Y - (1/1 – c) I
şəklində formula salına bilər. Burda, Y Milli gəliri, c marginal istehlak meylini, I-də avtonom dövlət xərclərini göstərir. Burdan da belə çıxır ki, avtonom dövlət xərclərindəki bir müxtəliflik (I), milli gəlirdə (Y) vuruq əmsalı (1/1-c) qədər bir artım (Y- (1/1-c) I) təşkil edəcəkdir. Dövlət xərclərindəki bu xüsusiyyətə görə əgər ölkə iqtisadiyyatını real xalis olmayan ümumdaxili məhsulu ilə potensial xalis olmayan ümumdaxili məhsulu arasında bir fərqlilik varsa, dövlət xərclərindəki artım və ya azalma bu fərqlilik aradan qaldırıla bilər. Belə ki, şəkil 2-də görüləcəyi kimi, əgər real xalis olmayan ümumdaxili məhsul potensial xalis olmayan ümumdaxili məhsulun altında hərəkət edirsə, avtonom dövlət xərclərindəki bir artım, məcmu tələb mailini sağa tərəf hərəkət etdirərək real olmayan ümumdaxili məhsulu potensial olmayan ümumdaxili məhsula yaxınlaşdırır. Əgər real olmayan ümumdaxili məhsul potensial olmayan ümumdaxili məhsulun üzərində isə bu dəfə avtonom dövlət xərclərindəki azalma, məcmu tələb mailini sola tərəf hərəkət etdirərək şəkil 3-də görüləcəyi kimi real olmayan ümumdaxili məhsulu potensial olmayan ümumdaxili məhsul səviyyəsinə gətirəcəkdir.
İnflyasiya Potensial ÜDM
PA
Real ÜDM Dövlət xərcləri ilə artan tələb
Əvvəlki tələb malı
0 Real ÜDM
Şəkil 1. Dövlət xərclərindəki artımın ÜDM-də yaratdığı artım
İnflyasiya
Potensial ÜDM
Real ÜDM
PA
Əvvəlki tələb malı
Dövlət xərclərindəki azalma ilə düşən tələb
0 Real ÜDM
Şəkil 2. Dövlət xərclərindəki azalmanın ÜDM-də yaratdığı effekt
Con Maynard Keynes “Məşğulluq, faiz və pulun ümumi nəzəriyyəsi”ndə dövlət xərclərinin bu təsirindən ötrü əksik işsizlik şəraitində, iqtisadiyyatı tam işsizlik səviyyəsinə çıxaracaq olan tələb artımını təmin etmək üçün dövlət xərclərinin artırılmasının lazım olduğunu müdafiə etmişdir. Bu nəzəriyyə tətbiqdə geniş tərəfdarlar tapmış, dövlətlərin iqtisadiyyatlarında dövlətin payı və iqtisadi təsirləri artım dövrünə girmişdir.
Dostları ilə paylaş: |
