BiRİNCİ BÖLÜM 2008 yili programinin makroekonomik amaç ve poliTİkalari

3. Sermaye Ve Finans Hesapları

a) Mevcut Durum

Uygulanan ekonomik programla sağlanan makroekonomik istikrar ortamında, 2007 yılında ülkemize önemli ölçüde sermaye girişi olmuştur. Bu durum, ilk sekiz ayda gerçekleşen 23,3 milyar ABD doları tutarında cari açığın finanse edilmesinin yanı sıra, resmi rezervlerde de 9,6 milyar ABD doları artış kaydedilmesini sağlamıştır.

TABLO: II. - Sermaye ve Finans Hesabı (Özet)

(Milyar ABD Doları)

				Ocak-Ağustos
	2005	2006	2007 (1)	2006	2007
Cari İşlemler Dengesi	-22,6	-32,9	-33,2	-23,0	-23,3
Sermaye ve Finans Hesabı (rezerv hariç)	38,3	41,2	43,2	28,3	30,2
Doğrudan Yatırımlar (net)	8,9	19,0	18,5	12,6	12,1
Portföy Yatırımları (net)	13,4	7,4	9,2	2,4	4,2
Diğer Yatırımlar (net)	15,9	14,8	15,4	13,2	13,9
Rezerv Varlıklar (2)	-17,8	-6,1	-11,5	-4,2	-9,6
Net Hata Noksan	2,2	-2,2	1,6	-1,1	2,8

Kaynak: TCMB

(1) Ağustos ayı itibarıyla, yıllıklandırılmış

(2) “–” işareti artışı göstermektedir.

2006 yılında sermaye ve finans hesabında (rezerv hariç) gerçekleşen net giriş yüzde 18,9 oranında portföy yatırımlarından oluşmuştur. Bu oranın 2007 yılında yüzde 11,4 olarak gerçekleşmesi öngörülmektedir. Bankacılık dışı özel kesimin yurt dışından kullandığı kredilerde yaşanan artış neticesinde, diğer yatırımların toplam finansman içindeki payı yükselmiştir.

2006 yılı öncesine göre cari açığın finansmanında özel sektör kaynaklı kalemlerin ağırlığının arttığı gözlenmektedir. 2007 yılı Ocak-Ağustos döneminde kamu kesimi IMF’ye yapılan geri ödemelerle beraber net dış borç ödeyicisi konumuna geçerken, cari açık ve rezerv artışı özel kesim tarafından finanse edilmiştir.

2007 yılının ilk sekiz ayında sermaye ve finans hesabında, IMF’ye yapılan net 3,1 milyar ABD doları geri ödeme de dahil, finansman ihtiyacımızdan 6,9 milyar ABD doları, net hata noksan kalemi dahil edildiğinde 9,6 milyar ABD doları daha fazla bir döviz girişi gerçekleşmiştir.

2007 yılı Ocak-Ağustos döneminde rezerv varlıklar kaleminde 9,6 milyar ABD doları artış gerçekleşirken, 2002 yılından 2007 yılı Ağustos ayına kadar resmi rezervlerde gerçekleşen toplam artış 44,6 milyar ABD dolarını bulmuştur.

Doğrudan yatırımlar, 2007 yılı Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine yakın bir seviyede olup, 12,1 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak-Ağustos döneminde 12,9 milyar ABD doları tutarında yurt içinde doğrudan yatırım gerçekleşirken, bu tutar 2007 yılının aynı döneminde 13,9 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu miktarın 1,6 milyar ABD dolarını yurt içinde yabancılar tarafından gerçekleştirilen gayrimenkul alımları oluşturmaktadır.

TABLO: II. - Sermaye ve Finans Hesabı, Kamu Kesimi- Özel Sektör Dağılımı
(Milyar ABD Doları)

				Ocak-Ağustos
	2005	2006	2007 (1)	2006	2007
A. CARİ İŞLEMLER DENGESİ	-22,6	-32,9	-33,2	-23,0	-23,3
B. SERMAYE VE FİNANS HESABI	43,6	45,7	47,3	31,8	33,3
(IMF Kredileri, Rezerv Hariç)
Kamu Kesimi (IMF Kredileri Hariç)	6,4	7,4	8,7	1,1	2,3
Özel Kesim	37,3	38,3	38,6	30,7	31,0
Bankalar (net)	8,7	-3,1	-8,9	0,2	-5,6
Bankacılık Dışı Özel Kesim (net)	28,5	41,4	47,4	30,5	36,6
C. CARİ, SERMAYE VE FİNANS	21,0	12,9	14,0	8,8	10,0
HESAPLARI (A+B)
D. NET HATA VE NOKSAN	2,2	-2,3	1,6	-1,1	2,8
E. GENEL DENGE (C+D)	23,2	10,6	15,6	7,8	12,8
F. REZERV VARLIKLAR	-23,2	-10,6	-15,6	-7,8	-12,8
Resmi Rezervler (2)	-17,8	-6,1	-11,5	-4,2	-9,6
IMF Kredileri	-5,4	-4,5	-4,1	-3,5	-3,1
Kullanım	2,4	3,0	2,3	1,9	1,1
Geri Ödeme	-7,8	-7,5	-6,4	-5,4	-4,3

Kaynak: TCMB

(1) Ağustos ayı itibarıyla, yıllıklandırılmış

(2) “–” işareti artışı göstermektedir
2007 yılı Ocak-Ağustos döneminde IMF’ye 4,3 milyar ABD doları kredi geri ödemesi gerçekleştirilmiş, IMF’den 1,1 milyar ABD doları da kredi kullanılmıştır. Böylece IMF’ye net 3,1 milyar ABD doları geri ödeme yapılmıştır. 2007 yılının tamamında ise IMF’ye net 2,8 milyar ABD doları geri ödeme yapılacaktır.

2007 yılında, rezerv hariç, net 42,6 milyar ABD doları sermaye girişi olması beklenirken, bu tutarın 16,2 milyar ABD dolarının doğrudan, 4,9 milyar ABD dolarının portföy, 21,5 milyar ABD dolarının ise diğer yatırımlar kalemlerinden kaynaklanacağı tahmin edilmektedir.

2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 12,1 milyar ABD doları tutarındaki doğrudan yabancı yatırımlardan (sermaye) yüzde 71,6 ile en fazla payı hizmetler sektörü alırken, imalat sanayi yüzde 21,3 ile ikinci sırada gelmektedir.

TABLO: II. - Yabancıların Türkiye’de Yaptıkları Doğrudan Yatırımın (Sermaye) Sektörel Dağılımı

(Milyon ABD Doları)

						Ocak-Ağustos
	2002	2003	2004	2005	2006	2006	2007
Genel Toplam	622	745	1.291	8.536	17.709	10.893	12.086
Tarım	0	1	6	7	6	0	3
Madencilik ve Taşocakçılığı	2	14	75	40	122	70	318
İmalat Sanayi	110	448	214	788	1.867	1.070	2.576
Hizmetler	442	196	927	7.697	15.602	9.642	8.652
Diğer	68	86	69	4	112	111	537

Kaynak: TCMB

b) 2008 Yılı Hedefleri

2008 yılında 39,2 milyar ABD doları cari işlemler açığına karşılık, rezerv hariç net 43,1 milyar ABD doları sermaye girişi beklenmektedir. 2008 yılında 16,5 milyar ABD doları doğrudan, 2,7 milyar ABD doları portföy ve 23,9 milyar ABD doları diğer yatırımlar kalemlerinden net sermaye girişi beklenmektedir.

2005-2007 yıllarında daha çok özelleştirme, birleşme ve satın alma şeklinde gerçekleşen doğrudan yatırımlar kaleminde, 2008 yılında yeni (greenfield) yatırımların oranının artması beklenmektedir.

TABLO: II. - Cari İşlemler Dengesi ve Finansmanı

(Milyar ABD Doları)

	2005	2006	2007(1)	2008(2)
I. CARİ İŞLEMLER HESABI	-22,6	-32,9	-36,4	-39,2
II. SERMAYE VE FİNANS HESABI	13,4	20,4	33,6	39,2
1. Doğrudan Yatırımlar	2,0	8,9	16,2	16,5
1.1. Yurt dışında	-0,9	-1,1	-2,0	-2,0
1.2. Yurt içinde	2,9	10,0	18,2	18,5
2. Portföy Yatırımları	8,0	13,4	4,9	2,7
2.1. Varlıklar	-1,4	-1,2	-3,7	-3,5
2.2. Yükümlülükler	9,4	14,7	8,6	6,1
Hisse Senetleri	1,4	5,7	5,7	2,0
Borç Senetleri	8,0	9,0	2,9	4,1
3. Diğer Yatırımlar	4,2	15,9	21,5	23,9
3.1. Varlıklar	-7,0	0,3	-1,9	0,9
3.2. Yükümlülükler	11,1	15,6	23,4	23,1
Ticari Krediler	4,2	3,1	5,2	5,7
Krediler	6,1	11,7	24,3	19,2
Merkez Bankası	-4,4	-2,9	0,0	0,0
IMF	-4,4	-2,9	0,0	0,0
Genel Hükümet	-0,3	-4,6	-2,4	2,2
IMF	0,9	-2,5	-2,8	0,4
Bankalar	5,7	9,2	4,8	5,5
Diğer Sektörler	5,1	10,0	21,9	11,5
Mevduatlar	0,6	0,5	-6,5	-1,8
Diğer Yükümlülükler	0,2	0,3	0,4	0,0
4. Rezerv Varlıklar (3)	-0,8	-17,8	-9,0	-3,9
III. NET HATA NOKSAN	2,2	2,2	2,8	0,0

Kaynak: TCMB, DPT, HM

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

(3) “–” işareti artışı göstermektedir.

4. Dış Borç Stoku

2006 yılında 207,8 milyar ABD doları olan toplam dış borç stoku, 2007 yılının ikinci çeyreği itibarıyla 226,4 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. 2002 yılından itibaren toplam dış borç stokunun GSMH’ya oranı sürekli düşerken, 2006 yılının ilk yarısında bu durum tersine dönmüştür. Bu eğilim 2007 yılının ilk yarısında da devam etmektedir.

Özel kesimin dış borçlar içindeki payı ve miktarı 2004 yılından itibaren önemli ölçüde artmıştır. Ayrıca, özel kesimin kısa vadeli dış borç stoku 2002 yıl sonunda 14,8 milyar ABD doları iken, 2007 yılı Ağustos ayında 37,1 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu durum özel kesimi kur riskine karşı daha açık hale getirmiştir.

2007 yılının ilk yarısında özel sektör bankacılık kesimi, kısa vadeli borçlarını azaltırken, uzun vadeli borçlarını artırmıştır. Netice itibarıyla bankacılık kesimi toplam borç stoku bu dönemde, 2006 yıl sonuna göre kısmen artmıştır. Bankacılık dışı kesimin ise 2007 yılının ilk yarısında hem uzun, hem de kısa vadeli dış borçları önemli oranda artmıştır.

TABLO: II. - Dış Borç Stokuna Ait Bazı Göstergeler

(Milyar ABD Doları)

	2002	2003	2004	2005	2006	2007(1)
Toplam Dış Borç Stoku	129,7	144,3	160,9	168,9	207,8	226,4
Kısa Vadeli Dış Borçlar	16,4	23,0	31,9	37,1	42,3	41,0
Orta-Uzun Vadeli Dış Borçlar	113,3	121,3	129,0	131,8	165,4	185,3
Kamu Kesimi Dış Borç Stoku	86,5	95,2	97,1	85,8	87,3	87,8
Özel Sektör Dış Borç Stoku	43,2	49,1	63,8	83,1	120,5	138,5
Bankacılık Kesimi	8,5	11,5	18,5	28,3	40,3	41,4
Bankacılık Dışı	34,7	37,6	45,3	54,8	80,2	97,1
Yüzde Oranlar
Kısa V. Dış Borçlar/ Toplam Dış Borç Stoku	12,7	15,9	19,8	22,0	20,4	18,1
Özel Sektör / Toplam Dış Borç Stoku	33,3	34,0	39,6	49,2	58,0	61,2
TCMB Net Rezerv / Kısa Vadeli Dış Borçlar	170,9	152,8	118,1	141,3	149,6	172,2
Toplam Dış Borç Stoku / GSMH	71,4	60,5	53,3	46,6	51,6	52,6

Kaynak: TCMB, HM

(1) Haziran sonu itibarıyla