Birinci dәRS
Yüklə 0,91 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DӘRSIN XÜLASӘSI
- SUALLAR VӘ TAPŞIRIQLARLAR
IKINCI DӘRSISLAM QARDAŞLIĞIMədinəyə daxil olduqdan sonra Peyğəmbərin (s) gördüyü ilk tədbirlərdən biri müsəlmanlar arasında —bir nəfər ənsarla bir nəfər mühacir—qardaşlıq əhd peymanını bağlamaq, qarətlər, qırğınlar və ardı-arası kəsilməyən müharibələrə adət etmiş pərakəndə ərəb qəbilələri arasında vəhdət və birliyi bərqərar etmək oldu. Irqindən, milliyyətindən və rəngindən aslı olmayaraq, islam dinində bütün müsəlmanlar bir-birləri ilə qardaş və bərabər hüquqa malikdirlər. Birinin digərindən üstün olmasına əsas me᾽yar cismi sağlamlıq, maddi rifah, elmi səviyyə deyil, təqva və iman hesab olunur. Hucurat surəsinin 13-cü ayəsində insanların bərabərliyi və onların yalnız təqva ilə bir-birlərindən üstün olmaları haqda deyilir: «Ey iman gətirənlər! Biz sizi bir kişi və bir qadından [Adəm və Həvvadan] yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız [kimliyinizi biləsiniz] deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Allah yanında ən hörmətli olanınız Allahdan ən çox qorxanınız, pis əməllərdən ən çox çəkinəninizdir. Həqiqətən, Allah [hər şeyi] biləndir, [hər şeydən] xəbərdardır». Islam dini zaman, məkan və şəraitdən asılı olmayaraq, müxtəlif millətlər arasında hakim olan qeyri-insani dəyər və me᾽yarları kənara qoyaraq, müsəlmanlar arasında vəhdət və qardaşlığın bünövrəsini qoydu. Allah-taala Qur᾽ani-Kərimdə bir daha mö᾽minlərə xatırladır ki, onlar cahiliyyət dövründə ədavət, kin-küdurət bataqlığında qərq olduqları bir halda, qardaşlıq və bərabərlik ne᾽mətini onlara bəxş edərək nicat vermişdir. «Hamınız bir yerdə Allahın ipindən [dinindən] möhkəm yapışın, bir-birinizdən ayrılmayın! Allahın sizə verdiyi ne᾽mətini xatırlayın ki, siz bir-birinizə düşmən ikən O, sizin qəlblərinizi [islam ilə] birləşdirdi və Onun ne᾽məti sayəsində bir-birinizlə qardaş oldunuz. Siz oddan ibarət olan bir uçurumun kənarında ikən, O, sizi oradan xilas etdi. Allah öz ayələrini sizin üçün bu şəkildə aydınlaşdırır ki, bəlkə haqq yola yönəlmiş olasınız.»1 Peyğəmbər (s) və onun davamçıları olan Mə᾽sum imamlar (ə) bu məsələyə xüsusi diqqət yetirmiş və öz kəlamlarında bu ictimai xüsusiyyətin mə᾽nəvi əhəmiyyətinə tə᾿kidlə yanaşmışlar. Peyğəmbərdən (s) nəql olunmuş rəvayətdə deyilir: Hər kim Allaha xatir mö᾽min bir şəxslə qardaşlıq edrəsə, Allah-taala onun üçün cənnətdə elə bir məqam tə᾽yin edər ki, əməllərinin heç biri ilə ona nail ola bilməz.2 Başqa bir rəvayətdə deyilir: Qiyamət günü üzləri bədrlənmiş ay tək parlaq olan bə᾽zi şəxslər üçün ərşin kənarında taxtlar ucaldılar. Insanların bir çoxu qorxaraq nalə etdikləri bir halda onlar nə qorxar, nə də nigarançılıq çəkərlər. Onlar Allaha yaxın olduqları üçün heç nədən qorxmazlar. Səhabələrdən biri Peyğəmbərdən (s) soruşdu: Ya Rəsuləllah! Onlar kimlərdirlər? Buyurdu: «Onlar bir-birlərini Allha xatir sevən [əməli saleh] kəslərdir».3 «Allah-taala buyurur: Mənim istək və məhəbbətim o kəslərə nəsib olar ki, Mənə xatir bir-birləri ilə görüşüb hal-əhval tutsunlar. Mənim istək və məhəbbətim o kəslərə nəsib olar ki, Mənə xatir bir-birlərinə kömək və yardım etsinlər. Mənim istək və məhəbbətim o kəslərə nəsib olar ki, Mənə xatir bir-birlərinə məhəbbət göstərərək sevmiş olsunlar. Mənim istək və məhəbbətim o kəslərə nəsib olar ki, Mənə xatir öz mallarından bir-birlərinə ehsan və sədəqə vermiş olsunlar.4 Imam Sadiq (ə) buyurur: Bir gün Peyğəmbər (s) səhabələrə müraciət edərək onlardan soruşdu: Imanın ən başlıca şərti nədən ibarətdir? Onlar dedilər: «Allah və Onun Peyğəmbəri hər şeyi daha yaxşı bilir. Sonra onlardan bə᾽ziləri namazın, bə᾽ziləri də zəkat, oruc, həcc, ümrə və ya cihad olmasını dedilər. Peyğəmbər (s) onları dinlədikdən sonra buyurdu: Dediklərinizin hər birinin ayrı-ayrılıqda savab və fəziləti vardır. Lakin onlardan heç biri imanın ən başlıca şərti deyildir. Imanın ən başlıca şərti Allaha xatir sevmək və Ona xatir düşmənçilik etməkdir. Həmçinin Allahın dostları ilə dostluq, düşmənləri ilə də düşmənçilik etməkdir.1 Göründüyü kimi burada da Allaha xatir dostluq və düşmənçiliyin dinin əsas şərtlərindən biri olduğu göstərilir. Belə ki, hər iki me᾽yar (yə᾽ni, istər dostluq, istərsə də düşmənçilik) başqa məqsəd üçün deyil, yalnız Allaha xatir olmalı və insanın mə᾽nəvi saflığını daha da gücləndirməlidir. Allah-taala Qur᾽ani-Kərimdə mö᾽minləri bir-birləri ilə qardaş adlandırır: «Həqiqətən mö᾽minlər bir-birləri ilə qardaşdırlar». Bu səbəbdən də hər bir mö᾽min Allahın ona vacib etdiyi əmrə tabe olmalı və öz mö᾽min qardaşına ehtiramla yanaşmalıdır. Mö᾽minlərin bir-birlərini sevib qardaş olmaları onların Allaha olan e᾿tiqadı, Onun əmrlərinə tabe olmaları, eyni qibləyə üz tutmaları və eyni kitaba iman gətirmələrindən irəli gəlir. Bu səbəbdən də maddi və dünyəvi maraqlara əsaslanan dostluq əlaqələri, zahiri istək və məhəbbət islam nöqteyi-nəzərindən batil və süst hesab olunur. Maddi maraq məqsədilə başqalarına ehtiramla yanaşan şəxslər bu səmimiyyəti ya var-dövlət əldə etmək üçün, ya həmin şəxsdən asılı olduğundan və ya müəyyən bir təhlükədən yayınmaqdan ötrü edir. O, istəyinə nail olduqda və ya ehtiram etdiyi şəxs tutduğu yüksək mövqedən məhrum olduqda təbii ki, bu növ dostluq əlaqələrinə də son qoyulur. Lakin islam dininin tövsiyə etdiyi dostluq və qardaşlıq prinsipləri müqəddəs ilahi dəyərlərdən qaynaqlandığı üçün daha möhkəm və sarsılmaz olur. Mö᾽minlər bir-birlərinə qarşı qayğı və məhəbbət göstərdikləri üçün maddi və sinfi ixtilaflar onlar üçün heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Tarixə nəzər saldıqda həzrət Peyğəmbər (s)-ın öz qulluqçuları ilə bir süfrə arxasında oturmasının və onların yedikləri yeməklərdən yeməsinin şahidi oluruq. Cahiliyyət dövründə ərəblər dəvələrinin, övladlarının, bə᾽ziləri hətta qəbirlərinin çoxluğu ilə fəxr edir və ərəbin əcəmdən, ağ dərilinin qara dərilidən üstün olduğunu hesab edirdilər. Həzrət Peyğəmbər (s) isə qara dərili səhabə olan Bilal Həbəşini ən yüksək iftixarlardan birinə layiq görərək onu müəzzin (azan verən) tə᾽yin edir və milliyətcə fars olan Salmana «Səlmane Muhəmmədi» ləqəbini verərək onu öz ailə üzvündən biri hesab edir. Həmçinin məşhur varlı qəbilə başçısının qızı Zulfanı Cuvəybər adlı olduqca yoxsul bir zənciyə ərə verir. Bu kimi hallarda həzrət Peyğəmbər (s) buyurardı: «Mö᾽min mö᾽minin şərikidir». Beləliklə, həzrət Peyğəmbər (s), səhabələrə cahiliyyət dövründə adət olan ən᾿ənələrin batil və e᾽tibarsız olduğunu bir daha sübuta yetirir. Qeyd olunanlardan belə nəticəyə gəlmək olur ki, başqalarının razılığını qazanmaq məqsədilə və ya maddi maraq və mənfəətlər üzərində qurulan dostluq əlaqələri islam nöqteyi-nəzərindən heç bir əhəmiyyət kəsb etmir və bir növ şirk hesab olunur. Çünki, insanda başqa birisinə qarşı olan məhəbbət hissi yalnız o zaman yaranır ki, həmin şəxs batini, və ya zahiri cəhətdən hansı bir gözəl xüsusiyyət və ya xislətə malik olsun. Bütün gözəlliklərin mənşəyi isə Allahın müqəddəs zatındadır. Әgər bir şəxsi Allaha xatir deyil, yalnız zahiri gözəlliyinə görə seviriksə, sözün əsl mə᾽nasında şirkə yol vermiş oluruq. Bununla da, islam nöqteyi-nəzərindən təkcə Allaha görə qurulan dostluq və qardaşlığın e᾽tibarlı hesab edilməsinin səbəbi aydınlaşır. Islam bizləri mö᾽min və əməli-saleh şəcslərlə dostluğa sövq etməkdə iki əsas məqsəd nəzərdə tutur: 1. Hər hansı bir şəxslə dostluq əlaqələrinin qurulması onun öz dostları ilə də dostluq əlaqələrinin yaranmasına səbəb olur. Demək, Allahı sevmək, Ona yaxın olan iman gətirmiş əməli-saleh insanları və övliyaları sevməyimizə də səbəb olmalıdır; 2. Allaha yaxın olan insanları sevmək bizi daim Allahı xatırlamağa,onların gözəl xüsusiyyətlərindən bəhrələnməyə və nəticədə Allaha yaxınlaşmağa köməklik edir. Dostluq və məhəbbətin yalnız Allaha xatir olduğunu bildikdən sonra, belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, mö᾽min şəxs Allaha yaxın olan övliya və əməli-saleh insanları sevdiyi kimi, Allahın düşmənlərinə və kafirlərə qarşı da əks mövqe tutmalı və onları öz düşməni hesab etməlidir. Təbii ki, heç bir şəxs başqalarının onun sevdiyi şəxsə hörmətsizliklə yanaşmalarını və ona qarşı e᾽tinasız olmalarını istəməz. Bu səbəbdən də Allaha yaxın olan və Onun eşqi ilə yaşayan şəxslər Allaha iman və e᾽tiqadı olmayanlara qarşı nifrət edər və daim onlardan uzaq olmaq istər. Bir sözlə deyə bilərik ki, mö᾽minlər Allahın dostları ilə dost, düşmənləri ilə düşmən olmalıdırlar. Fəth surəsinin 29-cu ayəsində bu haqda deyilir: «Məhəmməd əleyhissəlam Allahın peyğəmbəridir. Onunla birlikdə olanlar [mö᾽minlər] kafirlərə qarşı sərt, bir-birinə [öz aralarında] isə mərhəmətlidirlər...» Mö᾽minlər Allahı sevdikləri kimi Ona yaxın olan əməli-saleh insanları və övliyaları da sevər, onlara hörmətlə yanaşarlar. Allahla düşmənçilik edən şəxslərə qarşı çıxar və onlara düşmən kəsilərlər. Aşura ziyarətində imam Hüseyn (ə)-a xitab olunaraq deyilir: «Mən qiyamət gününədək səninlə sülh edən şəxslərlə sülh edəcək, döyüşən şəxslərlə döyüşəcəyəm». Allah və Onun eşqi ilə yaşayan insanlara olan məhəbbət və onlarla düşmənçilik edən şəxslərə qarşı düşmənçilik hissi insanın bütün ilahi göstərişlərə tabe olmasını tələb edir. Allah-taala bizlərə həyat və saysız-hesabsız ne᾽mətlər bəxş etməklə Öz bəndələrinə olan yüksək sevgi və məhəbbətini göstərmişdir. Biz də Allaha olan istək və məhəbbətimizi göstərmək üçün Onun bütün göstərişlərinə tabe olmalıyıq. Qur᾽ani-Kərimdə bu haqda deyilir: «Әgər [Mənə] şükr etsəniz, sizə olan ne᾽mətlərimi artıracağam».1 Ne᾽mətlər artmaqla insan Allah dərgahında ən yüksək məqamlara nail olur. Ictimai həyatda ata-anaya, qohum-əqrəbaya, qonşulara və yoxsullara qarşı diqqətli olmağımızla yanaşı, bizdən mö᾽min qardaşlarımıza sevgi və qayğı göstərmək də tələb olunur. Bir müsəlman kimi üzərimizə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirməli və mö᾽min qardaşlarımızın hüquqlarına riayət etməliyik. Kafirlər və Allah düşmənləri ilə sıx dostluq əlaqələri bərqərar etmək isə bizləri tədriclə Allahdan uzaqlaşdırır və günbəgün günaha doğru sövq edir. Bu səbəbdən də ictimai əlaqələrin bərqərar olunmasında kimlərlə əlaqədə olub-olmamağımıza xüsusi diqqət yetirməliyik. Qur᾽ani-Kərimdə bu haqda deyilir:
2. Insanların bir-birlərindən üstün olmalarının ən başlıca me᾽yarı iman və təqva hesab olunur. Istər sevgi və ya dostluq, istərsə də düşmənçilik Allah yolunda və Allaha xatir olmalıdır. Allah-taala insanlara kimlərlə dostluq etməyin məsləhət olmasını və kimlərlə əlaqələrin tamamilə kəsilməsini və onlarla düşmənçilik etməyin vacib olmasını müəyyən etmişdir.
2. Peyğəmbər (s) mö᾽minlərin qardaşlıq münasibəti və səmimi əlaqələri haqda nə buyurur? 3. Peyğəmbər (s) hansı şeyi imanın əsas şərtlərindən biri hesab edir? 4. Islam nə üçün bizlərə mö᾽min və övliyalarla səmimi olmağı tövsiyə edir? 5. Qur᾽ani-Kərimdə Peyğəmbərin (s) səhabələri haqda nə deyilir? 6. Allahla dostluq və Onun düşmənləri ilə düşmənçilik etmək – dedikdə nə nəzərdə tutulur? Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|