veren ortaklıktır. Müşterinin bankası bir ATM paylaşım ağına katıldığı takdirde müşteri nerede olursa olsun sisteme bağlı diğer bankaların ATM’lerinden faydalanabilir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yayılmış olan Visa ve Mastercard başlıca ATM ağlarıdır.⁸⁰

Bankacılık sektöründe yaşanan yoğun rekabet nedeniyle bankaların kar payları düşmüş ve artan maliyetleri düşürebilmek için bankaların verimliliği artırıcı çözümler üretmeleri kaçınılmaz hale gelmiştir. Bunun bir sonucu olarak bankalar arası ortak kullanım ağları kurulmuştur. Standart bir ATM’nin kurulum maliyeti en az 15.000 USD, tam fonksiyonlu bir ATM’nin kurulum maliyeti ise 70.000 USD tutarını bulmaktadır. Yıllık bakım ve onarım masraflarının da yaklaşık 5.000 USD - 10.000 USD seviyelerine ulaştığı göz önüne alındığında bankacılıkta ortak ATM kullanımının ne denli büyük bir öneme sahip olduğu ortaya çıkmaktadır.

Bankacılık sektöründeki yoğun rekabetin bir sonucu olarak Türkiye’de büyük bankalar ölçek ekonomisinden gelen üstünlüklerini korumak için ATM ağlarını orta ve küçük ölçekteki bankalara açmamaktadırlar. Oysa bu durum Visa ve Mastercard uygulamalarının dışındadır. Yasa koyucunun da bu konuda etkin bir yaklaşım sergilememesi nedeniyle ülkemizde ATM ağının sağladığı maliyet avantajı tam olarak etkisini gösterememekte ve Türkiye’de ATM’lere yapılan yatırım katlanarak büyümektedir. Oysa dünyadaki uygulama genellikle bunun tam tersidir. Visa ve

Mastercard gibi bir ağa üye olan tüm bankalar birbirlerinin ATM’lerini belli bir komisyon karşılığı kullanabilmekteler. Bazı ülkelerde ise yerel ATM ağı paylaşımı merkez bankası tarafından yürürlüğe konulan kurallarla işletilmektedir.

Tüm bankaların kendi ATM ağlarını kurmak için ayrı ayrı yatırım yapmaları, kurulan her ATM’nin rekabet nedeniyle sadece bankanın kendi müşterilerine hizmet vermesi ve diğer yurtiçi bankaların kartlarına kapalı tutulması günümüz piyasa koşullarına uymayan ve birçok ATM’nin atıl kalmasına neden olan bir stratejidir. Buna bir örnek olarak şehir merkezinde banka ATM’lerinin yan yana sıralanışı yaygın olarak gösterilebilir.

Ortak kullanılan ATM’lerde temel olarak dört hizmet sunulmaktadır:

• 
  Hesaptan para çekme
  
• 
  Hesap bakiyesi görüntüleme
  
• 
  Kredi kartından nakit avans
  
• 
  Kredi kartı tahsilatı
  

Türkiye’de nakit avans tüm bankaların ATM’lerinden çekilmesine izin verilmiştir. Bunun sebebi ATM kullandıran bankanın nakit avans karşılığı diğer bankadan önemli oranda komisyon almasıdır. Hesaptan para çekme ve bakiye görüntüleme işlemlerinde de komisyon alınsa da nakit avans komisyonu kadar yüksek değildir. Bazı bankalar alınan komisyonu aynen müşterilerine yansıtırken bazı bankalar da komisyon giderini kendi ödeyerek müşterisine yansıtmamaktadır. Kart sahibinin kendi bankasının ATM’sinden yaptığı işlemlere “on-us” başka banka ATM’sinden yaptığı işlemlere ise “non-on-us” işlem denir.

Ülkemizde iki ATM paylaşım sistemi bulunmaktadır. Bunlardan Altın Nokta ATM ağı beş üye bankanın bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Altın Nokta üyesi bankalar şunlardır:

• 
  Garanti Bankası
  
• 
  Akbank
  
• 
  Vakıflar Bankası
  

• 
  Fortis Bank
  
• 
  Yapı Kredi
  

Diğer ATM paylaşım sistemi ise on sekiz üye bankanın bir araya gelmesiyle oluşturulan Ortak Nokta ATM paylaşım ağıdır. Bu sisteme üye bankalar aşağıda sıralanmıştır:⁸¹

• 
  Albaraka Türk
  
• 
  Alternatifbank
  
• 
  Anadolubank
  
• 
  Bank Asya
  
• 
  Citibank
  
• 
  Denizbank
  
• 
  Eurobank Tekfen
  
• 
  Finansbank
  
• 
  Halkbank
  
• 
  HSBC
  
• 
  ING Bank
  
• 
  Kuveyt Türk
  
• 
  Millennium Bank
  
• 
  Şekerbank
  
• 
  Turkland Bank
  
• 
  Türk Ekonomi Bankası
  
• 
  Tekstil Bank
  
• 
  Türkiye Finans
  

ATM paylaşım ağlarına üye olan bankaların ATM sayılarının birbirlerinden farklı olmasından kaynaklanan ekonomik denge işlem başına fiyatlarda yapılan ayarlamalarla düzenlenmektedir. Çok sayıda ATM işleten bankalar işlem başı komisyonların arttırılmasını isterken, küçük ATM ağına sahip bankalar işlemler için daha düşük maliyet ödemek arzu etmektedirler. Aralarında büyük rekabet yaşanan bankaların ATM paylaşımını bir araya gelerek gerçekleştirmeleri, kuşkusuz en büyük yararı kendilerine sağlamak istemesi nedeniyledir.

Ortak ATM kullanımında bankaların elde edeceği avantajlar şu şekilde özetlenebilir:

• 
  Hizmetin yaygınlaştırılması ve bunun sonucu olarak müşteri memnuniyetinin ve sayısının artması: Hem kredi kartları uygulamasında sağlanacak kolaylıklar, hem de ortak ATM kullanımın artması, bankaların hizmetlerini kullanan müşterilerin sayısını artıracaktır.
  
• 
  Altyapının ortak kullanılması nedeniyle bankalarının yatırım giderlerinin azalması: Bu şekilde ortaklaşa gerçekleştirilecek bir çalışmanın sonucunda aynı mekanda birden çok bankanın ATM bulundurması gerekmeyecek ve bu şekilde büyük bir maliyet tasarrufu elde edilecektir.
  
• 
  Elektronik işlemlerin artmasından dolayı işgücü tasarrufu sağlanacaktır.
  
• 
  Yurtdışı sistemler ve ağlarla bütünleşme sayesinde ticari avantajlar sağlanacaktır.
  

Ortak ATM paylaşım sistemleri bankalara olduğu gibi müşterilere de birçok avantaj sağlamaktadır. Bu faydalardan bazıları uzak ATM’lere gitmeye gerek kalmaması ve herhangi bir ATM’de işlem yapabilme kolaylığı olarak sıralanabilir.

ATM paylaşımı ile bankaların başka banka müşterilerine de hizmet sunması servis kalitesinin daha yüksek seviyeye taşınmasını teşvik etmektedir. Bankalar arasındaki bu rekabet müşterilerin lehine olmakta ve daha müşteri odaklı bankacılık hizmetleri ortaya çıkmaktadır.