Bibliyografya : 4 kissatü seyf b. ZÛYezen 4

KISSA-İ YUSUF 3

KISSAHAN 3

Bibliyografya : 4

KISSATÜ SEYF B. ZÛYEZEN 4

KİST 4

Bibliyografya : 5

KİST 5

Bibliyografya : 7

KIŞR 7

KITA 7

Bibliyografya : 8

KITA 8

Bibliyografya : 9

KITAL SURESİ 10

KITMÎR 10

KIVAMI 10

Bibliyografya : 10

KIVÂMÜSSÜNNE 10

KIYADE 10

KIYÂDE 10

Bibliyografya : 11

KIYÂFE 11

Bibliyografya : 12

KIYAFET 12

Bibliyografya : 14

Osmanlı Dönemi. 15

Bibliyografya : 17

KIYAFETNÂME 17

Bibliyografya : 19

KIYAM 19

Bibliyografya : 20

KIYAM Bİ-NEFSIHI 20

Bibliyografya : 21

KIYAME SURESİ 21

Bibliyografya : 22

KIYAMET 22

Bibliyografya : 30

KIYAMET ALÂMETLERİ 30

Bibliyografya : 33

KIYAS 34

Bibliyografya : 38

Fıkıh. 39

Bibliyografya : 51

Arap Dili. 52

Bibliyografya : 53

KIYEMİ 53

Bibliyografya : 54

KIYYE 55

KİZ 55

Bibliyografya : 56

KIZANLIK 56

KIZIK 56

Bibliyografya : 56

KIZIL AHMED BEY 57

Bibliyografya : 58

KIZILARSLAN 58

Bibliyografya : 59

KIZILAY 59

Bibliyografya : 61

KIZILBAŞ 61

Bibliyografya : 74

KIZILDENİZ 75

Bibliyografya : 77

KIZILELMA 77

Bibliyografya : 79

KIZILTEPE ULUCAMİİ 79

KIZLAR AĞASI 79

KIZLAR AĞASI HAMAMI 79

Bibliyografya ; 80

KİBİR 80

Bibliyografya : 81

KİÇİK MESCİDİ 82

Bibliyografya : 82

KIEPERT 82

Bibliyografya : 83

el-Kifaye 84

Bibliyografya : 84

el-KİFAYE 84

Bibliyografya : 85

KİFAYETULLAH DİHLEVİ 85

Eserleri. 86

Bibliyografya : 87

KİLAFİ B. REBIA 87

Bibliyografya : 88

KİLAR-I AMİRE 88

KILAZİYE 88

KİLE 88

Bibliyografya : 90

KISSA-İ YUSUF

XII-XIII. yüzyıllarda yaşadığı tahmin edilen Ali'nin Türk edebiyatında Hz. Yûsuf kıssasınıilk defa işleyen manzum eseri.¹

KISSAHAN

Eskiden halk arasında, konaklardave saraylarda kıssa, hikâyeve masal anlatan halk sanatkârların averilen ad.

Arapça kıssa ile Farsça hân (okuyan/ anlatan) kelimelerinden oluşan kissahan yanında bazan kıssagû (kıssa söyleyen), kıssa perdâz (kıssa düzenleyen), kıssagüzâr (kıssa ortaya koyan) gibi tabirler de kul­lanılmıştır. Kıssa ile aynı kökten türeyen kâss kelimesi ise "kıssa ve destan anla­tan" demektir. Şark-İslâm edebiyatların­da kussâs, kıssa han, nakkâl, rûzehan, perdedârî, meddah, şahnâmehan keli­meleri de aynı veya yakın mânayı karşılamaktadır.

Câhiliye devri Arap sosyal hayatında "kasas" adı verilen kıssaların çokça anla­tıldığı, her Arap kabilesinin şairi, hatibi veya kâhininin aynı zamanda birer kâss olduğu bilinmektedir. Bu dönemdeki kıs­saların konusunu daha çok "eyyâmü'l-Arab" olarak adlandırılan kabileler arası savaşlar teşkil etmekteydi. Bu savaşlar­da gösterilen kahramanlıklarla yiğitlik ve cesaret örneklerinin anlatıldığı olaylar yanında şiir veya başka konularda nakle­dilen rivayetlerin bütününe "ahbâr" da denilirdi. İslâm öncesi Arap toplumunda iyi ahlâk ve iyi davranışları telkin eden, kötülüklerden korunmayı öğreten veya hoş vakit geçirmeyi sağlayan ahbâr ve kıssaların anlatılması özel bir meslekti. Bu kıssaların içinde Ehl-i kitaba ait un­surlar da yer almıştır.

Hz. Peygamber çok önem verdiği irşad hizmetinde vaaz ve nasihate ayrı bir yer vermiş, konuşmaları esnasında zaman zaman ibretli ve temsilî mahiyette kıs­salar anlatmıştır. Ancak vaazlarda kıssa anlatma geleneği Hz. Osman'ın şehid edilmesinden sonra yaygınlık kazanmış­tır. Bu olayla parçalanan İslâm toplumun­da çok geçmeden siyasî mezhepler ortaya çıkmış, bunların temsilcileri taraftar top­lamak için uydurma hadisler, kıssalar ve hikâyeler nakletmeye başlamış, böylece siyasî vaazlar artmıştır. İslâm âlimleri ve özellikle muhaddisler kussâsa karşı çıka­rak dinî maksatla kıssa anlatma, kıssa-hanlarda bulunması gereken nitelikler, emîrden izin alınmadan kıssa anlatıla­mayacağı gibi konular üzerinde önemle durmuşlardır. Bunun sonucunda kelime bir hadis ve irşad terimi haline gelerek kâss, kassâs, kussâs, vaaz, vaiz gibi kav­ramlar ortaya çıkmış, bunlarla ilgili müstakil eserler yazılmıştır.²

İran edebiyatında da köklü bir geçmişe sahip olan kıssahanlar, daha çok İslâmi­yet'ten önceki İran kültür ve tarihinde mevcut efsanevî olayların yer aldığı kıs­saları, bilhassa Şd/mâm e'deki hikâyeleri ezbere naklettiklerinden şahnâmehan olarak da adlandırılmışlardır. Bunlara ay­rıca meddah tarzında hikâye anlattıkları için "nakkâT, Kerbelâ olaylarını anlatan­lara "rûzehan" (yasçı), bir perde önünde Ehl-i beytin başından geçen acıklı olayları nakledenlere "perdedârî" adı verilmiştir.

Eski Türkler'de millî menkıbeleri ve kahramanlık hikâyelerini saz eşliğinde manzum olarak anlatan şairler "ozan" di­ye adlandırılmıştır. Varlıklarını daha çok aşiret hayatı içinde devam ettiren ozan­lar, özellikle Anadolu'da yerleşik hayata geçildikten sonra İslâmiyet'in de etkisiy­le yerlerini büyük ölçüde meddahlara bırakmışlardır. Başta Hz. Peygamber ol­mak üzere din büyüklerini öven ve İslâ-mî konuları anlatan bu meddahlar za­manla din dışı konularda da kıssalar nak­lettiklerinden kıssahan adıyla anılmışlar, Şâhnâme'dekı hikâyelere fazlaca yer ver­diklerinden zaman zaman da şahnâme­han olarak adlandırılmışlardır. Ayrıca çe­şitli toplantılarda genellikle na'tlar, mü-nâcâtlar ve hükümdarlar için methiyeler okuyan ilk kıssahanlara "muarrif" adı verilmekteydi. Hükümdar saraylarında Re-sûl-i Ekrem'in ve ashabının hayatından, savaşlarından, daha sonraki dönemlerde gerçekleştirilen İslâmîfütuhattan, siyer-i nebîden bahseden kıssahanlara ise "siyerci" denilmiştir. Muarrif ve siyercilerde meddahlar gibi zamanla din dışı konulara ağırlık verince kıssahan adıyla anılmış­lardır.

Dinî konulardan uzaklaşan kıssahanlar, zaman zaman dinleyicilerin ilgisini daha fazla çekebilmek için anlattıkları kıssalar­da geçen çeşitli hayvanlarla canlıların ses ve hareketlerini taklide yönelmişler, ko­nuları arasında açık saçık fıkralara ve hi­kâyelere de yer vermeye başlamışlardır. Ancak bazıları özellikle Hz. Peygamber'i, ailesini, din büyüklerini ve hükümdarları metheden kıssalar anlatmayı devam et­tirdiklerinden bunlara yine meddah de­nilmiştir. Meddah unvanı zamanla genelleşerek anlatılan konulara bakılmaksızın hemen hepsi için ortak bir terim olmuş­tur.

Türk toplumunda XV. yüzyıldan itiba­ren başta büyük şehirler olmak üzere çokça rastlanan kıssahanlar, düzenli bir tahsil görmemekle beraber edebî terbiye almış zeki ve kabiliyetli kimselerdi. Ko­naklarda ve saraylardaki kıssahanlar için­de oldukça iyi eğitim görmüş, fikrî sevi­yesi yüksek kimseler de vardı. Bunlar pa­dişahlara ve ileri gelen devlet adamlarına musâhiblik ve nedimlikyaparlardı. Zekâ­ları ve kibarlıklanyla efendilerinin en öf­keli zamanlarında bile münasebet düşü­rüp hoş bir söz veya güzel bir nükte ile on­ların öfkesini giderir, çeşitli ihsanlar gö­rürlerdi. Bazan da halkın isteklerini pa­dişah ve devlet adamlarına ileterek bun­ların gerçekleşmesine yardımcı olurlardı. Bundan dolayı Selçuklu hükümdarların­dan başlayarak Osmanlılar'ın son dönem­lerine kadar kıssahanlar sarayda önem­li bir yere sahip olmuştur. Evliya Çelebi bunları sultan, vezir ve zenginlere musâhib olmuş meddahlar olarak tanıtıp sayı­larının seksen kadar olduğunu, ellerinde asâ, bellerinde kitaplarla fesahat ve be­lagat üzre kıssahan olarak gezdiklerini söyler.³

Bibliyografya :

Kamus Tercümesi, 111, 393, 394, 795; Evliya Çelebi, Seyahatname,], 525; Ebii'l-Ferec İbnü'l-Cevzî, ei-Kuşşâş üe'l-müzekkirCtn{nşr. Ebû Ha­cir M. Zağlûl), Beyrut 1406/1986, tür.yer.; Bat-lalname (baz. ve t re. Y. Dedes, nşr. Şinasi Tekin -Gönül AlpayTekin), Harvard 1996,1, 59-60, 63, 72; Pertev Naili Boratav, Halk Hikâyeleri ue Halk Hikâyeciliği, Ankara 1946, s. 126-127; Köprülü, Edebiyat Araştırmaları I, s. 361-412; Özdemir Nutku, Meddahlık ue Meddah Hikâ­yeleri, [baskı yeri ve tarihi yok|, (Türkiye iş Banka­sı), tür.yer.; Şükrü Elçin, Halk Edebiyatı Araş-tırmalan-tl, Ankara 1988, s. 78; Nurettin Albay-rak, Dinî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Gü-uercin ue Deue Hikâyeleri-Kaynaklan ue Me­tin Tesisi (yüksek lisans tezi. 1993], Mü Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 10-11, 12-13; Murat Uraz, "Kıssahanlar, Şettahlar, Meddahlar", TFA, XVlll/354 (1979|, s. 8535-8539; Mücteba Uğur, "Va'z, Kissacıhkve Hadiste Kussâs", AÜİFD, XXVIII (1986), s. 291-326; İbrahim Altunel. "Edebiyatımızda Kıssa, Kıssahanlık Geleneği ve Meddahlıkla Münasebeti Üzerine", Türkiyat AraştırmalarıDergisi,\/Î, Konya 1994, s. 157-167; D. B. Macdonald. "Kıssa", M, VI, 772-773; Pakalın, II, 274-275; "Kıssa", TOEA, V, 335; "Kıssahan", a.e., V, 337; Nİhad M. Çetin, "Ah-bâr", DİA, I, 486-489.

İbrahim Altunel