Evl‹YÂ Çeleb‹ seyahatnâmes‹

EVLİYÂ ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

•

YÜCEL DAĞLI - SEYİT ALİ KAHRAMAN

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî


EVLİYÂ ÇELEBİ

SEYAHATNÂMESİ
IV. Kitap
Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın

Transkripsiyonu - Dizini

Hazırlayanlar

Yücel DAĞLI - Seyit Ali KAHRAMAN

Yapı Kredi Yayınları

ISBN 975-363-........

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi

Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî

IV. Kitap

Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın

Transkripsiyonu - Dizini

Hazırlayanlar :

Dr. Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman
Proje Yöneticisi : İ. Gündağ Kayaoğlu

Redaksiyon : İskender Pala

Kapak Tasarımı: Pınar Kazma Çınar
1. Baskı: İstanbul, Mart 2000
Dizgi : Seyit Ali Kahraman

İndeks ve Ofset Hazırlık: Yücel Dağlı

Baskı : Altan Matbaacılık Ltd. Şti.

sunuş

Kıvançlı, heyecanlı ve sevinçliyiz; elinizdeki kitap ile Seyahatnâme'nin bir cildi daha okuyucuya kazandırılmış oldu.

Heyecanla başlayıp umutla devam ettirdiğimiz çalışmamızın, sevinçle karşılanıp takdirle alkışlanması her geçen gün bizi biraz daha yüreklendirmektedir. Evliya Çelebi Seyahat­nâ­mesi'nin Yapı Kredi Yayınları'nca okuyucuya sunulan ilk üç cildinden sonra bugün dördüncü cildini de tamamlamış olmanın gönül huzuru içindeyiz ve artık karşınızda daha bir gurur ve cesaretle duruyoruz.

Atalarımıza ait bazen buğulu, bazen büyülü, bazen hazin ve bazen eğlenceli bir hayatın renklerini, kokularını ve kesitlerini bize sunan Seyahatnâme, muhtelif girişimlere rağmen maalesef bugüne kadar tam bir metin hâlinde yayınlanmamıştı. Bu çalışmanın, zincirinin bir halkasının daha tamamlanması bakımından Türk kültürüne hizmet olduğuna inanıyoruz. Yolumuza her zamanki titizlikle devam edeceğimizin samimi bilinci içerisinde, tarihimizin hamurunu mayalandıran Seyahatnâme'den alınacak lezzetlerle bir sofra daha açmakla bahtiyar olacağımızın bilinmesini arzulamaktayız. Özellikle ikinci ve üçüncü cildin yayımından sonra muhatap olduğumuz takdir dolu sözler, bize yol gösterdi ve yaptığımız işin önemi, yerli ve yabancı pek çok okuyucunun dikkatini üzerimize yoğunlaştırdı. Gücümüzü bu müspet ilgiden alarak yolumuza devam etmekte olduğumuzun bilinmesini isteriz.

Seyahatnâme'nin IV. cildi Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Bağdat Köşkü 305 numarada kayıtlıdır. III. ve IV. cilt bir arada ciltlenmiştir, III. cilt bu yazmanın ilk 1-185, IV. cilt ise 186-408 varakları arasındadır. Yazma 23.5x34.5 cm. ebadında olup, koyu fes renginde meşin ciltli, şemseli, mıklepli ve üzeri açık yeşil renkte atlasla kaplıdır. Nüsha beyaz, kalın âbadî kağıda yazılmıştır. Her sayfa 36 satırdan ibarettir. Ancak bazı sayfalarda sayfa kenar ve altlarında çıkmalar (derkenar) bulunmaktadır.

Şüphesiz okuyucularımızın dikkatini çekmiştir; Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nin bu cildi de tıpkı II. ve III. ciltlerde olduğu gibi basit transkripsiyon sistemiyle ve problemli (okuna­ma­yan, karalanmış veya silinmiş vs.) kısımları yazmanın diğer bazı kütüphanelerdeki nüsha­la­rıyla karşılaştırılarak hazırlanmıştır. İndeks, bazı zarurî dipnotlar ve içindekiler listesi de ayrıca ilave olunmuştur. Müteakip ciltlerde aynı sistem korunacaktır.

On cilt olan Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nin tamamının hazırlıkları son aşamada olup yayın ile ilgili tüm planlamalar gerçekleştirilmiştir. Mümkün olan en kısa sürede, yeni harfli Seyahatnâme külliyatını kütüphane raflarında görmeyi arzulamaktayız. Ancak takdir buyurulur ki Seyahatnâme gibi bir başyapıtın yayınlanması ciddi bir sorumluluk ister. Bu sorumluluk ise planladığımız yayın takviminin aylarla değil yıllarla hesaplanmasını öngörmektedir. Bütün imkanlarımızı değerlendirerek, yılları yine aylara indirgemeyi göze aldık. Bu uğurda emeği geçen herkesin aynı bilinçle çalışacağından endişeniz olmasın.

Şüphesiz bu ölçüde büyük bir iş, ancak bir ekip çalışmasıyla meydana gelmektedir. Bu vesileyle, eseri hazırlayan Dr. Yücel DAĞLI ve Seyit Ali KAHRAMAN ile her zaman yardımlarına baş vurduğumuz hocalarımıza burada teşekkür etmeyi zevkli bir görev sayıyorum.

Bize önderlik ederek bu seriyi başlatan Orhan Şaik GÖKYAY Hoca'ya ve Seyahatnâmenin bir çok aşamasında emeği geçen ve hayatının baharında beklenmedik bir şekilde bu dünyadan göçen İsrafil DAĞLI'ya teşekkür ise ödeyemeyeceğimiz bir borç olarak kalmıştır.

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi'nin yayımlanmasının zaruretine bizim kadar inanmış olan ve bu konuda her türlü teşvik ve desteği sağlayan Enis BATUR'a, redaksiyonu titizlikle yapan Prof. Dr. İskender PALA ile Yapı Kredi Yayınları yöneticilerinden Aslıhan DİNÇ ile Nahide DİKEL'e de ayrıca teşekkür ederim.

İ. Gündağ KAYAOĞLU

giriş

Seyahatnâme'nin IV. cildini en çok bilinen ve güvenilir kabul edilen Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat Köşkü 305 numaralı nüsha esas alınarak hazırlandı. XVII. yüzyıl Anadolu Türkçesi ile birlikte biraz da Evliya'nın bizzat kendine has üslûbunu yansıtan böylesine hacimli bir eserin yeni Türkçe harflere aktarılmasının ne denli zor bir iş olduğu bütün bilimsel çevrelerce kabul edilmektedir. Böyle bir işe başlandığında şüphesiz neşir ilkeleri açısından; metnin eksiksiz yansıtılmasının yanında, filolojik özellikler, fonetik yapı ve dönemin diğer dil hususiyetlerinin yanısıra, ortaya okunabilir ve anlaşılabilir bir metnin konulması gerekmektedir.

Hazırlanan bu çalışma ne tenkitli bir neşir; ne de spesifik bir "dil" çalışmasıdır. Bu çalışmada tarih, edebiyat, sosyoloji, antropoloji vb. sosyal bilimlerin hemen her dalı ile uğraşan kişilerin rahat okuyup istifade edebilecekleri eksiksiz bir metnin ortaya konulması hedeflenmiştir. Dolayısıyla tenkitli bir metnin neşrinde istenen değerlendirme ve özellikler bu metinde aranmamalıdır. Bu kitap hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmiştir:

Metnin kolay okunmasını sağlamak maksadıyla okuyucuyu gereksiz şekilde yoran transkripsiyon işaretlerine, zarurî hâller dışında yer verilmemiştir.

Metin içinde /é/ (kapalı /e/)'ler /e/, /ñ/ (geniz /n/)'ler /n/ olarak okunmuştur.

Orijinal metinde aynı kelimeler zaman zaman farklı imlâ ile yazılmışlardır. XVII. asır dil zenginliğini korumak için bu kelimelerde hiç bir tasarrufta bunulmamış aynı imlâların yansıtılmasına özen gösterilmiştir.

Evliya'nın özellikle harekelediği ama bugün farklı bir imlâ ile yaşayan kelimelerde, orijinal imlânın aktarılmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca yer ve şahıs isimlerinde de Evliya'nın imlâsı esas alınmıştır. Ancak, istisna olarak "Arz-ı rûm" kelimesi "Erzurûm" olarak yazılmıştır.

Eserde mevcut çıkmalar (derkenar), diğer yazma nüshalar da kontrol edilerek metnin içine yerleştirilmiş ve {} işaretiyle çıkma olduğu gösterilmiştir.

Metinde tamir yoluna gidilmemiş, metnin anlaşılırlığını sağlamak için bazı kelimelere harf ilavesi yapılmış ve bu da [ ] içinde gösterilmiştir.

Metinde geçen âyetlerin Arapça orijinalleri dizilerek, dipnotta sûre ve âyet numaraları ile meâlleri konulmuş; ancak diğer Arapça ve Farsça ibare, deyim, vecize vb.nin metin içinde transkripsiyonu verilmiştir.

Hazırlanan eserin kolay kullanılması için baş tarafına orijinalinde bulunmayan geniş bir "İçindekiler" ile sonuna da "İndeks" ilave edilmiştir. Yazma nüsha ile karşılaştırma yapmak isteyenler için orijinal varak numaraları metin içinde "[15a; 15b; 16a; ...]" şeklinde verilmiş olmakla birlikte indeks, varak numaralarına göre değil, bu kitabın sayfa numaralarına göre düzenlenmiştir.

Elinizdeki eser yalnızca bir veya birkaç kişinin mesaisi sonucunda oluşmadı. Çalışmanın muhtelif aşamalarında konunun uzmanı pek çok ilim adamı ve araştırmacıya da müracaat edildi. Bunlardan ilk anda aklımıza geliverenlerin isimleri şunlardır:

Doç. Dr. Mustafa ÇİÇEKLER, Dr. Mustafa GENÇ, Barış DAĞLI, Doç. Dr. Mustafa S. KAÇALİN, Doç. Dr. Zekeriya KURŞUN, Mehmet RİFAT, Prof. Dr. Osman F. SERTKAYA, Prof. Dr. Şinasi TEKİN, İskender TÜRE

Katkılarından dolayı kendilerine sonsuz teşekkürlerimizi sunarız.

Burada yardımlarını gördüğümüz hâlde adlarını anmayı unuttuğumuz diğer araştırmacı ve ilim adamlarına da teşekkürü borç biliriz.

Ayrıca ve özellikle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi neşrinin başlatıcısı, yol göstericisi ve edebî malzemenin temin kaynağı olan değerli kültür adamı Orhan Şaik GÖKYAY hocamızı da burada rahmetle anmayı bir vefa borcu biliriz.

Bütün yardım, dikkat ve gayretlere rağmen bu büyüklükteki bir metnin neşrinde hataların olması kaçınılmazdır. Bizden kaynaklanan bu hatalara getirilecek eleştirilerin, ileride yapılacak yeni neşirlerde rehberlik edeceği inancını taşımaktayız.

Dr. Yücel DAĞLI - Seyit Ali KAHRAMAN

İÇİNDEKİLER

BAZI ‹fiARETLER XIII

D‹Z‹N 353

BAZI ‹fiARETLER XIII

D‹Z‹N 353

BAZI İŞARETLER

(---)	Metinde boş bırakılan 1 kelimelik yerlerde kullanılmıştır.
(...)	Okunamayan 1 kelimelik yerlerde kullanılmıştır.
(?)	Okunuşundan emin olunmayan yerlerde kullanılmıştır.
[ ]	Bizim tarafımızdan ilave edilen yerlerde kullanılmıştır.
( )	Bizim tarafımızdan fazlalığı görülen veya düzeltilen yerlerde kullanılmıştır.
{ }	Derkenarları belirtmek için kullanılmıştır.
[12a], [12b]	Varak numaralarını göstermek için kullanılmıştır.
......(12 satırlık yer boş).............		Metinde boş satır adetlerini göstermek için kullanılmıştır
‘		Gerekli hallerde Ayn ( ^Ÿ ) harfini göstermek için kullanılmıştır.
’		Gerekli hallerde hemze ( ^¡ ) harfini göstermek için kullanılmıştır.
'		Özel isimlerde kesme işareti ( ' ) için kullanılmıştır.

DÖRDÜNCÜ CİLT
[186b] 
[Dördüncü Cilt]



Birinci varakda. Evvelâ Üsküdar'dan ılgar ile konak­ları gidüp Beğbâzârı şehrine paşaya mülâkî olduğumuz.

Birinci varak. Andan kalkup mukaddemâ bâlâda tahrîr olunan niçe konakları geçüp evsâf ı kasaba i Kankal.

Birincide. Alacahân ve karye i Hasan Çelebi ve menzil i karye i Çökeç

2. Kal‘a i Hekimhânı ve karye i Hasan Badrak ve evsâf ı belde i kadîm Malatıyye.

3. Sebeb i tesmiyye i Malatıyye ve kavl i müver­rihîn sebeb i binâ-yı Malatıyye.

3. Malatıyye'nin cümle imâretlerin beyân eder.

5. Malatıyye etrâfında cereyân eden meşhûr en­hârları ve Aspuzu bâğların beyân eder.

5. Aspuzu yaylasının memdûhâtından münakkaş elması ve Çâr-yâr ı Güzîn'in râyihaların beyân bildirir.

5. Der-beyân ı mevlûd i İmâm Hüseyin radı­yallahu anh.

5. Sitâyiş i imâristân ı bâğ ı Aspuzu ve mesîre­gâh ı hâs u âmm ı Merâm.

6. Malatıyye etrâfına karîb olan şehirleri ve cümle ziyâretgâhları beyân eder.

6. Nehr i Furât kenârında vilâyet i Diyârbekir'de kavm i İzoli Kürdü.

7. Arganî beğine ve Eğîl beğine gitdiğimiz konaklardır.

7. Evsâf ı kal‘a i Palu ile kırk pâre kal‘alar mukaddemâ mevsûfdur.

7. Karye i Demirkapu ve karye i Tirhi ve cisr i Berdeniç ve evsâf ı kal‘a i Eğîl.

7. Kasaba i Hıni ve kal‘a i Erganî ve Erganî etrâfındaki kal‘alar ve Başhân.

8. Başhân'dan Diyârbekir'e gitdiğimiz menâzil­leri beyân eder.

8. Ortahân ve kasaba i harâb Şerbetin ve kal‘a i Kara Âmid.

8. Diyârbekir'in bânîleri ve fâtihler ve kânûn ı Süleymân Hân'ı bildirir.

9. Diyârbekir'in cümle sancakları ve ocaklık hükûmetleri ve cümle ümerâ hâsları ve cümle hâkimlerin beyân eder.

9. Diyârbekir'in zemînin ve dâ’iren-mâdâr cirmin bildirir.

10. Cümle cevâmi‘leri ve mesâcidleri ve medreseleri ve gayrı imâretlerin bildirir.

11. Diyârbekir'in cümle âb ı hayât uyûn ı câriyelerin beyân eder.

13. Cemî‘i şehrengîzlerin ve nehr i azîm Şatt'ı beyân eder.

14. İskender i Kübrâ'nın Diyârbekir'e gelmesi se­bebin beyân eder.

14. Şattu'l-Arab'ın ibtidâ tulû‘un ve mahlût olan sular ile gayrilerin bildirir.

16. Memâlik i Irâk'da cereyân eden enhâr ı azîm­leri ve Diyârbekir'in mahsûlâtların bildirir.

17. Diyârbekirli hakkında Mukallid Kahvecizâde hicvin ve ıstılâhât ı lisânların bildirir.

18. Mesîregâh ı Diyârbekir'i ve cümle ziyâretleri ve menâkıb ı Rûmiyye Şeyhi.

19. Diyârbekir'den kal‘a i Mardin'e ve Sincâr'a gitdiğimiz.

19. Der-beyân ı cezîre i azîm Dicle i kadîm ve yetmiş pâre kal‘aları beyân eder.

19. Evsâf ı kal‘a i İremistân ı Mardin i emn [ü] emîn.

21. Kal‘a i Sincâr ve kal‘a i Hâtûniyye ve sebeb i binâ-yı kal‘a i üstüvâr ı Sincâr.

22. Der-beyân ı bi-emri Hudâ hilkat i pire ve kehle ve akreb ve çıyan.

22. Diğer sebeb i tesmiyye i cebel i Sincâr ve maskat ı re's i Sincâr Şâh.

23. Der-beyân ı feth i kal‘a i Sincâr be-dest i Gâzî Melek Ahmed Paşa.

24. Tetimme i sergüzeşt i gazâ-yı kûh ı Saçlı.

25. Sitâyiş i mahbûb u mahbûbe i kûh ı Saçlı ve hikmet i garîbeler.

26. Sincâr'dan Firârî Paşa ile cümle asker Alî Fâris ve çöl pâdişâhı cengine gitdiğimiz.

26. Kal‘a i Tilhovar ve sahrâ-yı Sincâr ve hâk i Kendli ve Kızıldepe ve Göllü.

27. Ve yine kal‘a i Mardin ve Zırzıvân Boğazı ve Diyârbekir.

27. Şatt keleği eşkâlin beyân eder ve Diyâr­bekir'den Van'a revâne olduğumuz bildirir.

27. Karye i Sa‘dî ve Hasankeyf ve kal‘a i Mifârıkîn i azîm.

28. Cümle Kürdistân'ın tûl u arzın ve hudûdların beyân eder.

28. Kürdistân'da başka lisân sâhiblerin ve lisân ı fasîh u belîğ Sûrân Kırman bildirir.

29. Der-vasf ı imârethâ-yı cisr i azîm Batmân suyu.

29. Evsâf ı kal‘a i Hazzo ve eşkâli ve cümle imâretleri.

30. Kal‘a i Kefindir ve Bitlîs hânının Melek Ahmed Paşa'ya ziyâfet i azîmin bildirir.

31. Evsâf ı şehr i azîm ve tahtgâh ı kadîm Dâr ı Bedlîs ya‘nî kal‘a i Bitlîs.

31. Sebeb i binâsı ve sebeb i tesmiyyesin beyân eder.

32. Eşkâl i cirm i kal‘asın ve eyâleti hâkimlerin beyân eder.

33. Cümle câmi‘lerin ve imâretlerin bildirir.[187a]

35. Şehr i Bitlîs'in ibret-nümâların ve cereyân eden nehrin beyân eder.

36. Lehce i mahsûs ı ıstılâhât ı kavm i Rujikî ile Abdâl hânın tahtın bildirir.

36. Lisân ı Kürd i Rujikî lûgatların tercümelerin beyân eder.

37. Sitâyiş i ravza i Rıdvân ı hân ı âlîşân.

37. Der-sitâyiş i hezârfen Abdâl hân cenâb ı âlîşân.

38. Der-vasf ı bâğ ı İremezât ı hıyâbân-ı ibret-nümâ-yı cinîn [cinân]].

39. Der-manzara i buhayre, binâ-yı hân ı âlîcâh ı İber.

39. Der-vasf ı hammâm ı sarây ı hân ı âlî-tebâr.

39. Hân bâğında Melek Ahmed Paşa'ya etdiği ziyâfeti beyân eder kim bî-bedeldir.

40. İlm i simyâya mâlik pehlivânların sihr-âsâr ı gûnâ-gûn ı ibret-eser san‘at ı mûhişlerin bildirir.

40. Ve mine'l-acâ’ib san‘at i diğer manzara i garâ’ib sıfat ı ilm i simyâ.

41. Der-beyân ı ummân ı kerâme i ilm i simyâ.

42. Ma‘rifet i sihr-i‘câz-ı nev‘ i diğer ma‘rifet i pesendîde i kâr ı pehlivânî ve ibret-nümâ-yı a‘ceb [ü] garâ’ib.

43. Sitâyiş i kâr ı ahâlî i Bitlîs ve mesîregâhları ve halkının çevgân oyunları.

44. Bitlîs'in cümle ziyâretgâhları ve hândan Melek Ahmed Paşa'ya gelen hedâyâlar.

45. Nasîhat-nâme i Melek Ahmed Paşa berâ-yı hân ı âlîşân ve

46. Kal‘a i Van'a gitdiğimiz beyân eder.

46. Kal‘a i Taht ı Van ve bahr i mâlih i Van ve deryâya mahlût olan enhâr ı firâvân.

47. Van deryâsında olan sun‘ ı Hudâ ibretleri beyân eder.

48. Evsâf ı Dârü'l-Büleh şehr i azîm, erzen i Ahlat.

49. Lisân ı kavm i şehr i Ahlat ve cümle imâret­lerinin adedin bildirir.

49. Sulehâ-yı ümmetden kimesneleri ve harâb olan şehirlerin esmâları.

50. Hikâye i münâsibi ve ecdâd ı Âl i Osmân ve gayrı ziyâretleri beyân eder.

52. Ahvâl i Yenidünyâ ve ma‘den i zırnîh ve kal‘a i Âdilcevâz.

53. Sübhân dağında olan niçe gûne sun‘ ı Hudâ-yı garîbeleri beyân eder.

54. Sitâyiş i germâb ı cebel i Sübhân ve cebel i Sübhân'da ejderhâyı beyân eder.

54. Hikâye i vâkıf ı esrâr ı Evliyâ ve menâkıb-ı kâtil i su‘bân Hazret i Alî-yi Kerrâr ı zamân.

55. Evsâf ı kal‘a i Ercîş hâkimlerin ve ılıcaların beyân eder.

56. Evsâf ı kal‘a i Bârgîrî ve kal‘a i Amîk ve vech i tesmiyyesi.

57. Niçe konaklardan sonra Van askeri alâyları.

58. Melek Ahmed Paşa alâyları ve Van eyâleti sancağı alâyları.

59. Van kal‘asının top şâdımânları ve kal‘a i Van ı kaviyyü'l-bünyân ı dâr ı gâzîyân.

60. Van'ın cümle bânîlerin ve fâtihlerin ve Van ile miftâhları gelen kal‘aların esmâları.

60. Azîmet i Süleymân Hân be-dârü'l-mülk i Acem feth i düvvüm kal‘a i Van.

61. Süleymân Hân'ın sene [10]48 hilâfetinde feth etdiği cümle kılâ‘ların esmâların bildirir.

61. Sitâyiş i sahrâ yı Van'ı ve cümle eşkâl i mağaraları beyân eder.

62. Eşkâl i kal‘ası ve dâ’iren-mâdâr cirmin beyân eder.

62. İçkal‘ası ve aşağı hisârı eşkâlin bildirir.

63. Cemî‘i kullelerin ve cümle kapuların ve cümle cirmin bildirir.

65. Van eyâletinde olan sancakları ve ocaklık olan hükûmetleri beyân eder.

66. Cümle ümerâların hâsların bildirir.

66. Van sancaklarında olan timâr ve ze‘âmetleri beyân eder.

66. Eyâlet i Van'da hîn i gazâda ne kadar bin asker olur anı bildirir.

66. Evsâf ı imârethâ-yı kal‘a i Van ı sedd i îmân.

66. Hikâye i garîbe vü acîbe.

68. Lisân ı kavm i Vanlı,

69. Van ziyâretleri ve menâkıb ı garîbe ve Melek Ahmed Paşa askeri derneği.

70. Bitlîs hânı üzre sefer olması sebebin beyân u ayân eder.

70. Hikâye i Melek Ahmed Paşa ve te'sîr i rü'yâ-yı sâliha.

71. Nasîhat-nâme i Melek Ahmed Paşa berâ-yı Bitlîs Hânı Abdâl Hân.

71. Hândan Melek Ahmed Paşa'ya gelen nâmenin sûretin bildirir.

73. Van'dan Bitlîs hânı üzre sefere gitdiğimiz beyân eder.

73. Bâlâda tahrîr olunan Van deryâsı kenârındaki kal‘aları geçüp (...)

73. (...) Erzurûm eyâleti askeri imdâda geldiği livâları beyân eder.

73. (...) (...) (...) imdâda geldikleri.

74. Menzil i hân ı Taht ı Van ve Hüsrev Paşa ordu tarafına karavullar koydu.

74. Papşin hânında hân tarafından diller tutulup askere alâmetler verildiği.

74. Çarhacı askeri tertîb olup hân meterisin ve Rujikî askerin bildirir.

75. Sergüzeşt i temâşâ-yı mahûf u muhâtara.

76. Sergüzeşt i garibe vü acibe. [187b]

76. Du‘â-yı Melek Ahmed Paşa ve menâkıb-ı keşf [u] kerâmet i Melek Paşa.

77. Âsitâne'den sekban ve sarıcaların katllerine fermân geldüğü [ve] gammâz olduğu.

77. Diyârbekir'e giden çaşıtlarımız gelüp imdâd askeri geldiği ve mine'l-bedâyi‘ i rü'yâ-yı Melek Paşa.

78. Der-fasl ı germâ-germ i asâkir i Van ve âkı­bet-kâr ı inhizâm ı Hân ı âlîşân.

78. Cenge müte‘allık münâsib gazeller ve hik­met i Rabbü'l-izzet.

80. Ammâ hakku'l-insâf hân askeri cengi ve âhir i kâr hânın hezîmeti.

80. Hân Abdâl ardı sıra Malazgirdli Mehemmed Beğ'in serdâr olup koduğu sûretdir.

81. Der-beyân ı müşâvere i istihlâs ı kal‘a i Bitlîs.

81. Bitlîs kal‘asının feth [ü] fütûhın beyân eder.

82. Hikmet i sun‘ ı Hudâ.

83. Hân tarafından ve Melek Paşa askerinden telef i nefs olan ibâdullahları beyân eder.

83. Ba‘de'l-feth Melek Paşa'nın guzât ı müslimîne ihsân etdüğin bildirir.

84. Ziyâeddîn Beğ yeni hân olduğun bildirir.

85. Firâr eden Abdâl Hân'ın hazâ’in i mevfûrunu ve emti‘a i mahzûrelerin beyân eder.

85. Hân'ın cümle fürûht olunan metâ‘ların beyân eder.

86. Hânın kendü mühriyle çıkan deve sandûkalarındaki metâ‘lardır.

87. Ve mine'l-acâ’ib da‘vâ-yı udhike i garîbe ve temâşâgâh ı mashariyyât ı türrâ‘-ı acîbe.

87. Hulâsa i kelâm kesret i metâ‘ ı hân ı âlîcâhı beyân eder.

88. Hân'ın iç hazînesinde çıkan zî-kıymet tuhaf şeylerin beyân eder.

89. Der-beyân ı diğer, hân mâlının mezâd ı sultânî olduğu.

90. Netîce itmâm ı mezâd ı sultânî ve Melek Ahmed Paşa'nın avâ’idin bildirir.

91. Van'a revâne olduğumuz menâzilleri ve işleri beyân eder.

91. Taht ı Van'dan kalkup menzil i Güzeldere.

91. Menzil i karye i Surp ve cezîre i Ahdim-var kal‘ası.

92. Cezîre i Akkirpi ve Çomar'ın sergüzeşti.

92. Ve Kebân'da ceng etdüği.

93. Kal‘a i Vastân ve bâğ ı İremezât Erdemid köyü ve kal‘a i Van'a dâhil olup Melek Paşa'nın mâl tahsîli.

94. Âsitâne tarafından Vezîria‘zam Kara Murâd Paşa'dan emr i pâdişâhî geldiği.

95. Bağdâd Vâlîsi Murtezâ Paşa'dan mektûblar geldi.

96. Kal‘a i Van'dan diyâr ı Acem'e elçilik ile an­dan vilâyet i Bağdâd'a gitdiğimiz konakları bildirir.

96. Evvelâ menzil-i karye i Nergök ve menzil i kenîse i Veng.

96. Karye i Hündüsten evsâf ı kal‘a i Hoşâb.

96. Ahvâl i gâzîyân ı Ekrâd ı Mahmûdî ve man­zara-i nehr i Hoşâb ı zülâl.

97. Karye i Davdan ve kal‘a i Erecik ve buhayre i Ercik ve kal‘a i Abagay.

97. Karahisâr ı Van ı Kürdistân vasfı.

98. Kal‘a i Pinyanişî ya‘nî hisâr-ı Hasanî ve sa­banlarının temâşâları ve ahvâl i kavm i Pinyanişî.

98. Hikmet i Hudâ çâh ı Rubacık ve evsâf ı kal‘a i Kotur ı Acem.

99. Evsâf ı kal‘a i Albak ve evsâf ı kal‘a i Karnıyarık.

99. Sitâyiş i kal‘a i Berdük der-vasf ı kal‘a i Gâzîkıran.

100. Ziyâret i şehîdân ı vüzerâ-yı Âl i Osmân ve menzil i kasaba i Çevlân Sultân.

100. Avşarlı Sultân ve Biredos sultânı ve Enzelî Sultânı ve kend i Habbena ve Harîr Sultânı.

100. Menzil i Harmenşâhî ve evsâf ı kal‘a i Rûmiyye.

101. Güft i hân ı âlîşân ı Rûmiyye ve güfte i fakîr Evliyâ-yı pür-taksîr ve sûret i ahidnâme i Sultân Murâd Hân.

102. Rûmiyye hânıyla niçe gûne münâza‘a ve münâkaşa kelimâtlarımız beyân olunur.

102. Rûmiyye şehrinde Çâr-yâr ı Güzîn'e sebb et­meği ref‘ etdiğimiz beyân eder.

103. Su‘âl i hân ı âlîcâh ı şehr i Rûmiyye berâ-yı sebeb i katl i İpşir Mustafâ Paşa.

104. Der-beyân ı ahvâl i kal‘a i metîn i Rûmiyye ya‘nî şehr i Türkistân ı Âzerbaycân.

105. Rûmiyye'nin cümle imâretleri ve sitâyiş i me'kûlât [u] meşrûbâtları.

106. Der-vasf ı buhayre i azîm i Rûmiyye ve sitâyiş i cezîreleri ve garîbe vü acîbeleri.

106. Rûmiyye i kübrânın cümle ziyâretleri ve menâkıb ı Koçağa Sultân'ı beyân eder.

107. Netîce i kelâm kavm i Acem'de mum söndürme vasfı.

107. Rûmiyye hânından mektûblar alup Dümbülî hânına gitdiğimizi bildirir.

107. Kend i Çevlân ve evsâf ı kal‘a i Dümdümî ve cümle imâretleri.[188a]

108. Sitâyiş i şehr i İşnuviye der-vasf ı kal‘a i Dümbülî.

109. Menzil i kend i Sevindik Baba ve ta‘rîf i kasaba i Alî Yâr.

109. Kend i Mirzâ hân ve def‘a i sânî kal‘a i Rûmiyye ve temâşâ-yı mûhiş.

110. Şehr i Rûmiyye'den Tebrîz .ü Isfahân râh­ların beyân eder.

110. Makâm ı ziyâretgâh ı İmâm Rızâ.

Menzil i kend i Şâhseven ve kend i Biçor ve kend i Yezdânbaş ve evsâf ı kal‘a i Salmas.

110. Kend-i Kecâbâd ve kend-i Sirâv ve menzil-i şehr-i Tesûy.

111. Evsâf ı kal‘a i Kumla Çemeni, niçe kendler­den sonra ziyâret i Şâm ı Gazan.

112. Kend i Hacı Harâmî ve kend i Şebterî ve şehr i azîm Tebrîz i dilâvîz-i kend i Pervîz.

113. Tebrîz hânıyla niçe kere mukavvilâne (?) ke­limâtlar ederken (...) be cânib-i Van.

113. Ve mine'l-bedâyi‘-i münâzarât ı hakîr bâ-hân ı Tebrîz-hân ı fakîr.

113. Kavm i Tebrîz'in lehce i mahsûsalarıyla tekel­lü­meleri beyân eder.

114. Der-beyân ı şehrengîz i şehr i Tebrîz i dilâvîz.

114. Vilâyet i Âzerbaycân ı Tebrîz'den ve hâk i Is­fa­hân'dan hâk i Bağdâd'a gitdiğimiz bildirir.

114. Evvelâ nâhiye i Mihrânrûd ve nâhiye i kend-i Rut ve kend i Esfah ve kend i Sa‘îd-âbâd ve kal‘a i Kumla.

114. Kend i Serâvrûd ve kend i Dustî ve kend i Çevlânduruk.

114. Kend i Alak-bulak ve kend i Sercem hânı. Der-beyân ı gazâ-yı Âl i Osmân Serdâr İbrâhîm Paşa.

115. Kend i Elkâbidles ve kend i Lakderah ve sitâyiş i şehr i Zülkadriyye ya‘nî kal‘a i Sultâniyye.

115. Kend i Alemdâr ve kend i Semâdühün.

115. Kend i Kecâbâd ve nâhiye i Rûdekânî, sitâyiş i kal‘a i Karakan ve kal‘a i Merâğa.

115. Kend i Turnaçayırı ve kend i Setgiz ve Manmâh ve sitâyiş i kal‘a i Kehrevân.

115. Kend i Şâhbender ve nâhiye i Bayat ı azîm ve evsâf ı sûr ı Harezbîl.

115. Sitâyiş i saba i Tıram Halhâl ve nehr-i Kand Üzen ve evsâf ı kal‘a i Serâh ve inhizâm ı asâkir i Âl i Osmân.

116. Eşkâl i şehr i Serâh ve ziyâretgâh ı asâkir i Âl i Osmân vasf ı kasaba i Menzil i Harezbîl.

116. Evsâf ı şehr i kadîm Erdebil, bâlâda evsâfı tahrîr olunmuşdur.

118. Kûh ı Seylân ve Meydân ı Âhen ve kasaba i Masula ve acâ’ibât ı Masula.

118. Evsâf ı kal‘a i Sehend ve ve imâret i kûh ı şehr i Sehend.

118. Şehr i azîm ve belde i kadîm kal‘a i Nihâvend.

119. Nihâvend'in ibret-nümâ vü tılsımâtların beyân eder.

119. Nihâvend kal‘asını Hazret i Ömer hilâfetinde Şeyh Sarı feth etdiğidir.

120. Kend i Seyyidler ve kend i Sa‘d ı Vakkâs ve makâm ı Sa‘d Vakkâs ve kal‘a i Kenkur.

120. Evsâf ı kal‘a i Sorhbîd ve evsâf ı sûr ı kûh ı bî-sütûn.

120. Sitâyiş i kûh ı bî-sütûn-ı yaylağ ı cihân-nümâ-yı ibret-nümûn.

121. Evsâf ı kal‘a i Hemedân. Cümle hâkimleri ve cemî‘i imâretleri ve cümle eşyâların beyân eder.

122. Hemedân'ın cümle fütûhâtları ve ziyâretlerin beyân eder.

123. Evsâf ı kal‘a i Kirmânşâhî ve sitâyiş i Der­ge­zîn Boğazı ve kal‘a i Dergezîn.

124. Der-beyân ı rûz ı nevrûz ta‘âm ı âşûra ve maktelü'l-Hüseyn tilâvetin beyân eder.

124. Der-fütûhât ı kal‘a i Dergezîn ve evsâf ı kal‘a i Pilever.

125. Kal‘a i Denâver ve sitâyiş i sûr ı ma‘mûr-ı Cem-cenâb ve kal‘a i Despol ve kal‘a i Kasr ı Şîrîn.

125. Evsâf ı şehr i Irâk ı Hulvân ve evsâf ı şehr i azîm Gazvîn.

126. Şehr i Gazvîn cümle imâretleri (...)

128. Sitâyiş i kal‘a i Mut ve kal‘a i Deylem ve kal‘a i Kasrü'l-Lusûs ve kal‘a i Esedâbâd.

129. Evsâf ı kal‘a i Bâğ ı Cinân ve kend i Yasavul ve kal‘a i Çiğ Ahmed.

129. Kend i Badanlıca ve evsâf-ı kal‘a-i Mihribân bânîlerini ve fâtihlerini ve cümle imâretleriyle beyân eder.

131. Şehr i kadîm Sine cümle âsârlarıyla evsâf ı tahtgâh ı ecinne kal‘a i Kum.

133. Evsâf ı kal‘a i Kâşiyân cümle imâretleriyle beyân olunur.

133. Evsâf-ı şehri (...) ve diyâr-ı Âmid'de tilâvet olunan hurûf ı teheccîyi beyân eder.

135. Hurûf ı teheccî Arabiyle tilâvet etdiklerin beyân eder.

135. Tarz ı Acemâne murabba‘ okudukların beyân eder.

135. Şehr i azîm Sâve ve cümle binâları narh- alî üzre vukiyye hisâbların mufassal beyân eder.

136. Sitâyiş i şehr i azîm Rey cümle imâretlerin bildirir.

138. Sitâyiş i yaylağ ı kûh ı Demâvend ve vasf ı yaylağ ı Ane ve evsâf ı kal‘a i Demâvend. [188b]

138. Menzil i Şâh Köprüsü ve yine kal‘a i Kir­mân­şâhî ve kend i Kaçar Hân ve kend i Süh­râb ve kend i Surhıle ve kasaba i Tâk-ı Giray.

139. Derteng Boğazı ve kal‘a i Derteng.

140. Hânkâh ı kebîr ve Hânkâh ı sağîr.

140. Ve kal‘a i Derne âsâr ı binâlarıyla beyân eder.

140. Kasaba i Hârûniyye ve kasaba i Zeng-âbâd ve kasaba i Hâs ı Kızıl Rabat ve kasaba i Bakuba.

140. Kasaba i livâ yı Bayat cümle imâretleriyle beyân eder.

141. Kasaba i Nev-âbâd ve sancağ ı Debâlâ.

141. Kasaba i Kerend ve kasaba i sancağ ı Kara­niy­ye ve kasaba i sancağ ı Gîlân ve kasaba i Âl i Sâh.

141. Hükûmet i Karadağ ve kasaba i sancağ ı Cengûle.

142. Evsâf ı şehr i Şehribân.

144. Şehr i azîm Behrûz ve nehr i Diyâle ve kasa­ba i sancağ ı Demirkapu.

145. Evsâf ı Bağdâd ı behişt-âbâd ı Hurrem-âbâd.

147. Cemî‘i bânîlerin ve târîh i hurûc ı Şâh İsmâ‘îl ve cülûs ı Şâh Tahmas.

148. Bağdâd'ın fütûhâtları târîhi ve niçe ahvâlleri.

149. Muhâsara i Bağdâd be-dest i Sultân Murâd.

150. Der-beyân ı leşker i Acem bâ-mahsûr ı Bağdâd ve katl i âm oldukları.

151. Bağdâd'ın Murâd Hân fethi târîhlerin beyân eder.

151. Bağdâd fethinden sonra itâ‘at eden hâkimleri bildirir.

152. Fermân ı Murâd Hân ile Bağdâd[da] kalan hâkimleri ve kal‘a neferâtların beyân eder.

152. Kânûn ı Süleymân Hân üzre eyâlet i Bağ­dâd'da olan hâkimleri beyân eder.

153. Cümle sancak beğlerinin hâsların ve Bağdâd kal‘ası eşkâl i cirmin bildirir.

153. Bağdâd'ın cemî‘i kulle vü tabyalar ve dendân ı bedenlerin bildirir.

154. Mehterhâne ve kös i hâkânîsin ve cümle ka­puları ve iç kal‘ası cirmin bildirir.

154. Bağdâd'ın cemî‘i câmi‘lerin beyân eder.

155. Cemî‘i mesâcid ü medrese vü gayrı imâret i hayrâtların beyân eder.

156. İbret-nümâ-yı cisr i Şatt ve kûh ı Nemrûd ve ibret-eser tâk i Kisrâ ve mutalsamâtlar.

157. Evsâf ı ziyâretgâh ı kal‘a i müzeyyen İmâm ı hümâm ı A‘zam ibn Sâbit.

157. Hâk i Bağdâd u Medâyin'de cereyân eden enhârları beyân eder.

158. Evsâf ı kasaba i İmâm Mûsâ Kâzım ve gayrı ziyâretleri bildirir.

159. Evsâf ı şehrengîz i külliyât ı Bağdâd ve sitâyiş i nahl i hurma.

160. Bağdâd ı Hurrem-âbâdın cümle ziyâretlerin beyân eder.

163. Bağdâd'dan İmâm Hüseyn'e ve İmâm Alî'ye ve şehr i Kûfe ve kal‘a i Kurna ve vilâyet i Basra'ya gitdiğimiz.

163. Menzil i Kuşlar kal‘ası ve menzil i Dura ve Rıdvâniyye ve Çelebiler ve karye i Ortahân.

163. Karye i Müseyyib ve hudûd ı şehîdân ı Deşt i Kerbelâ ve der-beyân ı sıfat ı kelb i Kerbelâ.

163. Evsâf ı kasaba i Hazret i İmâm Hüseyn.

164. Cemî‘i Yezîdî kabîlelerinin esmâları ve İmâm Hüseyn'in müddet i ömürleri ve hilâfetleri.

165. Âl i Emeviyyûn'dan Mu‘âviye hilâfeti ve Âyişe i Sıddîka'nın Sıffîn Cengi.

165. Sitâyiş i kabr i münevver i İmâm Hüseyin ve oniki imâm esmâların bildirir.

166. Şehr i Mehâvil ve kal‘a i Hille ve Hazret i Alî câmi‘i minâresi salınır.

167. Hille ziyâretleri ve niçe konaklar isimleri ve ziyâret i Hazret i Zelkifl ibn Eyyûb Nebî.

168. Kal‘a i Rûm nâhiye ve nice nâhiye esmâları ve şehr i Kûfe.

168. Evsâf ı kasaba i Hazret i Alî ziyâreti ve menâkıb ı Esedullah Alî i Kerrâr.

168. Şehâdet i Hazret i Alî ve kabr i pür-envâr ı velî.

170. Hazret i Alî hakkında vârid olan hadîs ve âyetler ve Necef deryâsında bulunan dürr i yetîm-i billûr ı Necef.

171. Evsâf ı ziyâretgâh ı şehr i azîm Kûfe i kadîm.

172. Niçe menâzil esmâları ve niçe arslanın evsâf­ları.

172. Niçe nevâhî esmâları ve evsâf ı kal‘a i Semâ­vât.

173. Kal‘a i Erce ve vilâyet i Basra hudûdu.

173. Kal‘a i Mansûriyye ve kal‘a i cezîre i Mansûre.

173. Kal‘a i Fethiyye i kebîr ve evsâf ı kal‘a i Kurna.

174. Evsâf ı azîm kal‘a i Basra, der-eyâlet i hâkimân ı Basra i kadîm.

175. Basra'nın cümle sancakları ve imâretleri.

177. Basra'nın cümle enhârları ve Basra kavminin esmâları ve cümle ziyâretleri ve niçe menâkıb­ları beyân eder.

177. Basra'dan diyâr ı Ubbâdân'a ve vilâyet i Cezîre i Hardât'a ve deryâ-yı Hürmüz'ü ge­miy­le geçüp diyâr ı Acem'de vilâyet i Hür­müz'ü beyân eder.

177. Evsâf ı kal‘a i Mühennâvî ve bender i iskele i azîm. [189a]

178. Evsâf ı kal‘a i livâ yı Kapân ve sitâyiş i kasaba i Übülle.

178. Vilâyet i cezîre i Hardat'a kadem basup evsâf ı diyâr ı Ummân şehr i Ubbâdân.

178. Şehr i Mühre ve vilâyet i Basra vezâyirinden diyâr ı Acem'e geçüp seyr etdiğimiz şehirleri bildirir.

178. Evsâf ı şehr i azîm Benderâbâd ve sitâyiş i şehr i kadîm Kadîf.

179. Evsâf ı şehr i Huveyze i azîm, niçe kılâ‘ u şehirler yazıla.

179. Menzil i kend i Mihmândâr ve kend i Sencuvân Hân.

179. Evsâf ı şehr i Duvrak Hân ülkesin beyân eder.

180. Evsâf ı kal‘a i Böğürdelen ve tekrâr kal‘a i Basra'ya gelindi.

180. İbret-nümâ-yı sun‘ ı azîm kara karınca.

180. Basra'dan Bağdâd'a gitdiğimiz konakları beyân eder.

180. Kal‘a i Eski Mansûre ve kal‘a i Yeni Mansûre beyân eder.

180. Menzil i Hânü's-sübû‘ ve kal‘a i Fethiyye.

180. Ve kal‘a i tekrâr Kurna ve tur‘a i zekiyye i âb ı hayât.

180. Evsâf ı kal‘a i kadîm Hımmâre i azîm bânî­leriyle.

181. Evsâf ı Kasr ı Ca‘feriyye ve nehr i Katul ı azîm.

181. Evsâf ı Medâyin i Hûrî.

181. Evsâf ı şehr i azîm ve bilâd ı kadîm-i harâb-âbâd bilâd ı Medâyin.

181. Menzil i karye i Tuzla ve evsâf ı şehr i Vâsıt.

182. Menzil i Ebû Garîbe ve evsâf ı şehr i Cevâzir.

182. Evsâf ı kal‘a i Hussân ve menzil i kend i Şâr.

182. Sitâyiş i menzil i Ammâre i kadîm ve kasaba i ednâ Ebû Gazlân.

182. Evsâf ı menzil i Cünîn i Cüryâne ve menzil i imâr Dühle i kebîr.

182. Ziyâret i Hazret i Şeyh Sultân ve ziyâretgâh ı Hazret i Tâcu'l-ârifîn.

183. Menzil i kenâr ı nehr i Diyâle i azîm ve ziyâretgâh ı Hazret i Selmân ı Pâk.

183. Selmân ı Pâk menâkıbları ve hakkında olan hadîs i şerîfleri bildirir.

183. Der-vasf ı temâşâgâh ı tâk i Kisrâ ve tekrâr Bağdâd ı behişt-âbâda gelindi.

183. Murtezâ Paşa efendimiz ile Hâlis sancağına ve gayrı kasabâtlara gitdiğimiz bildirir.

184. Yûsuf Kethudâ ile Murtezâ Paşa'dan,

184 Me'zûn olup diyâr ı Kürdistân'da Şehrezûl'a ve Kürdistân ve İmâdiyye'ye gitdiğimiz bildirir.

184. Hudûd ı Şehrezûl'da Hân ı azîm Hasan Cân.

184. Evsâf ı kal‘a i Havâr.

184. Eşkâl i kal‘a i Havâr ve menzil i karye i Başela.

185. Evsâf ı kal‘a i Nukûd ve kal‘a i Başke ve sitâyiş i kal‘a i Sine ve kal‘a i Şemîrân.

185. Der-vasf ı kal‘a i Nerîmân ı dâr ı emân.

185. Evsâf ı kal‘a i Kızılca ve kal‘a i Zâlim Alî Paşa.

185. Sitâyiş i nâhiye i Belkas ve evsâf ı vilâyet i Harîr.

185. Evsâf ı vilâyet i Ardalân ve ülke i azîm Sûrân.

186. Evsâf ı şehr i kadîm kal‘a i Erbîl cemî‘i ahvâlât ı imâretleriyle beyân olunur.

186. Evsâf ı kal‘a i Şamük ve evsâf ı Şehrezûl ibn Dahhâk.

186. Der-fasl ı hâkimân ı Şehrezûl ve imâretleri.

187. Şehrezûl eyâletinde olan sancakları beyân eder.

187. İmâdiyye vilâyeti yollarında ülke i Uğurlu ve niçe konaklar.

189. Evsâf ı vilâyet i Behdînân ya‘nî kal‘a i İmâdiyye.

189. Karye i Zıbarı ve karye i Legandır ve karye i Hüzâr ve gayrı ahvâller.

189. Evsâf ı ma‘âdin i zeheb i mukre, ya‘nî evsâf ı kal‘a i Akra.

189. Evsâf ı şehr i Tesûy ve menâkıb ı mu‘cize i Hazret i Yûnus.

190. Sitâyiş i hâkimân ı Akra ve evsâf ı kal‘a i Baytanûr.

190. Evsâf ı kal‘a i Şuhoy ve sitâyiş i kal‘a i Âzerzâd.

191. Evsâf ı kal‘a i İmâdiyye vâcibü's-seyr ve cemî‘i hâkimânları ve cümle ahvâl i imâret­leri.

195. Kürdistân lisânlarının adedin ve aşîretlerin ve pâkîze eş‘ârların bildirir.

195. Sitâyiş i teferrücgâh ı İmâdiyye ve gayrı şehrengîzlerin beyân eder.

196. İmâdiyye etrâfında olan güzîde kal‘aları beyân eder. [189b]

196. İmâdiyye'den Bağdâd'a avdet etdiğimiz menâzillerdeki kılâ‘ları beyân eder.

196. Kal‘a i Erz i Şîrîn ve hâkimlerin beyân eder.

197. Kal‘a i Balta ve kal‘a i Nişâbûr ve kal‘a i Dühük ve kal‘a i Gevâşî.

197. Kasaba i Ermiş ve kal‘a i Zaho ve kal‘a i Derebun.

197. Ba‘de't-tûfân binâ olunan evsâf ı şehr i Cûde ve cebel i Cûdî.

198. Kal‘a i Şatah ve kasaba i Fındık ve evsâf ı kal‘a i Cezîre i İbn Ömer.

199. Cezîre sancağında olan mîr i aşîretleri ve güzîde kurâları bildirir.

199. Kal‘a i Kefirsusa ve sancağ ı Aşdı ve kasaba i Marin ve cezîre zemînin bildirir.

200. Cizre'nin cemî‘i imâretleri,

201. Ve lisân ı Ekrâd üzre fasîh u belîğ murab­ba‘ât­ların bildirir.

202. Ve cümle ziyâretgâhların bildirir.

202. Cizre'den Aşdı sancağına ve Hasankeyf şeh­ri­ne gitdiğimizde hikmet i Hudâ temâşâgâh.

202. Kasaba i Marin-i Aşdı.

202. Hasankeyf'in hâkimleri ve cümle imâretleri ve ibret-nümâ şalgamı ahvâli.

203. Evsâf ı kal‘a i Hasankeyf.

203. Hasankeyf'in ibret-nümâ cisri ve Hasankeyf'den Diyârbekir menzilleri.

204. Diyârbekir'den Bağdâd menzillerin beyân eder.

204. Karye i Göksu ve menzil i Şeyh Zolı ve evsâf ı kal‘a i gevher-nigîn-i Mardin.

204. Menzil i Serçehânı ve sitâyiş i kal‘a i Karadere.

204. Evsâf ı şehr i harâb-âbâd kal‘a i Nasîbîn i rebî‘âbâd.

205. Cümle hâkimleri ve imâretleri ve câmi‘ i Nûh Nebî.

206. Ve enhârları ve hâssa i hâk i cebel i Cûdî.

206. Nasîbîn'in cemî‘i ziyâretleri ve dârü's-sekalân-ı şehr i Nasîbîn.

206. Sûre i Ikra' nâzil olduğu ve ibtidâ i hadîs i şerîf.

207. Lisân ı kavm i ecinne şi‘ri, hikmet i Hudâ Nasîbîn'de cin olmaduğu.

207. Hikâye i huzûr ı Resûl i Ekrem'de ecinne meliklerinin murâfa‘a i şer‘ oldukları.

207. Der-beyân ı hulviyyât kelâm ı müfessirîn kavilleri üzre şeytânın isimlerin beyân eder.

207. Yedi kat yerde ve yedi kat gökde ve yedi kat tamuda İblîs'in isimlerin bildirir.

208. Vâdî i A‘râf'da İblîs'in esmâların bildirir ve sûret i nefs i emmâreyi bildirir.

208. Beşinci bâbda sıfat ı ahlâk ı hamîde ehl i cen­net alâmetin bildirir.

208. Altıncı bâbda sıfat ı ahlâk ı zemîme ehl i ce­hennem alâmeti olduğun bildirir.

208. Yedinci bâbda sıfat ı A‘râf olduğun bildirir.

208. Sekizinci bâbda sıfat ı cehl olduğun bildirir.

208. Kitâb ı Tevrât'da şeytânın yetmiş ismi vardır bildirir.

208. Ammâ Zebûr kitâbı du‘â olmak ile ismi yok­dur, zira emr ü nehy yokdur.

208. Kitâb ı İncîl'de İblîs'in isimlerin beyân eder ve suhuf ı İbrâhîm'de esmâların bildirir.

208. Kur'ân ı Azîm'de ve lisân ı Arab'da ve Sür­yân'da ve Kıbtî'de ve lisân ı İmrân'da ve yüz kırk lisân üzre şeytânın ismin beyân eder kim makdûr ı beşer değildir.

208. Netîce i kelâm yedi kat ka‘r ı zemînde ve yedi kat âsumânda esmâları vardır ve dilsiz lisânınca işâreti var.

208. Be-kavl i Cerîr i Taberî İblîs i pür-telbîsin asl [u] fer‘in beyân eder.

209. Der-beyân ı eşkâl i İblîs i la‘în.

209. Der-beyân ı hulviyyât haber i sahîhaları tahrîr eder.

209. Der-fasl ı hikâye-i garîbe vü acîbe i koyun.

209. Cemî‘i ecnâs ı mahlûkât murgânın havâsların beyân eder.

210. Cenâb ı Kibriyâ yer yüzünde ibtidâ halk et­düğü mahlûkâtları beyân eder.

210. Yetmiş aded kavm i ervâh ı tayyibeleri ve er­vâh ı habîseleri bildirir ve sergüzeşt i Arma­ğa­nî Mehemmed Efendi.

210. Kavm i Sakalân ı ecinne ve kavm i Câbül­kây'yı ve kavm i Câbülsâ'yı ve kavm i Gûl i beyâbânı' bildirir.

210. Kavm i Ye'cûc'u ve kavm i Me'cûc'u ve Yenidünyâ kavmi ve Cânn kavimlerin bildirir.

210. Ba‘dehû edîm i arza kadem basanlardan Âdem ü Havvâ ve İblîs ü tâvûs u yılanı beyân eder.

210. Der-beyân ı sırr ı İlâhî-i acîbe ve garîbeyi bildirir

211. Nasîbîn'den menzil i Aznavurdepesi ve Göllü köyü ve Koçhisâr ve Gümüşbend.

211. Menzil i Vîrânkal‘a ve Karadepe ve Göz­lü­ku­yu ve kasaba i Cüllâb ve şehr i Ruhbe ve kasaba i Çârmelik.

211. Kal‘a i Birecik ve kasaba i Nizib ve Kızılhisâr ve karye i Monlâ Alî.

211. Menzil i Kamçıyân ve evsâf ı kal‘a i Yeni Ruhbe ve menzil i Tahtgâh ı kân ı mülûkân imâretiyle beyân olunur.

212. Evsâf ı harâb-âbâd ı Eski Musul. [190a]

212. Eski Musul'un harâb olduğiyçün lisân ı Süryânî'de manzûm şi‘irin beyân eder.

213. Menzil i Hân ı İsmâ‘îl i kaviyyü'l-bünyân evsâf ı şehr i kadîm kal‘a i Musul ı azîm.

213. Âl i Abbâsiyân'dan Me'mûn Halîfe'nin Bağ­dâd'dan Mısır'a varup kenz çıkardığın bildirir.

213. Şehr i Musul'un bânîleri ve bilâd ı Rebî‘ denilmesi sebebi.

214. Ferîdûn Şâh Hazret i Hûd'a îmân getirüp on bir aded evlâdların bildirir.

214. Şehr i Musul niçe divelden divele intikâl edüp Süleymân Hân fethin beyân eder.

214. Musul'un hâkimlerin ve eyâletinde olan sancak beğlerinin hâsların bildirir.

215. Musul kal‘ası eşkâli ve kapuları ve müşâsın­daki kal‘aları bildirir.

215. Şehr i Musul'daki câmi‘leri ve ziyâret i Hazret i Circîs ve Hazret i Yûnus câmi‘i.

216. Musul'un cümle mesâcidleri ve cümle imâretlerin beyân eder.

216. Musul halkının lehce i mahsûsaları ve ibret-nümâ mutalsamâtların beyân eder.

217. Musul'da medfûn olan ulu'l-azm peygamber­lerin ziyâretlerin bildirir.

217. Hazret i Yûnus'un ibtidâ âlem i seyâhatin ve balık karnına girdiğin bildirir.

218. Şehr i Musul'dan Bağdâd ı behişt-âbâda git­diğimiz beyân eder.

218. Menzil i Alî hammâmı ve menzil i Kargaçamı ve evsâf ı Sûrân kal‘ası ve menzil i Acısu.

219. Menzil i Kızılhân ve evsâf ı kal‘a i Tikrit ve eşkâl i kal‘ası.

219. Vech i tesmiyyesini lisân ı Moğol'da beyân eder.

219. Tikrit'in bânîleri ve niçe lisânda esmâların ve cümle cevâmi‘leri ve gayrı imâretlerin bildirir.

219. Tikrit'in enhâr ı zülâllerin ve Dicle nehrin beyân eder.

220. Evsâf ı belde i kadîm ve şehr i azîm-i mah­miyye i Hızır.

220. Hazret i Hızır ile Hazret i Mûsâ refîk olduk­larının âyet i şerîfelerin beyân eder.

220. Be-kavl i müverrihîn i Arab u Acem hikâyelerin beyân eder.

221. Şehr i Hızır hakkında olan Arabî eş‘âr ı belîği beyân eder.

221. Ziyâretgâh ı harâbe i kasaba i Hızır ve evsâf ı kal‘a i Âşık u Ma‘şûk.

221. Menzil i kasaba i cedîd Düceyle ya‘nî şehr i kadîm Sümeyke.

221. Menzil i Cirbeli ve menzil i Akşerî‘a.

221. Menzil i kasaba i Hazret i İmâm Mûsâ ve menzil i Kuşlar kal‘ası.

221. Evsâf ı Bağdâd ı behişt-âbâda dâhil olundu.

221. Seyyâhân ı âşıkâna ma‘lûm ola kim tâ diyâr ı İslâmbol'dan Bağdâd'a ne kadar sâ‘at yerdir anı bildirir.

221. Ve cümle kaç konak yerdir ve Bağdâd ile İslâmbol'un nısf-ı menzili neredir anı bildirir.

221. Ve Diyârbekir'den Bağdâd kaç sâ‘at yerdir anı bildirir.

222. Bağdâd ı Hurrem-âbâd'dan vilâyet i Van'a revâne olduğumuz beyân eder.

222. Murtezâ Paşa efendimizden ihsân [u] in‘âmlar alup âhir i kâr vedâ‘ edüp,

222. Bağdâd ağası (   ) Ağa ile refîk olup ibtidâ menzilimiz kal‘a i Kuşlar'da meks olundu.

................(190b, 191a sayfaları boş) ................

[191b]
Evvelâ bismiİllah Allah veliyyü't-tevfîk ve hüve ni‘me'r-refîk

Elhamdülillahi'llezî şerrefenâ bi-teşrîfi's-seyyâhâti ale'l-ibâd ve lekaynâ bi-tevfîkı rabbâniyeti sâhibü'l-cevâd ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlühû efdalü min nutkı bi'd-dâd ve sallallahu ve sellem aleyhi ve alâ âlihî ve sahbihî ilâ yevmi'l-mî‘âd.


Emmâ ba‘d, bu abd i kemter i ahkarü'l-ibâd, seyyâh ı âlem ve nedîm i âdem Evliyâ-yı bî-riyâ-yı cihân-geşt tahrîr i bilâd ederek evvelâ

Bismillah ile,

İşbu sene 1065 târîhi mâh ı Cemâziyelevvelinin gurresinde şehr i Üsküdar’dan çıkup Melek Ahmed Paşa efendimizin akîbince vilâyet i Van-ı sedd i îmân olan şehre giderken âlâm u şedâyidi ve manzûrumuz olduğu kurâ vü kasabât ve şehr i kılâ‘ u büldânları âb [u] hevâsı ve bânîsi ve fâtihleri ile ayân u beyân eder

Evvelâ şehr i bender-âbâd Üsküdar'dan bism i Hudâ ile yedi nefer kimesne-i esb-süvâr çıkup cânib i şarka gidüp ol leyle i muzlimde ne reh ne râhber peydâ mazmûnu üzre yetmiş bin renc [ü] anâ ve meşakkat i râh çekerek,