Burjua sport harakati

Montenning tarbiya masalalariga qarashlari. So`nggi O`rta asr davrining oxirgi yillarida qadimgi kishilar obro`yigagina emas, balki insonning tabiiy huquqlariga ham murojaat qiladigan gumanistarlar paydo bo`ldi. Ana shunday yo`nalishdagi gumanistarlarning vakillaridan biri fransuz Mishel Monten (1533-1592) edi. Monten kishini tarbiyalash va o`qitishda tarbiyalanuvchilarning tabiiy havaslariga tayanar va ularning qobiliyatlarini hisobga olar edi. U odamning ma’naviy va jismoniy tomonlarini butunning teppa-teng qismlari deb hisoblar va shuning uchun faqat aqlni emas, balki tanani ham tarbiyalash o`rtaga qo`yar edi. “Jonni, tanani emas, balki odamning tarbiyalaydilar,- deganedi u; -ulardan ikki narsa qilmaslik kerak; binobarn, Platon aytganidek, birini ikkinchisisiz tarbiyamaslik kerak, lekin ularni, bir toqa shotisiga qo`shilgan ot singari, bir xilda olib borish kerak”.
Monten nozik-nihol tarbiya usullariga qarshi chiqdi. “Unga (tarbiyalanuvchiga) hech qanday erkalik qilishga hamda kiyim va uyquning, yeyish-ichishning farqiga borishga yo`l qo`ymang,-degan edi u, -uni chiroyli va shilqim bo`lishga emas, balki umuman baquvvat va kuchli yigit bo`lishga o`rgating”.
Monten cherkov maktablarida o`rnatilgan zo`plash, jazo berish va formal intizomga qarshi edi. U jismoniy mashqlardan yugurish, sakrash, kurashish, qilichbozlik, otda yurish, raqsga tushish, sayr va sayohatlarni tavsiya qilardi. U o`z Vatani, ona tilini o`rganshga, amaliy faoliyat uchun kerkli bo`lgan ongli konkret mashg`ulotlarga da’vat etardi.
Mishel Monten bolani o'qitish va tarbiyalashda uning qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga olish zarurligini uqtiradi. Tanani tarbiyalash haqida «jonni, tanani emas, balki odamni tarbiyalaydilar», - degan, ya'ni ikkalasini (tan va ruhni) qo'shib tarbiyalash kerakligi xususida qat'iy hukm qilgan. Uning g'oyasi shundayki, bolani shilqim va chiroyli bo'lishga emas, balki umuman baquvvat va kuchli yigit bo'lishga o'rgatish kerak.
Komenskiy pedagogikasida jismoniy tarbiya masalalari. Yan Amos Komenskiy (1592-1670 yillar) eng ko`zga ko`ringan gumanist pedagog edi. Komenskiy “Chex qaxramonlari” jamoasi oillasida tug`ildi va o`sdi, keyin esa turli mamlakatlarda pedagog bo`lib ishladi.
Komenskiy, tabiat har bir kishiga ma’naviy kamolot imkoniyatlarini bergan, deb ta’kidladi, shuning uchun ham u umumiy ta’limning zarurligi to`g`risidagi masalani o`rtaga qo`ydi. U ishonch bilan: “Faqat boylar yoki aslzodalarning bolalari uchungina emas, balki umuman hamma uchun: aslzodalar va aslzoda bo`lmaganlar, boylar va kambag`allar, og`il bolalar va qizlar uchun barcha shaharlar, katta qishloqlar va joylarda maktablar barpo qilish kerak”,-deb yozdi. Tarbiya masalalarida u demokrat sifatida, o`z davrining chinakam gumanisti sifatida maydonga chiqdi. Komenskiy maktablarni tubdan isloh qilish masalasini o`rtaga qo`yib, ularni “insoniylik ustaxonalariga”aylantirish lozimligini ta’kidladi.U formal quruq ta’lim metodlarini tanqid qilibgina qolmadi, balki yangi pedagogika asoslarini ham ishlab chiqdi.
Komenskiy ta’limda ko`rgazmalilik masalasiga katta e’tibor berdi; mashg`ulotlarning sinf-dars formasini taklif qildi. Uning didaktik prinsiplari hozir ham ahamiyatini yo`qotgani yo`q. Komenskiy boshqa gumanistlar singari, jismoniy tarbiya masalalari bilan ko`p shug`ullandi. U inson sog`lig`ining mustahkamlanishi va jismoniy kuchining o`sishi uning ma’naviy kamoloti uchun bevosita shart-sharoit yaratadi, deb hisobladi. U o`yinlar va jismoniy mashqlarni bolalarni axloqiy jihatdan tarbiyalashdagi muhim vositalardan biri sifatida ham baholadi.
Komenskiy o`z sistemasini qadimgi odamlarning obro`yi va tajribasi asosida emas, balki bolalarni o`qitish ishida tarbiyaga muvofiqlik va xalq tajribasi asosida ishlab chiqdi. U tanlab olingan alohida kishilar haqida emas, balki xalq ommasi haqida o`yladi va xalq ommasi uchun juda ko`p ishlar qildi. Komenskiy fikricha, tabiat har bir kishiga ma'naviy kamolot imkoniyatlarini beigan, shu sababdan umumiy ta'lim hamma uchun zaruriydir. Demak, barcha joylarda maktab tashkil qilish va ularda barcha bola­lar, jumladan, kambag'allarning farzandlari ham o'qitilish kerak, degan g'oyani oldinga suradi Komenskiy.