Biz bu araştırmamızda kutsal kitabımız olan Kur’an-ı Kerimde yer alan temsilleri çeşitli yönleriyle ele alıp, bu konuda bilgi vermeye çalışacağız

E- KUR’AN’DAKİ TEMSİLLERİN ÖZELLİKLERİ

Kur’an’ın Sunduğu temsiller incelendiğinde normal olarak İslam’dan önce Arapların kullandığı temsillerle benzeştiği yönler olduğu gibi ; birtakım ayırıcı özelliklere sahip olduğu da görülecektir.

1. 
   Her şeyden önce bu temsiller,cahiliyle Arapları arasında yaygın olan temsillerle benzememektedir¹¹⁵.Hatta bu yüzden Kur’an cahiliye Araplarının itirazıyla karşılaşmıştır.Müşrikler alışkın olmadıkları bu üsluba itiraz etmiş ve. “Kâfir olanlara gelince: Allah böyle misal vermekle ne murat eder? derler. Allah onunla birçok kimseyi saptırır, birçoklarını da doğru yola yöneltir. Verdiği misallerle Allah ancak fâsıkları saptırır (çünkü bunlar birer imtihandır.”¹¹⁶Arapların daha önce hiç kullanmadığı da teşbih ve temsilleri kullanmıştır.
   
2. 
   Kur’an’daki temsiller hem hüküm hem de hikmettirler.
   
3. 
   Sahih, makbul ve mutefavit manaları cem ederler
   
4. 
   Lafzen veciz, manen mu’cizdirler .
   
5. 
   Beşerin farklı seviyedeki fehim ve idraklerine hitap eden birer cevamiu’l kelimdirler,
   
6. 
   Gerçek hayattan alınmış olup nevadirden veya dar bir çerçevede yaşanmış olaylardan değillerdir.¹¹⁷Başka bir deyişle muhatapların bildiği kıssaları kullanmıştır. Kurgulanmış senaryolara yer vermemektedir. Ancak bu görüşün zıddını ifade edenlerde mevcuttur. İlhami Güler ve Ömer Özsoy bu hususta söyle demektedirler: “Kur’an, mesajını daha iyi anlaşılır kılmak için muhatapların bildiği kıssaları kullandığı gibi, mesel olarak isimlendirilen kurgulanmış .senaryolara da yer vermektedir. Bazı müfessirler mesellerde anlatılan olayların da gerçekleşmiş olaylar olduğunu düşünmüş ve söz konusu olayların kahramanlarının kimler olduğunu, nerede ve ne zaman cereyan ettiğini araştırmışlardır bunun sonucunda başlı başına bir edebiyat geliştiği söylenebilir. Ancak söz konusu edebiyatı incelediğimizde, birbirleriyle çelişen belirlemelerde bulunduklarını görürüz. Dolayısıyla bu edebiyatın bir bilgi değeri olduğu söylenemez.”¹¹⁸
   
7. 
   Kur’an temsillerinde önemli olan ilgili meselle verilmek istenen mesajdır.¹¹⁹
   
8. 
   Bazı meseller insan, hayvan,bitki ve yıldızlarla alakalı bugün modern ilmin henüz keşfettiği hakikatleri içermektedir.
   
9. 
   Temsiller insan oğlunun eğilimleri, mizacı,mizacının çeşitleri ve bunların ferdi ve içtimai hayatı üzerindeki etkileri anlatmaktadır.¹²⁰
   
10. 
    Temsiller Müslümanlara bir öğretme yöntemi vermektedirler.¹²¹
    
11. 
    Temsiller anlatılacak konunun ardından gelir ve bunu daha çok kuvvetlendirir, açıklığa kavuşturur.¹²²
    

f- KUR’AN’DAKİ TEMSİLLERİN GAYELERİ

Ayet-i kerimeler ve hadis-i şeriflerde ifade edildiği üzere Yüce Allah(cc) Abesle iştigalden münezzehtir. Bunun içindir ki hiçbir mahlukatı boşuna ve başıboş yaratmamış, hepsine belirli görevler tevdi etmiştir. İnsanlığa hidayet olarak gönderilen ve kıyamete kadar hükmünü koruyacak olan Kur’an’ı Kerimde amaçsız ve gereksiz şeylerin olması mümkün değildir. Temsille ilgili ayetlerin Kur’an’da bulunmasında şüphesiz, teorik ve pratik birçok hikmetler vardır. Bunların hepsini bulabilmek anlayabilmek mümkün değildir. Bizler ancak kaynaklardan ulaşabildiklerimizi buraya almakla yetineceğiz:

• 
  İnsanların ibret almasını sağlamak. Hz Peygamber(sav) Beyhaki’nin Ebu Hureyre’den rivayet ettiği bir haberde Rasulüllah şöyle buyurdu: “Kur’an beş vecih üzerine nazil oldu: helal, haram, muhkem, müteşabih ve emsal. Helali işleyin, haramdan kaçının, muhkeme tabi olun, müteşâbihe inanın ve emsallerden de ibret alın”¹²³
  

• 
  Ana tema olarak amaç küfrü ve şirki yıkmak, gönüllere İslam ruhunu yerleştirmektir. İslam’ın kalplere yerleşebilmesi için, o yeri işkal eden şirkin ve küfrün çıkarılması gerekiyordu bu bakımdan Kur’an mesellerini yarısı direk veya dolaylı olarak bu hususu vurgulamak için getirilmiştir.¹²⁴
  
• 
  Bu temsillerle Kur’an’ın anlatmak ve iletmek istediği diğer bir hususta ulvi manaları sahneler ve tablolar haline getirerek insanların düşünce dünyasına yaklaştırmak ve böylece daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır.¹²⁵
  
• 
  Hz Muhammed’in nübüvvetini ispat etmek.
  
• 
  Bütün peygamberlerin İslam’ı tebliğ ettiğini göstermek.
  
• 
  Hz.Peygamberin ve müminlerin kalplerini takviye etmek¹²⁶
  
• 
  Bütün ilahi dinlerin temelde bir olduğunu belirtmek
  
• 
  İnsanoğlunu ezeli düşman Şeytana karşı uyarmak.¹²⁷
  
• 
  Allah(cc)In sonuçta peygamberlerine yardım ettiğini ve yalanlayanları helak ettiğini açıklamak.
  
• 
  Uyarılan azabın ve müjdelenen mükafatın tasdik edilmesini sağlamak.
  
• 
  Allah’ın mucizelerinin ve yaratma gücünü açıklamak.¹²⁸
  
• 
  Her şeyi Allah’ın yarattığını ispat etmek.
  
• 
  İslam’ı öğretmede Müslümanlara bir metot vermek
  
• 
  İnsanlara ahlaki bir mesaj ulaştırmak.¹²⁹
  
• 
  Akla yol göstererek gaiple ilgili istidlali bir bilgiye ulaştırmak.
  
• 
  İyi ve kötüyü açıklamak
  
• 
  İnsanlara faydalı olanı bildirmek.
  
• 
  İnsanların bir işaret almalarını sağlamak ¹³⁰
  
• 
  Müşrik Arapları susturmak Çünkü temsil getirmede hasmı susturucu bir özellik vardır
  

G- KUR’AN’DA SONRADAN MESEL OLAN AYETLER

Kur’an’daki bazı ayetler sonradan mesel halini almıştır. Bu ayetler gâyet veciz,şümullü manalara sahip ve halk tarafından kolayca söylenebildikleri için Müslümanlar arasında dilden dile dolaşan el-Meselü’s-Sâir yâni ata sözü veya deyim olarak kullanılmıştır. Bu manada Kur’an’dan tespit ettiğimiz mesel haline gelmiş . ayetler şunlardır:

وَعَسَى أَن تَكْرَهُواْشَيْئاً وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ

“İhtimal ki hoşlanmadığınız şey sizin iyiliğinizedir.” (Bakara,2/216

كَم مِّن فِئَةٍ قَلِيلَةٍغَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللّهِ

“Nice az topluluklar Allah’ın izniyle çok topluluğa galip gelmiştir.”(Bakar,2/249

لاَ يُكَلِّفُاللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا

“Allah hiçbir kimseye gücünün yeteceğinden fazlasını yüklemez” (Bakara, 2/286)

ذَلِك َبِمَا قَدَّمَتْ يَدَاكَ

“İşte bu iki elinle yapıp gönderdiklerinin yüzündendir.” (Hac,22/10)

ضَعُف الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ

“İsteyen de aciz, istenen de.”(Hac, 22/73)

هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ

“İyiliğin karşılığı iyilikten başka mıdır?”(Rahman, 55/60)

تَحْسَبُهُمْجَمِيعاً وَقُلُوبُهُمْ شَتَّى

“Sen onları birlik sanırsın . oysa kalpleri darmadağınıktır.” (Haşr, 59/14

مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ

“iyi davrananlara bir sorumluluk yoktur”(Tevbe, 9/91)

أَلَيْسَ مِنكُمْ رَجُلٌ رَّشِيد

“Sizden aklı başında kimse yok mudur?” (Hud, 11/74)

آلآنَ وَقَدْ عَصَيْت

“Şimdi mi (inandın)? Daha önce karşı gelmiştin.”(Yunus,10/91)

هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لِمَا تُوعَدُونَ

“O korktuğunuz şey ne uzak ne uzak !” (Mü’minûn,23/36)

كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ

“Her grup kendi yanında bulunan (inanç ve düşüncesi) ile sevinçlidir.”(Rum, 30/32)

قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ

“Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu ?” (Zumer, 39/3)

مَّا عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاَغُ

“Elçiye ancak tebliğ düşer” (Maide, 5/99)

كُل ُّنَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ

“Herkes kazandığına karşı bir rehindir.”(Müddessir,74/38)

ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ

“Karada denizde fesat çıktı” (Rum,30/41)

فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ

“Kim ahdini bozarsa ancak kendi aleyhine bozmuş olur.” (Fetih,48/10)

كَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَاراً

“Koca koca kitaplar taşıyan merkepler gibi.” (Cum’a,62/5)

لَيْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهِ كَاشِفَةٌ

“Onu Allah’tan başka ortaya çıkaracak yoktur.” (Necm,53/58)

الآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ

“Şimdi hak meydana çıktı” (Yunus,12/51)

أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ

“Sabah yakın değil mi?” (Hûd, 11/81)

لِّكُلِّ نَبَإٍ مُّسْتَقَرٌّ

“Her haberin gerçekleşeceği bir zaman vardır.” (En’am , 6/67)

وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ

“Halbuki kötü tuzak ancak sahibinin başına geçer” (Fatır,35/43)¹³¹