“Bilgiye dayalı ekonomi zenginlik yaratmada bilgi yaratma ve kullanmanın başat rol oynadığı ekonomidir.” (Birleşik Krallık Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, 1998)
“Zenginlik yaratmak için kullanılan kaynakların hiçbiri bilgi kadar önemli değildir.” (Karaman, 1998, 249)
Türkiye 1996’da dünya bilgi toplumu endeksinde 46. sırada
Bilgi Ekonomisi Göstergeleri
Bilgiye ve BİT’e yapılan yatırımlar
Sanayi ve hizmet sektöründe bilgi ekonomisinin yeri
Türkiye’de bilim/teknoloji ve AR-GE harcamaları (binde 45)
Devletin ve firmaların AR-GE ve teknolojik yenilikteki rolleri
Küreselleşme, uluslararası ticaret, yabancı sermaye yatırımları, teknolojinin uluslararasılaşması
“Üretim faktörü olarak bilgi hem insanda hem de teknolojide cisimleniyor
Ekonomiye katkısı en yüksek ve sürekli olan yatırım bilgiyi yaratmak, yaymak ve kullanmak için yapılan yatırımdır
Bir ülkenin büyüme kapasitesi, o ülkedeki birey, firma, devlet ve sivil toplum kuruluşlarının öğrenme ve bilgi paylaşım kapasiteleriyle bire bir ilişkilidir.”
Bilgi Yönetimi
Bilginin demokratikleşmesi
Bilginin giderek dijital ortamlarda üretimi ve saklanması
Kişisel, örgütsel ve toplumsal düzeyde bilgi yönetiminin giderek artan önemi
Sanayi toplumunda malzeme ve hizmet yönetimi önemli
“Bir değer olarak ‘bilgi’ de yönetim gerektirir.”
Bilgi ekonomilerinde “bilgi” en önemli değer olduğuna göre bilginin iyi yönetilmesi gerekir.
“Geleneksel ‘iş gücü + hammadde = ekonomik başarı’ denklemi hızla değişiyor... Şimdi stratejik avantaj bilginin sağlanması ve yönetiminde” (Bendikt, 1991: 383)
Elektronik Bilginin Fiyatlandırılması
Üretimi pahalı, çoğaltması ve dağıtımı ucuz (EB örneği)
İlk kopya maliyeti (derleme, dizme, üretim ve dağıtım)/Batık maliyet
Fazla kopya çoğaltma maliyeti pek değiştirmiyor, doğal kapasiteyle (kağıt vs.) sınırlı değil
Vizyoner tanım: “Müşterilere istedikleri şeyi istedikleri zamanda istedikleri mekanda istedikleri biçimde sağlama yeteneği”
Pratik tanım: “Çoğu zaman kişiye özel olarak üretilen çeşitli ürün ve hizmetleri standart kitlesel üretim sistemininki kadar ucuza üretmek için esnek süreçlerin ve örgütsel yapıların kullanılması” (Wok, Stutts, Wong, 2000)
Alvin Toffler, “Şok” (1970) “standart olmayan mal ve hizmetler”
Teknoloji kişiselleştirmeyi ucuz hale getiriyor
Örnekler
Bilgisayar donanım ve yazılım firmaları
Giyim sanayii
Otomobiller
Oteller
Sağlık hizmetleri (lensler, vitaminler, vd.)
Hava yolu şirketleri
İmalat sanayii (MyFactory.net)
Örgütlenme
Kitlesel üretim ve dağıtım
“Mekanistik örgütlenme”
“Sürekli geliştirme”
Geleneksel eğitim
Katı/hiyerarşik yönetim
Kitlesel kişiselleştirme
“Dinamik örgütlenme”
Müşteri odaklı eğitim/sürekli eğitim
Gevşek/yatay yönetim
Elektronik Bilgi Hizmetlerinin Kişiselleştirilmesi
Pratik tanım: “Çoğu zaman kişiye özel olarak üretilen çeşitli ürün ve hizmetleri standart kitlesel üretim sistemininki kadar ucuza üretmek için esnek süreçlerin ve örgütsel yapıların kullanılması” (Wok, Stutts, Wong, 2000)
Katalog tarama hizmetleri
Kullanıcı eğitimi
Güncel duyuru hizmetleri
Seçmeli bilgi duyurusu
Referans hizmetleri
Elektronik Bilgi Hizmetlerinin Örgütlenmesi II
Elektronik belge sağlama (Docster)
Elektronik veri tabanlarına ve dergilere erişim, (hak ve yetkilerin kişişel düzeyde tanımlanması ve saydam biçimde erişim)
Kütüphane otomasyon sistemleri ve bilgi hizmetlerinin kişiselleştirilmesi (kullanıcının tanınması, önerilerde bulunulması)
Uygulama Hizmeti Sağlayıcı (ASP) modeli
Ekonomik Modeller
Kitlesel üretim-kitlesel dağıtıma dayalı ekonomik modeller
Sabit fiyatlara, üyeliğe dayalı abonelik
Sahip olmak = Erişmek
Kişiselleştirmeye dayalı modeller
İşleme dayalı (transaction-based)
Kupona dayalı
“Kullandıkça öde” (pay-per-view)
Kişisel-kurumsal-konsorsiyal lisans anlaşmaları
Erişmek = Hemen hemen sahip olmak
Elektronik Bilgi Hizmetleriyle İlgili Sorunlar
Ağlar
Bilgi işleme gücü
Kullanıcı arabirimleri (Mooers yasası)
Ekonomik sorunlar
Elektronik bilgi kaynaklarının bibliyografik denetimi
