BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

KUTU: - Kamu Kesimi Sosyal Harcama İstatistikleri Tanımı
Kamu kesimi sosyal harcamaları; eğitim, sağlık ve sosyal koruma harcamalarından oluşmaktadır. Söz konusu harcamalara ilişkin veriler 2010 yılı öncesinde KİT’lerin de kapsamda yer aldığı kamu kesimine ilişkin sosyal harcamaları vermektedir. 2010 yılından itibaren devlet memurlarının sağlık harcamalarının SGK’ya devriyle birlikte KİT’lerde istihdam edilen memurların sağlık harcamalarının KİT’ler tarafından karşılanmaması nedeniyle söz konusu sosyal harcamalar sadece genel devlet birimlerini kapsamaktadır.

1. Eğitim Harcamaları: Eğitim harcamalarında merkezi yönetim bütçesi, döner sermayeler, bütçe dışı fonlar ve mahalli idarelerin eğitim harcamaları yer almaktadır.

Merkezi yönetim bütçesinin eğitim harcamaları hesaplanırken fonksiyonel sınıflandırmadaki eğitim harcamaları dikkate alınmaktadır. Ancak 2010 yılı öncesinde eğitim hizmeti veren devlet memurlarının kurumları tarafından karşılanan sağlık giderleri, eğitim harcamalarına dâhil edilmezken sağlık harcaması kapsamında yer almaktadır. Döner sermayeli işletmelerin harcamaları hesaplanırken Milli Eğitim Bakanlığı, üniversiteler ve 2006 yılına kadar Yurt-Kur’un eğitimle ilgili harcamaları dikkate alınmaktadır. Fonların eğitim harcamalarında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonunun (SYDTF) eğitim harcamaları esas alınmaktadır.

2. Sağlık Harcamaları: Sağlık harcamalarında merkezi yönetim bütçesi, döner sermayeler, bütçe dışı fonlar, sosyal güvenlik kuruluşları, mahalli idareler ve KİT’lerin sağlık harcamaları yer almaktadır.

Merkezi yönetim bütçesi sağlık harcamalarında Sağlık Bakanlığı bütçesinin tamamı (yeşil kart harcamaları dâhil) dikkate alınmaktadır. Diğer merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kuruluşlar ve mahalli idarelerin sağlık harcamalarında sağlık fonksiyonunda yer alan tutarlar ile personelleri için kurumları tarafından yapılan sağlık giderleri esas alınmaktadır. Mahalli idarelerin sağlık harcamalarında mükerrerlik olmaması amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından aktarılan tutarlar kullanılarak il özel idareleri tarafından yapılan yatırımlar dikkate alınmamaktadır. Sağlık Bakanlığının yatırımlarına Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TOKİ’ye aktarılan tutarlar dâhil edilmektedir. SGK sağlık harcamaları hesaplanırken, sağlık hizmeti sunucularına yapılan ödemeler ile sağlık hizmeti sunucularınca tahsil edilen katılım payları dikkate alınmaktadır.

3. Sosyal Koruma Harcamaları: Sosyal koruma harcamalarında merkezi yönetim kapsamındaki kuruluşlar, bütçe dışı fonlar, sosyal güvenlik kuruluşları, İşsizlik Sigortası Fonunun harcamaları yer almaktadır. Sosyal koruma harcamaları, aşağıda belirtilen 3 alt başlıkta izlenmektedir.

1. 
   Emekli Aylıkları ve Diğer Ödemeler: SGK tarafından ödenen emekli aylıklarını (ek ödeme hariç), SGK’nın diğer giderlerini (faturalı ödemeler ve sağlık harcamaları hariç) ve İşsizlik Sigortası Fonunun GAP kapsamında merkezi yönetim bütçesine aktardığı tutarlar dışındaki giderlerini içermektedir.
   
2. 
   Sosyal Yardım ve Primsiz Ödemeler: Merkezi yönetim kapsamındaki kuruluşların sosyal güvenlik ve sosyal yardıma ilişkin harcamaları (sosyal güvenlik kuruluşları ile İşsizlik Sigortası Fonuna yapılan transferler hariç), kömür yardımlarından dolayı TTK ve TKİ’ye aktarılan görev zararı ödemeleri, SYDTF’nin sağlık ve eğitim dışı harcamaları ile SGK’nın faturalı ödemeler kaleminde yer alan primsiz ödemelere karşılık gelen harcamaları içermektedir.
   
3. 
   Doğrudan Gelir Desteği Ödemeleri: Tarımsal destekler içinde yer alan doğrudan gelir desteği ödemelerini içermektedir.
   

b) 2014 Yılı Hedefleri

2013 yılında yüzde 21,4 düzeyinde gerçekleşmesi beklenen genel devlet vergi gelirlerinin GSYH’ya oranının, 2014 yılında dolaylı vergilerdeki azalışın etkisiyle, yüzde 20,9 düzeyine gerileyeceği tahmin edilmektedir. 2014 yılında GSYH içinde pay olarak dolaysız vergilerin yüzde 5,9, dolaylı vergilerin yüzde 14,2, servet vergilerinin ise yüzde 0,8 seviyesinde gerçekleşeceği öngörülmektedir.

2013 yılında, genel devlet vergi dışı normal gelirleri ile faktör gelirleri toplamının GSYH’ya oranının, bir defalık gelirlerin öngörülenin üzerinde olması nedeniyle yüzde 7,6 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Söz konusu oranın 2014 yılında yüzde 6,8 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Aktif sigortalı sayısındaki ve ödeme gücü olmayanlar için ödenen genel sağlık sigortası primi ödemelerindeki artışlar sebebiyle 2013 yılında bir önceki yıla göre 0,7 puan artarak yüzde 10,1 seviyesinde gerçekleşmesi beklenen sosyal fon gelirlerinin GSYH’ya oranının 2014 yılında yüzde 10,2 olması öngörülmektedir.

2014 yılı özelleştirme gelirlerinin GSYH’ya oranının 2013 yılı seviyesinde, yüzde 0,6 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu çerçevede, 2014 yılı özelleştirme gelirleri hariç genel devlet gelirlerinin bir önceki yıla göre 1,3 puan azalarak yüzde 37,9, genel devlet toplam gelirlerinin ise aynı şekilde 1,3 puan azalarak yüzde 38,4 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.

Onuncu Kalkınma Planı hedeflerine de uygun olarak, son yıllarda artış eğilimi içerisinde olduğu görülen genel devlet faiz dışı harcamalarının kontrol altında tutulmasına yönelik olarak, 2014 yılında bir önceki yıla göre GSYH’ya oranla 1 puan harcama azalışı programlanmıştır. Böylece, 2013 yılında yüzde 37,4 olması beklenen genel devlet faiz dışı harcamalarının 2014 yılında yüzde 36,4 düzeyine gerileyeceği öngörülmektedir. Harcama azalışının, 0,1 puanının cari giderlerde, 0,4 puanının yatırımlarda ve 0,5 puanının da transfer harcamalarında yapılması öngörülmüştür. Personel giderlerinin payının yüksek olması sebebiyle cari giderlerde yapılması öngörülen tasarruf sınırlı düzeyde olmuştur.

2014 yılı genel devlet faiz harcamalarının GSYH’ya oranının 2013 yılına göre 0,2 puan azalarak yüzde 3,1 olarak gerçekleşmesi, genel devlet toplam harcamalarının ise yüzde 39,6’ya gerilemesi beklenmektedir.

Yukarıda ifade edilen gelişmeler sonucunda, genel devlet dengesinin 2014 yılında GSYH’ya oranla yüzde 1,1 düzeyinde açık vermesi beklenmektedir. Genel devlet faiz dışı fazlasının yüzde 2 düzeyinde olacağı, faiz ödemeleri ve özelleştirme gelirleri hariç genel devlet dengesinin ise yüzde 1,4 oranında fazla vereceği tahmin edilmektedir.

2014 yılında GSYH’ya oran olarak kamu kesimi borçlanma gereğinin yüzde 1 düzeyinde gerçekleşeceği, program tanımlı kamu kesimi faiz dışı fazlasının ise yüzde 0,9 olan 2013 yılı seviyesinden yüzde 1 seviyesine yükseleceği beklenmektedir.

Bu çerçevede, 2013 yılında GSYH'ya oranla yüzde 35 olarak gerçekleşmesi beklenen AB tanımlı genel yönetim borç stokunun, 2014 yılında yüzde 33 düzeyine gerilemesi öngörülmektedir.

2014 yılında toplam sosyal harcamaların GSYH’nın yüzde 18,4’ü düzeyinde gerçekleşmesi öngörülmektedir.

TABLO I: - Genel Devlet Toplam Gelir ve Harcamaları (1)

	(Cari Fiyatlarla, Milyon TL)					(GSYH'ya Oran, Yüzde)
	2010	2011	2012	2013 (2)	2014 (3)	2010	2011	2012	2013 (2)	2014 (3)
Vergiler	216 109	260 262	285 695	333 683	358 578	19,67	20,06	20,18	21,40	20,86
-Vasıtasız	61 295	76 012	85 730	92 475	101 584	5,58	5,86	6,06	5,93	5,91
-Vasıtalı	147 422	175 155	190 133	230 252	243 812	13,42	13,50	13,43	14,77	14,18
-Servet	7 392	9 095	9 832	10 956	13 181	0,67	0,70	0,69	0,70	0,77
Vergi Dışı Normal Gelirler	19 447	23 836	30 186	29 603	33 456	1,77	1,84	2,13	1,90	1,95
Faktör Gelirleri	60 749	65 395	80 885	89 560	83 942	5,53	5,04	5,71	5,74	4,88
Sosyal Fonlar	89 514	118 858	132 564	157 012	174 635	8,15	9,16	9,36	10,07	10,16
TOPLAM	385 819	468 352	529 329	609 859	650 611	35,11	36,09	37,39	39,11	37,85
-Özelleştirme Gelirleri	3 924	4 117	6 447	9 665	9 675	0,36	0,32	0,46	0,62	0,56
TOPLAM GELİR	389 743	472 469	535 776	619 524	660 287	35,47	36,41	37,84	39,73	38,42
Cari Harcamalar	187 871	215 946	247 774	283 845	310 566	17,10	16,64	17,50	18,20	18,07
Yatırım Harcamaları	37 545	43 322	49 812	61 922	61 457	3,42	3,34	3,52	3,97	3,58
-Sabit Sermaye	37 712	43 136	49 330	62 131	61 253	3,43	3,32	3,48	3,98	3,56
-Stok Değişmesi	- 167	187	482	- 210	204	-0,02	0,01	0,03	-0,01	0,01
Transfer Harcamaları	197 317	217 801	252 892	289 616	307 779	17,96	16,78	17,86	18,58	17,91
-Cari Transferler	184 540	205 841	240 443	273 565	297 193	16,79	15,86	16,98	17,55	17,29
-Sermaye Transferleri	12 777	11 960	12 449	16 051	10 585	1,16	0,92	0,88	1,03	0,62
FAİZ DIŞI HARCAMALAR	373 009	433 459	500 526	583 110	625 889	33,95	33,40	35,35	37,40	36,41
TOPLAM HARCAMA	422 734	477 070	550 478	635 382	679 802	38,47	36,76	38,88	40,75	39,55
BORÇLANMA GEREĞİ	32 991	4 601	14 702	15 859	19 515	3,00	0,35	1,04	1,02	1,14
FAİZ DIŞI BORÇLANMA GEREĞİ	-16 734	-39 010	-35 249	-36 414	-34 397	-1,52	-3,01	-2,49	-2,34	-2,00
FAİZ GİD. ve ÖZEL. GEL. HARİÇ BORÇ. GER.	-12 810	-34 893	-28 803	-26 749	-24 722	-1,17	-2,69	-2,03	-1,72	-1,44