Bismilləhir Rahmənir Rahim

إِنَّ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةَ مِن شَعَائرِ اللَّهِ

“Həqiqətən Səfa və Mərva Allahın nişanələrindəndir.”

“Ər-Rəhman” surəsinin 7-ci ayəsi dəqiq hesablamanın və ədalətin riayət olunmasının fəlsəfəsinə işarə edir:

وَ السَّمَاءَ رَفَعَهَا وَ وَضَعَ الْمِيزَان ‏

“Göyləri ucaltdı və mizanı qurdu.”

Rəvayətlər

1) Həzrət Zəhra (əleyhassalam) Peyğəmbərin məscidində mühacir və ənsarlara (“Fədək” xütbəsində) bəzi hökmlərin fəlsəfəsini

bəyan etmişdir.¹

2) Həzrət Əli (əleyhissalam) bəzi dini terminlərin fəlsəfəsini belə açıqlayır:

“Allah-Təala bizi şirkdən təmizləmək üçün imanı, təkəbbürdən uzaqlaşdırmaq üçün namazı, ruzimizi artırmaq üçün zəkatı, ixlaslı olmağımız üçün orucu, dinin möhkəmlənməsi üçün həcci vacib etdi. Həmçinin, İslam dininin izzəti üçün cihadı bizlər üçün qərar verdi. Avam insanların hidayəti üçün əmr be mərufu (yaxşı işlərə dəvət), azğın insanların qarşısını almaq üçün isə nəhy əz münkəri (pis işlərdən çəkindirmək) vacib buyurdu.

Sayınızın artması üçün sileyi-rəhmi (qohum-əqraba ilə əlaqə yaratmaq), qan tökülməsinin qarşısını almaq üçün qisası müəyyənləşdirdi. Qanunlardan boyun qaçırmamaq və haramlardan uzaqlaşmaq üçün hədd (cəza) təyin etdi. Ağlımızı əldən verməməyimiz üçün şərabı haram etdi. Düzgünlüyün bərqərarı üçün oğurluğu tərk etməyi vacib buyurdu. Nəslin qorunması üçün zinanın tərk olunmasını vacib, nəslin artması üçün isə ləvatı² haram buyurdu. İnkar edənlər üçün höccət və dəlil olaraq şəhadəti ərməğan gətirdi. Doğruluğa sövq olunasınız deyə yalanı tərk etməyi vacib buyurdu.

Qorxudan amanda qalmaq və rabitəni qırmamaq üçün İslamı göndərdi. Camaatın gündəlik işlərinin tənzimi üçün əmanətdırlığı təyin etdi. İlahi hökümətin yüksəkliyini və imama təzimi insanlara bildirmək üçün ona (imama) itaəti vacib buyurdu.”³

3) İmam Sadiqdən (əleyhissalam) halal və haram barəsində soruşdular. Buyurdu: “Allah-taala bir işi başqa bir iş üçün qərar verdi”.

Mərhum Əllamə Məclisi bu hədisin mənasını belə açıqlayır: “Yəni Allah-Təala hər bir əməldə (vacib, haram, müstəhəb, məkruh və mübah) hikmət qərar verdi. Belə ki, bir iş yaxşı və xeyirli olduğuna görə onu halal və digəri pis və zərərli olduğuna görə onu haram etdi.”¹

Fəzl ibn Şazan Nişapuri bir çox hökmlərin fəlsəfəsi haqqında “Biharul-ənvar”-ın 3-cü cildində ətraflı məlumat vermişdir. Bu rəvayət çox uzun olduğu üçün onu qeyd etmirik.

5) Səkkizinci imamımız Həzrət Riza (əleyhissalam) belə buyurmuşdur: “Allah-Təala cəmiyyətdə fəsadın qarşısını almaq üçün zinanı haram etdi. Bu əməlin bir çox zərərləri vardır. O cümlədən, qətli-nəfs,² nəslin kəsilməsi. Belə ki, zinadan dunyaya gəlmiş uşaq çox vaxt başsız qalaraq tərbiyəsiz böyüyür. Həmçinin, vərəsəlik hüququ pozulmaqla bərabər cəmiyyətə çoxlu ziyanlar yetirir.”