Çuvaş TÜRKÇESİ-TÜRKİye tüRKÇESİ SÖZLÜk bülent bayram iZMİR, 2007

YIL
NÜFUS
1897	690, 900
1926	890, 800
1939	1078, 100
1959	1098, 200
1970	1228, 800
1979	1298, 700
1989	1338, 000
2002	1313, 800

Çuvaş Cumhuriyeti’nin etnik yapısında, 2002 yılından yapılan nüfus sayımı sonuçlarının 1989 yılında yapılan nüfus sayımı sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, büyük bir değişiklik olmadığı göze çarpmaktadır. Çuvaş nüfusu, % 67, 8’den % 67, 7’ye; Rus nüfusu % 26, 7’den % 26, 5’e; Mordvalı nüfusu % 1, 4’ten % 1, 2’ye gerilemiştir. Ülkedeki Tatar nüfusu, % 2, 7’den % 2, 8’e; diğer milletlerin nüfusu da % 1, 2’ten % 1, 5’e yükselmiştir. Çeboksarı, Kanaş ve Novoçeboksarski şehirlerinde Çuvaş nüfusu, çoğunluğu teşkil etmektedir. Alatır ve Şumerlya şehirlerinde ise Rus nüfusu ağırlığı teşkil etmektedir. ⁸

1. 4. Çuvaş Kültürünün Genel Özellikleri

Çuvaş kültürü, Çuvaş Türklerinin tarihleri boyunca ilişkide bulundukları halkların ve kültürlerin çeşitliliği sebebiyle birçok yönden incelenmeye değer bir özelliğe sahiptir. Çuvaş halk kültürünün somut ve somut olmayan yaratmalarının tamamında hâkim olan unsurun, geleneksel Çuvaş dinî inanışları olduğunu ileri sürmek mümkündür. Günümüzde resmî olarak büyük oranda Hıristiyan olan Çuvaşlar arasında İslam dinini kabul eden, bunun yanında her iki dini de kabul etmeyip eski inanışlarını devam ettiren Çuvaşlar da mevcuttur. ⁹ İdil Bulgar Devleti döneminden itibaren İslamiyet’le tanıştığı kabul edilen ve ardından Altın Orda ve Kazan Hanlığı dönemlerinde de İslam’ı kabul eden Çuvaş Türklerinin, daha sonra Tatar Türkleri arasında eridiği kabul edilmektedir. Bununla birlikte İslamı da Hıristiyanlığı da kabul etmeyen Çuvaş Türkleri de günümüzde geleneksel inançlarını yaşamaya ve yaşatmaya devam etmektedirler. Durmuş Arık, Çuvaş Türklerinin dinî inanışları üzerine yaptığı çalışmada, İdil-Ural bölgesinde 21 köyü tespit edebildiklerini; geleneksel inanışlarını sürdüren başka köylerin de bulunduğunu; fakat bunlarla ilgili olarak bilgi sahibi olamadıklarını belirtir.¹⁰

Çuvaş Türklerinde hangi dine mensup olurlarsa olsunlar halk edebiyatı ürünlerinde, halk inanışlarında, geçiş törenlerinde, aile ve iş törenlerinde, güzel sanatlarda, geleneksel el sanatlarında hâkim kültürel unsur, geleneksel Çuvaş kültürüdür. İdil Bulgar Devleti’nde etnik olarak hangi Türk boyunun hâkim unsur olduğunun günümüzde de tartışılmaya devam ettiği düşünüldüğünde, Çuvaş Türklerinin yüzyıllardır başka kültürlerin ve etnik grupların hâkimiyeti altında yaşadıkları söylenebilir.¹¹ Bu süreç içerisinde, kendi kültürlerini bir ölçüde koruduklarını söylemek mümkündür. Elbette bu tarihi süreç içerisinde, farklı kültürlerin unsurlarını da bünyesine aldığını kabul etmek gerekir. Özellikle aynı bölgede yaşayan Fin-Ugor halklarının, Müslüman Tatarların ve Hırıstiyan Rusların, Çuvaş geleneksel inanışları üzerine önemli tesirleri olmuştur.

Kültürel etkileşimlerin dışında, “Rusların XVI. yüzyılın ortalarından itibaren Türk illerinde yayılma süreci başlamıştır. Bu süreçte Çarlık Rusya, Rus Ortodoks Kilisesini de yanına almış, onunla işbirliği içinde bulunmuştur. Rus Ortodoks Kilisesi’nin Rusya’nın doğusunda Slav olmayan milletlerle ilk önemli karşılaşması ve onları hâkimiyet altına alması bir Ortodoks zaferi olarak görülmüştür. Rus işgaliyle, XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren İdil-Ural bölgesinde yaşayan Çuvaşlar, diğer komşu Türk boyları ile birlikte millî, dini ve kültürel yönden şiddetli bir Rus baskısı ile karşılaşmıştır. ”¹² Bu süreçle birlikte, sistemli bir şekilde başlayıp günümüzde de devam eden misyonerlik çalışmaları ve yapılan baskılar sonucu Çuvaşlar, büyük oranda Hıristiyanlaştırılmıştır. Aynı zamanda Çuvaş Türklerinin etnik olarak ve dil özellikleri bakımından da Fin-Ugor halklarıyla olan ilişkisi de uzun süre gündemde kalmıştır. Bahsedilen bütün dini, etnik ve dilsel etkileşimlere veya baskılara rağmen Çuvaş Türklerinin kültürü üzerine A. Rona Taş’ın şu cümleleri çok önemlidir:

“Bizim bu halkla ilgili ilk bilgilerimiz XVI. yüzyıla aittir. Çuvaş etnogenezi ve dili uzun bir süre çözülemeyen bir bilmece gibi kalmıştır. Dış özelliklerine göre onların geleneksel giysilerinin, hayat tarzlarının, geleneklerinin ve masallarının onları çevreleyen Fin-Ugor halklarının giysi ve hayat tarzlarıyla birçok benzerlik gösterdiğini tespit etmek mümkündür. Dil, yabancılara, daha çok Fin-Ugor dillerini hatırlatıyor. Fakat onların kültürü üzerine ciddi şekilde derinleşildiğinde ve bununla birlikte dil dikkatle incelendiğinde bunun sadece Türk dili ve kültürünü kaplayan bir dış görünüş olduğunu fark ederiz. ”¹³

Çuvaş Türkleri, günümüzde de Türk dilinin ve kültürünün pek çok arkaik özelliklerini muhafaza etmesi sebebiyle, Türk dünyası içinde müstesna bir yere sahiptir.