BöLÜM 3 00 00- beton & betonarme imalatlar böLÜm genel

4. 
   Beton dökümü
   

D_max, beton örtü tabakası ve donatı çubukları arasındaki mesafe dikkate alınarak uygun beton dökümünü sağlayacak şekilde proje müellifi tarafından belirlenir.

5. 
   Beton Döküm Planı
   

Yüklenici beton dökmeye başlamadan önce bu şartnamede ve uygulama projelerinde belirtilen esaslar dâhilinde beton döküm sırasını gösteren bir şemayı İşveren`e verecektir. Bu semada Yüklenici, elindeki imkân ve tesisata göre saatte dökebileceği beton miktarını ve bunun için kullanacağı makine ve tesisatın cins ve kapasitesini belirtecektir. Betonun dökülmesine, ancak, bu sema onaylandıktan sonra başlanacak ve işveren`in izni alınmadan beton dökme sırası değiştirilmeyecektir.

6. 
   Beton dökümünden önceki işlemler
   

1. 
   İnşaat derzleri, projelerde belirtilen gereklere uygun şekilde hazırlanmalı, derzler temiz olmalı, beton kaymağı olmamalı ve ıslak duruma gelinceye kadar rutubetlendirilmelidir.
   

2. 
   Kalıpta, beton kalıntısı, buz, kar ve serbest su bulunmamalıdır.
   

3. 
   Beton dökümü esnasında, yağmur veya diğer akan suyun, taze beton bileşimindeki çimento ve ince maddeyi yıkayarak uzaklaştırma tehlikesi varsa, beton bu hasar verici etkiye karşı koruma için gerekli önlemler alınmalıdır.
   

4. 
   Taşıyıcı beton eleman, altına yapılacak en az 100 mm kalınlıktaki grobeton ile zeminden ayrılmalıdır.
   

5. 
   Donmuş zemin üzerine beton dökülmesine izin verilmez.
   

6. 
   İnşaat derzlerinin yüzeyindeki beton sıcaklığı, beton dökümü esnasında 0 °C nin üzerinde olmalıdır.
   

7. 
   Taze betonun şantiyede taşınması, teslimi ve kabulü
   

1. 
   Yüklenici, beton dökümüne başlamadan önce sevk irsaliyesini kontrol ederek, doğru sınıf ve özellikte ki hazır betonu teslim alır.
   

2. 
   Beton, boşaltılma esnasında kontrol edilmeli ve uygun olmadığı ortaya çıkarsa, beton boşaltma işlemi durdurulmalıdır.
   

3. 
   Taze betonda, yükleme, nakliye ve boşaltma esnasında ve ilave olarak şantiyede taşıma esnasında, ayrışma, terleme, şerbet sızması veya herhangi bir diğer değişiklikler gibi zarar verici değişiklikler en az olmalıdır.
   

4. 
   Deney numuneleri betonun teslim edildiği noktada İşveren veya İşveren gözetiminde Hazır Beton Tedarikçisi tarafından alınmalıdır.
   

5. 
   Betonun taşınması sırasında meydana gelecek kesintilerin soğuk derzler oluşturmaması için ne gibi önlemler alacağını belirtilmelidir.
   

6. 
   Beton dökülmesi sırasında alüminyum (alüminyum alaşımlı) oluk veya boru kullanılmayacaktır.
   

7. 
   Konveyör ve pompalar; kaliteli isçilik ve en elverişli sürede betonun dökülmesine izin verecek seviyede olmalıdır.
   

8. 
   Oluklar saç veya saç kaplanmış ahşaptan uygun en kesitli ve betonun taşınma sırasında taşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
   

9. 
   Konveyör tasarımı mikserden son döküm noktasına ulasana kadar betonun düzenli akmasını sağlayacak (malzemelerin ayrışmasına, harç kaybına veya çökme deneyinde değişikliğe yol açmayacak) şekilde olmalıdır.
   

10. 
    Pompalar betonu boşluksuz, ayrışıma uğramadan kalıplara ulaştırılabileceği şekilde çalıştırılmalıdır.
    

11. 
    Doğrudan veya olukla dökülen betonun serbest düşüş 1 m’ den, pompa ile 1,5 m’ den yüksek olmamalıdır. Serbest düşüş bu limitleri asması halinde tremiler kullanılacaktır.
    

8. 
   Taze betonun kalıba yerleştirilmesi ve sıkıştırılması
   

1. 
   Taze beton kalıba, donatıların ve beton içerisine yerleştirilecek diğer elemanların tamamı uygun şekilde gömülecek ve beton için tasarlanan dayanım ve dayanıklılık temin edilecek şekilde yerleştirilmeli ve sıkıştırılmalıdır.
   

2. 
   Kesit değişimi olan bölgelerde, dar yerlerde, köşelerde, donatı düzeninin sık ve karmaşık olduğu bölgelerde ve inşaat derzlerinde, betonun yeterli sıkışmasını temin için özel itina gösterilmelidir.
   

3. 
   Beton döküm ve yerleştirme hızı, betonda soğuk derz oluşumunu önleyecek derecede hızlı ve aşırı oturma ve kalıp ile kalıp iskelesine aşırı yük gelmeyecek derecede yavaş olmalıdır.
   

4. 
   Yerleştirilme ve sıkıştırılma esnasında ayrışma en aza indirilmelidir.
   

5. 
   Beton, yerleştirilme ve sıkıştırılma esnasında, güneş ışığının, kuvvetli rüzgârın, donmanın, suyun, yağmurun ve karın olumsuz etkisine karşı korunmalıdır.
   

6. 
   Sıkıştırma işlemleri iç ve dış vibrasyon yoluyla yapılmalıdır.
   

7. 
   Beton, mümkün olduğu kadar bulunacağı son yere yakın yerleştirilmelidir. Vibrasyon, betonun sıkıştırılması için kullanılmalı, betonun uzak mesafeye aktarılması yöntemi olarak kullanılmamalıdır.
   

8. 
   Daldırma tipi vibratör ve yüzey tipi vibratör, taze beton yerleştirildikten sonra, hapsolmuş hava çıkışı pratik olarak duruncaya kadar sistematik şekilde uygulanmalıdır. Beton yüzeyinde zayıf tabaka oluşmasına yol açabilecek veya ayrışmaya yol açabilecek aşırı vibrasyondan kaçınılmalıdır.
   

9. 
   Normal şartlarda, yerleştirilen beton tabakasının kalınlığı, daldırma tipi vibratörün uzunluğundan daha küçük olmalıdır. Vibrasyon sistematik şekilde uygulanmalı ve bir önceki tabakanın yüzeyini tekrar sıkıştırmayı da ihtiva etmelidir.
   

10. 
    Kalınlığı fazla (derin) yapı kısımlarında, yatay yüzey donatılarının altındaki plastik oturmayı önlemek için yüzey tabakasının tekrar sıkıştırılması önerilir.
    

11. 
    Sadece yüzey vibrasyonlarının kullanılması hâlinde, sıkıştırılan beton tabakasının kalınlığı 100 mm’yi aşmamalıdır. Ancak deneme dökümleri yapılarak, sıkıştırma için farklı bir tabaka kalınlığı onaylanmışsa bu kalınlık uygulanmalıdır. Yeterli sıkışma sağlanması için mesnet yakınlarında ilave vibrasyon gerekli olabilir.
    

12. 
    Uygulanacak tesviye, mastarlama veya perdahlama işlemleri, belirlenen yüzey yapısının sağlanması için uygun tarzda ve gerekli süreyle uygulanmalıdır.
    

13. 
    Yüzey işlemleri sonunda, yüzeyde şerbet toplanmamalıdır.
    

14. 
    Yüzey işlemleri esnasında, yüzeye su, çimento, yüzey sertleştirici veya diğer malzemeler ilave edilmemelidir. Ancak, belirlenmiş veya üzerinde mutabakat sağlanmış olan işlemler bunun haricindedir.
    

15. 
    Beton, karılmasından hemen sonra ve fasılasız olarak işlenmelidir.
    

16. 
    Beton mutlaka prize başlamadan önce yerine dökülmüş ve işlenmiş olmalıdır. Kullanılacak vibratörlerin etki yarıçapına göre yaklaşık sıkıştırılabilecek beton miktarı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre Yüklenici beton dökülür dökülmez betonu bekletmeden sıkıştırabilmek için yeterli sayıda vibratörü şantiyede hazır bulundurmalıdır.
    

17. 
    Normal durumlarda 6500 - 8000 frekanslı ve 500 kgf merkezkaç gücü olan iç vibratörleri kullanılmalıdır. Titreşimin şiddeti, minimum 45 cm. çapındaki bir çevrede betonun 2.5 cm. çökerek yerleşmesini temin edecek derecede olmalıdır.
    

18. 
    Sıkıştırılacak tabaka kalınlığı 30 cm. den az, 70 cm. den fazla olmamalıdır. Saniyede 8 cm.lik daldırış veya dışa çekiş hızı, sıkıştırma için genel olarak yeterlidir. Vibratör iğnesi, ikinci tabaka sıkıştırılırken bir önceki tabakaya; beton henüz sıkıştırılabilir durumda ise, bir önceki tabaka yüzüne çıkan şerbetin ikinci tabakaya karışmasını ve iki tabakanın kenetlenmesini sağlamak üzere 15 cm. kadar girmelidir. Kolon, kiriş, kalın plak ve perdelerde betonun sıkıştırılması için iç vibratörleri, ince plaklarda ise yüzey veya kalıp vibratörleri kullanılmalıdır.
    

19. 
    İç vibratörleri olabildiği kadar düşey olarak betona sokulmalı ve en alçak noktaya ulaşır ulaşılmaz hemen yavaşça yukarıya doğru çekilmelidir. Vibrasyonun yeterliliği beton yüzeyinin nemlenmesi, bir kısım çimento şerbetinin yüze çıkması ve betonun pelte hale gelmesi ile anlaşılır. Daldırma yerleri arasındaki uzaklık betonun kıvamına ve vibratörün frekansına bağlı olarak değişmelidir. Özellikle köselere ve kalıp boyunca vibrasyona yeter derecede önem verilmelidir. Vibratörler donatılara değmemelidir.
    

20. 
    Yüzey vibratörleri, arkasında belirli nemli ve hafif çimento şerbeti yüzeyi bırakacak şekilde yavaş olarak hareket ettirilmelidir.
    

21. 
    Yüzey vibratörü kullanıldığı zaman, sıkışmış tabaka kalınlığı 20 cm.yi aşmamalıdır. Plastik beton itinalı bir şişleme, hafif ve geniş yüzlü tokmaklarla dövülme ve vibrasyon suretiyle sıkıştırılabilir. Şişlemede, çelik çubukların iyice betonla sarılması ve kalıp boyunca betonun iyi islenmesi konularına dikkat edilmelidir. Buna, özellikle kolonlarda kalıba dışarıdan vurmak suretiyle de yardım edilebilir. Tokmakla dövme, özellikle plaklar için tavsiye edilir.
    

22. 
    Beton yatay tabakalar halinde dökülecektir. Eğer herhangi bir sebeple bir tabakanın tamamlanmadan bırakılması icap ederse ek yeri dik olacak şekilde bırakılacaktır.
    

23. 
    Eğik olan kısımların betonunun dökülmesinde bir inşaat derzi yapmak icap ederse, beton tabakasının eğik yüzle yapacağı dar açı betonda zayıf bir nokta hasıl edeceğinden, beton tabakasını eğik yüzden itibaren en aşağı 15 cm.lik bir kısmı yatay değil, eğik yüzle dik açı teşkil edecek şekilde dökülecektir. inşaatın hiçbir parçasının en üst noktasından 45 cm. den daha az mesafede inşaat derzi yapılmayacaktır. Ancak 45 cm.den daha az kalınlıktaki bir bordürün mevcudiyeti halinde idarece müsaade edildiği taktirde bordur ayrıca dökülebilir.
    

24. 
    Beton dökme isi geçici olarak durduğu zaman, daha beton priz yapmağa başlamadan evvel, betonarme demirleri ve kalıp üzerine sıçramış olan harçtan temizlenecektir. Temizlenen bu kurumuş harç parçalarının taze betona karışmamasına dikkat edilecektir. Şayet taze beton priz yapmadan bu temizleme isi yapılmamış ise, demirlerin temizlenmesi sırasında beton yüzüne yakın yerlerde demirlerin yerlerinden oynamamasına ve sarsılmamasına dikkat edilecektir.
    

9. 
   Geçici çukurlar ve boşlukların doldurulması
   

1. 
   Geçici işler için açılan çukurlar ve delikler çevresindeki beton özelliklerine benzer malzeme kullanılarak veya yapım şartnamesinde verildiği gibi doldurulmalı ve yüzeyi düzeltilmelidir.
   

10. 
    Beton dökümünden sonraki işlemler
    

• 
  Kalıp destekleri alındıktan sonra betonun bütün yüzeyleri, gerekleri uygunluk bakımından, Yapım Sınıfına göre muayene edilmelidir.
  

• 
  Beton yüzeyi, yapım esnasında hasar görmemeli veya yüzey biçimi bozulmamalıdır.
  

11. 
    İnşaat Derzleri
    

1. 
   İnşaat derzi ancak planlarda ve betonun döküm semasında gösterilen yerlerde yapılacaktır.
   

2. 
   Sertleşmiş olan betonun yüzü, 20 mm kalınlığında olacak şekilde pürüzlendirilecektir. Bundan sonra yabancı maddelerden, çimento kaymağından iyice temizlenip su ile ıslatılacaktır.
   

12. 
    Betonun Döküm Sahasında Redozlanması
    

1. 
   Betonun taşınması sırasında sıcak hava, dökümün gecikmesi, beton içerisinde ki suyun ani buharlaşması gibi sebeplerden dolayı betonda kıvam kaybı olabilir. Bu gibi durumlarda, beton kıvamının belirlenen seviyeye getirilmesi için dokum yerinde hazır betona ilave katkı verilebilir.
   

2. 
   Redozlama da kullanılacak katkı, betonun hazırlanmasında kullanılan ile ayni katkı olmalidir.
   

3. 
   Redozlama her bir beton trans-mikseri için sadece bir defa yapılabilir.
   

4. 
   Redozlama sonrasında betonun karıştırılması 1 dakika/m³ veya 5 dakikadan az olmamalidir.
   

5. 
   Redozlama miktarı, kullanılan beton katkısının teknik bilgi formunda önerilen maksimum katkı miktarını geçemez.
   

6. 
   Redozlama esnasında betona asla su karıştırılmamalıdır.
   

13. 
    Soğuk Havada Beton Dökümü
    

1. 
   Betonun sıcaklığı 0^oC iken hemen hemen tüm kimyasal reaksiyonlar durur. Dökümden sonraki 3 saat içinde taze beton donarsa, 28 günlük basınç dayanımı %50 oranında düşebilir.
   

2. 
   Soğuk hava koşullarında betonun üretimi, taşınması, yerleştirilmesi ve bakımı için istenen koşullar sağlanarak;
   

1. 
   Taze beton erken yaşlarda don etkisinden korunur,
   
2. 
   Kalıpların, kalıp altı desteklerin emniyetli bir şekilde sökülmesi, inşaat süresince ve inşaat sonrasında yapının güvenilir şekilde yüklenmesi için betonun yeterli dayanımı kazanmasını sağlanır,
   
3. 
   Yeterli kür koşullarını sağlamak
   
4. 
   Ani sıcaklık değişimleri kısıtlanarak, özellikle beton gerekli dayanıma ulaşıncaya dek termal gerilmelere karşı koyabilir,
   
5. 
   Yapının planlanan servis ömrüne ulaşması için koruma sağlanır.
   

3. 
   Beton Karışımı İle İlgili Yapılması Gerekenler (Hazır Beton Tedarikçisi Tarafından Yapılacaklar)
   

1. 
   Soğuk hava şartlarında kullanılacak beton karışımları hazır beton tedarikçisi tarafından yapılarak, İşveren onayı ile kullanılacaktır. Erken dayanımı yüksek olan tipte çimento (CEM I 42,5 R ) ve ASTM C 494 Tip F: Yüksek oranda su azaltıcı/akışkanlaştırıcı beton katkısı bu karışımlarda kullanılır.
   

2. 
   Su 80°C den fazla ısıtılmayacaktır. Isıtılmış malzemelerle çalışırken çimentonun ani priz yapmasını önlemek için önce kum, çakıl ve su karıştırılacak ve bu karışıma sonra çimento ilave edilecektir.
   

3. 
   Soğuk hava koşullarında beton santralinin, betonun karılması sırasında sağlayacağı minimum sıcaklıklar aşağıda ki tabloda verilmiştir;
   

Hava Sıcaklığı, ^0C	Minimum kesit kalınlığı, cm
	< 30 cm	30 – 90 cm	90 – 180 cm	>180 cm
> -1 ^0C	16 ^0C	13 ^0C	10 ^0C	7 ^0C
-18 - -1 ^0C	18 ^0C	16 ^0C	13 ^0C	10 ^0C
< -18 ^0C	21 ^0C	18 ^0C	16 ^0C	13 ^0C

4. 
   Soğuk Havada Betonun Yerleştirilme Sıcaklığı, ACI 306R-88’e göre önerilen beton sıcaklıklarına uygun olmalıdır.
   

Hava Sıcaklığı, ^0C	Minimum kesit kalınlığı, cm
	< 30 cm	30 – 90 cm	90 – 180 cm	>180 cm
-	13 ^0C	10 ^0C	7 ^0C	5 ^0C

4. 
   Soğuk Havada Beton Dökümünden Önce Yapılması Gerekenler
   
   1. 
      Beton dökülecek alan, kalıplar ve donatılar, kar ve buz kalıntılarından temizlenmelidir Temizleme işlemi tekrar donmaya karşı, beton dökümünden hemen önce yapılacaktır.
      

2. 
   Buzlu zemin üzerine beton dökülmemelidir.
   

3. 
   Tüm kalıplar ve destekleri beton dökümünden önce kontrol edilmelidir.
   

4. 
   Bahar ayları gibi soğuk hava olarak tanımlanmayan ancak hava sıcaklığının düştüğü ve don tehlikesinin olduğu durumlarda, betonlar yerleştirildikten sonra en az 24 saat boyunca dondan korunacaktır.
   

5. 
   Soğuk Hava Koşullarında Betonun Kürü ve Bakımı
   

Soğuk havada beton mukavemeti 5 N/mm²’ye varana kadar yapı betonun hiçbir noktasında betona su ile kürleme yapılmayacaktır. Beton elemanın mukavemet değeri, mümkün olabildiğince beton elemanı ile aynı koşullarda kürlenmiş küp numuneleri üzerinde yapılacak testler ile (BS 8110-1:1997) veya Schmidt çekici ile belirlenecektir.

Soğuk havada Su ile kürleme yapıldığı takdirde, beton içindeki su donma sonucu hacimce artacak ve beton içerisinde gerilmelere neden olacaktır
Soğuk havada kür uygulaması beton yüzeyini su kaybından ve soğuktan koruyacak yalıtkan battaniye kullanılarak yapılacaktır (ACI 308.1-98). Bu tür yalıtım örtüsü taze betonun bünyesindeki nemi ve sıcaklığı hapsederek çimentonun hidratasyonu sonucu ortaya çıkan ısının beton dışına yayılmasını önlemekte ve etkili bir kür ortamı oluşturmaktadır. Çevre koşullarına, beton karakteristiğine ve yapıya etkiyen yük durumuna göre kalıplar ve yalıtkan battaniye ve plastik örtü gibi malzemeler 1 ile 7 gün arasında beton yüzeyinde bulundurulacaktır. (NRMCA, CIP 27 - Cold Weather Concreting).
Kolon ve perdelerde kalıbın geç sökülmesi betonun nemini ve ısısını kaybetmemesine yardımcı olacaktır. (NRMCA, CIP 27 - Cold Weather Concreting).
Soğuk havalarda, beton prizini aldıktan sonra kalıplar açılınca diğer bir kür yöntemi olarak kimyasal kür malzemesi ile kürleme yapılacaktır (NRMCA, CIP 27 - Cold Weather Concreting) Ancak kimyasal kür betonu soğuktan korumak için değil sadece betonun hidratasyonunu tamamlaması için gerekli nemi hapsetmek amacıyla kullanılmalıdır. Bu nedenle kalıplar ve battaniyeler beton gerekli mukavemeti almadan önce sökülmemelidir.

6. 
   Döşeme
   

Döşemeler dökümle paralel şekilde, beton priz almaya başlar başlamaz vakit kaybetmeden yalıtkan battaniyeler serilerek koruma altına alınmalıdır. Kolon üstleri talaş veya uygun kür malzemesi ile (battaniye veya keçe vs) ile kapatılmalıdır. Ancak yalıtım malzemelerinin betonun suyunu emmemesi gerekir, bu nedenle su emebilecek yalıtım malzemelerinin altına naylon örtü serilmelidir. Battaniyeler dökümden bir gün sonra kaldırılabilir. Betonun prizini alması, saha koşullarında kürlenmiş numunelerle de kontrol edilecektir. Ancak koruma süresi 12 saatten az olmamalıdır. Battaniyeler kaldırıldıktan sonra, beton içerisindeki nemin hapsedilmesi için naylon örtüler bir hafta daha beton yüzeyinde tutulacaktır.

7. 
   Kolon
   

Yalıtkan battaniyeler kalıbın dışına sarılabilir. Kalıbın sökülmesi için, betonun priz alıp almadığı, saha koşullarında bekletilmiş numunelerle kontrol edilecektir.

Kalıplar sökülür sökülmez kolonlar kimyasal kür malzemesi ile kürlenecektir. Kür malzemesi uygulamasından sonra, kolonlar vakit kaybetmeden battaniye ile sarılarak en az 2 gün boyunca koruma sağlanacaktır.

8. 
   Perde
   

Kalıp açıldıktan sonra battaniye sarma mümkün olmayan geniş perdelerde, perde kalıpları dökümden en az 3 gün sonra sökülecektir. Yalıtkan battaniyeler, kalıpların sökülmesine kadar ek önlem olması için kalıbın dışına sarılabilir. Korumanın devam ettiği bu 3 gün boyunca tij demirleri gevşetilebilir ancak kalıplar tamamen açılmamalıdır. Kalıbın sökülmesi için, betonun priz alıp almadığı, saha koşullarında bekletilmiş numunelerle kontrol edilecektir.

Soğuk havada beton hidratasyonunu daha geç tamamladığından, 7 günden erken sökülen kalıpların sökülmesinden hemen sonra kimyasal kür malzemesinin uygulanması ihmal edilmemelidir. 7 günden sonra açılan kalıpların kimyasal kür gerekliliği İşveren tarafından belirlenecektir.

9. 
   Dona Karşı Ek Önlemler
   

Beton ile temas halinde olan yüzeyler, betonun erken donmasına veya priz süresinin uzamasına neden olmamalıdır. Bu nedenle, kalıplar kapalı alanlar oluşturularak, donma noktasını geçecek şekilde ( yaklaşık 2^oC) kadar ısıtıcılarla ısıtılabilir.

14. 
    Sıcak Havada Beton Dökümü
    

Bu bölümdeki bütün işlemler TS 1248'e uygun olarak yapılacaktır. Sıcak havada hazırlanıp yerine yerleştirilen betonun ısısı hiçbir zaman +30 °C `yi geçmemelidir. Bunu temin etmek maksadı ile aşağıdaki tedbirler alınmalıdır.

1. 
   Hazır Beton Tedarikçisi Tarafından Dikkat Edilecek Konular
   

1. 
   Malzemeler gölgede muhafaza edilmelidir.
   
2. 
   Agregalar üzerine su serpilerek serinletilmesi temin edilmelidir.
   
3. 
   Su boruları, tankları sıcağa karsı tecrit edilmelidir.
   
4. 
   Kesinlikle sıcak çimento kullanılmamalıdır.
   
5. 
   Çimento siloları beyaz renge boyanmalıdır.
   

2. 
   Yüklenici Tarafından Dikkat Edilecek Konular
   

1. 
   Betonun döküleceği zemin iyice sulanmalı, beton dökülmeden evvel de yüzeyler su ile tekrar ıslatılmalıdır.
   

2. 
   Serin saatlerde çalışılmalıdır. (gece veya günün erken saatlerinde)
   

3. 
   Beton dökümünün en kısa zamanda bitmesini temin edecek şekilde bir organizasyon yapılmalı ve yeterli sayıda personel kullanılmalıdır.
   

4. 
   Beton direkt güneş ışığından korunmalı, bu maksatla branda veya nemli çuvallarla örtülmeli, bilhassa kuru rüzgarlardan korunmalı, düşey elemanlar kür maddesi ile kaplanmalıdır.
   

2.