Bolalarni butun predmetni teng bo`laklarga bo`lishga o`rgatish reja: I. Kirish II. Asosiy qism

BOLALARNI BUTUN PREDMETNI TENG BO`LAKLARGA BO`LISHGA O`RGATISH


Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism

2.1.Bolalarda butun predmet haqida tasavvurlarini shakllanirish

2.2.Bolalarni butun predmetni teng bo‘laklarga bo’lishga o‘rgatish

2.3. Matematika mashg‘ulotlarining didaktik talablari

III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar

MUNDARIJA
Reja
I.Kirish……………………………………………………………………………3


II.Asosiy qism

2.1.Bolalarda butun predmet haqida tasavvurlarini shakllanirish………………...7

2.2.Bolalarni butun predmetni teng bo‘laklarga bo’lishga o‘rgatish……………...14

2.3. Matematika mashg‘ulotlarining didaktik talablari…………………………...20

III.Xulosa……………………………………………………………………..35.
IV.Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………36

I.Kirish
Mavzuni dolzarbli: maktabgacha ta’lim sohasida tub o'zgarishlar amalga oshirilib, maktabgacha yoshdagi bolalarning ta’lim-tarbiya olishi masalasi davlat darajasidagi dolzarb masalaga aylandi. Bu borada Prezidentimiz Sh.M. Mirziyoyev tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan isblar, qabul qilinayotgan farmon va qarorlar dasturul amal bo‘lmoqda. Maktabgacha ta'lim vazirligining tashkil etilishi, Prezidentimiz tomonidan “2017-2021-yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2707-sonli Qaror (2016-yil, 29-dekabr), “Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g'risida”gi PF-5198-sonli Farmon (2017-yil 30-sentyabr), 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida” gi 528-sonli Qarori (2017- yil, 19-iyul), “O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim tizimini 2030- yilgacha rivojlantirish Kontseptsiyasi” kabi me'yoriy huquqiy hujjatlarning qabul qilinishi maktabgacha ta’lim tizimida ta’lim sifati va samaradorligini oshirishda alohida ahamiyat kasb etmoqda.
Katta guruhda maktabgacha yoshdagi bolalar qog`oz varag`ida mo`ljal olishga o`rgatila boshlanadi. Oldingi guruhlarning dasturlarida bunday vazifa yo`q edi. Tarbiyachi rahbarligida bolalar ma`lum miqdordagi buyumlarni ko`rsatilgan yo`nalishda: qog`oz varag`ining yuqori, pastki qismiga, chap qismiga, o`ng qismiga joylashtirish malakasini egallaydilar. Bundan topshiriqlar ham bo`lishi mumkin: varaqning chap qismiga 5 ta doiracha; o`ngiga esa 1 ta ortiq doiracha qo`y; varaqning pastki va ustki qismlarnga 8 tadan uch burchak joylashtir. Topshirnqni bajarganidan keyin bola qandan shakllardan nechtasini joylashtirganinn va qaerlarga joylashtirganini gapirib beradi. Bolalarni buyumlarning qog`oz varag`idagi, stoldagi, poldagi holatini belgilash uchun so`zlarni to`g`ri, ma`nosi bo`yicha ishlatishga o`rgatish kerak.
Yil oxiriga kelib bolalar o`zlariga, boshqa odamlarga nisbatan o`rnini so`zlar bilan ifodalay oladigan bo`lishlari kerak.
Ma`lumki, bolalar buyumlar orasidagi fazoviy munosabatlarni farqlashning dastlabki tajribasini kichik va o`rta guruhlarda olganlar. Katta guruhda bu bilimlarni kengantirish, sistemalashtirish masalasi, bolalarni o`yin materiallaridagina mo`ljal olishgagina emas, balki atrofdagi real sharoitda ham mo`ljal olishga o`rgatish vazifasi qo`yiladi. Mana shuning uchun ham bu yosh guruhida bunday topshiriqlardan foydalanish ma`qul, u yoki bu buyum qaerda hamda u boshqa buyumlarga nisbatan qanday joylashgan? Masalan, qurilnsh materiallari qo`yilgan shkaf eshikdan chap tomonda turibdi: eshik bilan shkaf orasiga rasm osib qo`yilgan; kitob burchagi shkaf qarshisida derazalar orasiga joylashtirilgan va h. k. Maxsus didaktik o`ynnlarda («Qo`g`irchoqqa mebellarni joyjoyiga qo`yishga yordam bering», «Nima qaerda turibdi?» va h. k.) real buyum muhitning bunday fazoviy — og`zaki tavsiflari ham tekislikda mo`ljal olish kabi besh yoshli bolalarga to`la mos keladi.
Bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirishda bolaga alohida yaqindan yondashish ahamiyatga egadir. Tarbiyachi guruh bilan ko’pincha frontal ish olib boradi. Ushbu frontal ish yutuqlar bilan birga, kamchiliklarga ham egadir. Bolalarning faoliyati uchun bir xil sharoit yaratilganligi va vazifani bajarish imkoniyatlari bolalarda har xil bo’lganligi sababli materialning o’zlashtirilishi ham har xil bo’ladi. Frontal yondashish bolalarning axborot xazinasini to’liq e’tiborga olishga imkoniyat bermaydi, chunki ular turli bilim qiziqishlariga, qobiliyatlariga va layoqatlariga ega.
Mashg’ulot jarayonida yakka yondashishni amalga oshirishning vositalaridan biri - bu har bir bolaning shaxsiy xususiyatlariga qarab ta’lim berishdir, ya’ni ta’lim berishni individuallashtirishdir. Ta’lim berish psixologik- pedagogik adabiyotda o’quv jarayonining shunday tashhiliy tushuniladiki, ta’lim - tarbiya berish uslub va vositalarining tanlanishida bolaning shaxsiy psixologik xususiyatlari nazarda tutiladi. Ta’limni individuallashtirish
bilim va ko’nikmalarning har bir bola tomonidan ongli, mustaxkam
o’zlashtirilishini ta’minlashga, uning aqliy kuchi va bilish qobiliyatlarini rivojlantirishga, bilimni mustaqil topa bilishini shakllantirishga hamda bu bilimni turli amaliy va o’rgatuvchi masalalarni yechishda ijodiy ishlata bilishni o’rgatishga qaratilgan. Psixologik-pedagogik adabiyotlarda
takidlanadiki, fikriy uslublarning muhimlaridan biri - bu oldindan aytib berish. Har qanday masalani (turmushda, ishlab chiqarishda, o’qishda) yechishda inson taxlil, sintez, shu vaqtdagi xolatni umumiylashtirish asosida harakatlarning borishini oldindan ko’rishga doim harakat qiladi va keyingi faoliyatini tartibga solib to’g’rilaydi, uning natijalarini oldindan ko’radi. Shuning uchun oldindan ko’ra bilishni shakllantirish, natijalarni oldindan ko’rish bolalarning matematik tushunchalarini rivojlantirishning asosiy qismi xisoblanadi.
Masalani yechish yo’lini topish uchun oldindan aytib berishning taxlil, sintez, umumiylashtirish va bir qator uslubiy tavsiyalar bilan birligi bolalarga katta yordam beradi. Oldindan aytib berish - yechimini topishning muhim qismi bo’lib, fikrlashni shakllantiruvchi kuchli vositadir.
3.Bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirish nazariyasi
va metodikasi
Tushuncha-bu predmetlar va xodisalarni ba’zi bir muxitni alomatlariga ko’ra farqlash yoki umumiylashtirish natijasidir. Masalan, son, miqdor, kesma, to’g’ri chiziq va xokazo. Alomat (belgi) esa predmet yoki xodisalarning bir- biriga o’xshashligi, tengligi yoki farqlanishini bildiruvchi xossadir. Predmetlar deganda obyektlar nazarda tutiladi. Odatda, obyektlar ma’lum muhim va muhim bo’lmagan xossalarga ega. Muhim xossa faqat shu obyektga tegishli va bu xossasiz obyekt mavjud bo’la olmaydigan xossalarga aytiladi. Obyektning mavjudligiga ta’sir qilmaydigan xossalar muhim bo’lmagan xossalar xisoblanadi. Obyekt nimani anglatishini bilish uchun uning xossalari mavjud bo’lsa, u xolda bu obyekt xaqida tushuncha mavjud deyiladi. Tushuncha nomlanadi, shuningdek, mazmun va hajmga ega bo’ladi. Obyektning barcha muhim xossalari birgalikda tushunchaning mazmunini tashhil etadi. Bir xil muhim xossalarga ega bo’lgan obyektlar to’plami tushuncha hajmini tashhil etadi. Demak, tushuncha hajmi bitta tushuncha bilan nomlanishi mumkin bo’lgan obyektlar to’plami ham ekan. Matematik tushunchalar o’z navbatida insoniyat to’plagan katta tajribani umumlashtirish natijasida yuzaga keladi va moddiy dunyoning tub mohiyatini aks ettiradi, lekin real obyektlarning ko’pgina xossalaridan ko’z yumgan xolda ularni ideallashtirish natijasida xosil bo’ladi. Matematik tushunchalarni shakllantirish maktabgacha yoshdagi bolalarni matematiqani o’rgatishga tayyorlash maktabning zarur predmetlaridan biri sifatida tan olingan. Bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirish nazariyasi va metodikasining bosh masalasi bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirishning didaktik asoslarini ishlab chiqishdan iborat. Bu o’z navbatida dunyoni chuqur bilish, fikrlashni rivojlanishini yangi metodlarini o’rganish kabi vazifalarni bajarish orqali yechiladi. Bolalarda matematik tushunchalarni shakllantirishning nazariy jixatlari psixologik, pedagogik va boshqa fundamental fanlar asosida yaratiladi:

1.