D. A. Imomova, A. N. Xujanov o'zbekiston dorivor o'simliklar atlasi

Kimyoviy tarkibi: O„simlikning ildizpoyalari tarkibida limon, olma va vino kabi organik kislotalar mavjud. Triterpenoidlar, C vitamini, antraxinonlar 2,68%: alizarin, rubiadin, purpurin, lutsidin, psevdopurpurin, iridoidlar: asperulozid va boshqalar. Yer usti qismida uglevodlar va ular bilan bog„liq birikmalar: pektin, iridoidlar: asperulozid 0,16%, dezatsetilasperulozid, shuningdek, kumarinlar, flavonoidlar: rutin, giperozid.
Tibbiyotda qo‘llanilishi: O„simlikning dorivor xususiyatlari ham qadim zamonlardan beri ma’lum bo„lgan. Ibn Sino quymuch nervi, falaj, to„qima sezgirligini yo„qotganda suvga asalni eritib, uning ildizidan ichimlik tayyorlashni tavsiya qilgan. Meva, shuningdek, taloqning kattalashishi uchun sirka va asal bilan ichimlik tayyorlash uchun ham ishlatilgan. «Bu jigar va taloqni tozalaydi va ulardagi to„siqlarni ochadi», deb yozgan Ibn Sino. Ekstrakt ko„rinishidagi ro„yan ildizi, shuningdek, o„simlikning kukuni va boshqa preparatlari asosan kalsiy va magniy fosfatlari va oksalatlarini o„z ichiga olgan buyrak va siydik pufagidagi toshlarni yumshatadi va tushiradi. Ro„yanning galen shakllari ham og„riq qoldiruvchi va siydik haydovchi ta’sirga ega. Bundan tashqari, o„simlik preparatlari tonusni pasaytiradi, buyrak jomi va siydik chiqarish yo„llari mushaklarining peristaltik qisqarishini kuchaytiradi, shu bilan toshlarning surilishiga va ularning buyraklar va siydik yo„llaridan chiqarilishiga yordam beradi. Ildizlar, ildizpoyalar. Ilmiy tibbiyotda quruq ekstrakt og„riq qoldiruvchi, siydik haydovchi vosita bo„lib, tarkibida kalsiy va magniyaning fosfatlari va oksalatlarini o„z ichiga olgan siydik toshlarini yumshatishga, siydik tosh kasallik holatida spazmlarni va mayda toshlarning chiqishini kamaytiradi; «Sistenal» kompleks preparatning bir qismidir. Gomeopatiyada kukun, nastoykasi - amenoreya, taloq kasalliklari bilan kechadigan kamqonlikda qo„llaniladi. Tibet tibbiyotida (murakkab retseptlar tarkibida) - angina va difteriya uchun; hind - amenoreya va anuriya bilan; koreys (ko„pkomponentli qaynatma tarkibida) - yurak klapan yetishmovchiligida ishlatiladi. Xalq tabobatida kukun, damlama, qaynatma, ekstrakt - buyrak, siydik yo„llari, jigar, taloq, nafas olish tizimi kasalliklari, ichak sili, suyak sili, raxit, osteomielit, kam qonli amenoreya, assit, dizenteriya, skrofulyoz, podagra, ishias; tashqi tomondan - yaralar, dermatomikoz, teri dog„larida foydalaniladi. Qaynatma tashqi tomondan - teri saratonida ishlatiladi. Turkmanistonda - xotira buzilishida qo„llaniladi. Poyalar. Turkmanistonda malham (tuxum sarig„i va achchiqtosh bilan aralashtiriladi) tashqi tomondan - ko„karishlar, chiqiqlar, sinishlarda ishlatiladi.