Danimarka

2.4. YATIRIM ALANLARI VE YATIRIM TEŞVİKLERİ
1990’ların başından itibaren Etiyopya piyasaya dönük ekonomik kalkınma stratejisi izlemiş ve ekonomide özel sermayenin ağırlığını arttıracak tedbirler almıştır. Ayrımcılığa yol açan vergi, kredi ve dış ticaret uygulamalarını ortadan kaldırmış, idari prosedürleri basitleştirmiş ve iş hayatını düzenleyen kuralları anlaşılır ve istikrarlı hale getirmiştir. Bazı devlet kuruluşları da özelleştirilmiştir. Etiyopya’da şu anda Yatırım İdaresi eskiye nazaran daha düzgün bir Yatırım Kanunu uygulamakta, arazi kiralama ve iş ya da fabrika kurma gibi faaliyetlerde yabancı yatırımcılara karşılaştıkları lisans alma ve diğer bürokratik engeller konusunda yardımcı olmaktadır.

Bununla birlikte, yabancı yatırımcılar bir takım güçlüklerle de karşılaşmaktadırlar. Etiyopya’da pek çok sektörde özellikle hizmet ve ticaret sektörlerinde yabancılara bazı sınırlamalar getirilmiştir. Devletin kamu hizmetleri ve ulaşım sektörleri üzerinde sıkı kontrolleri bulunmaktadır. Banka ve sigorta sektörü dış yatırımcılara kapalıdır. Kambiyo rejimi liberal değildir. İthalatçılar akreditif açtıklarında bedelin tamamını ödemek ve ithal girdiler için Merkez Bankasının iznini almak zorundadırlar. Arazi satın almak mümkün değildir, ancak kiralanabilmektedir. Ulaşım ve telekomünikasyon sistemi ise yetersizdir.

Etiyopya Yatırım Yasası kalkınmaya yönelik yatırımları teşvik etmektedir. Bu teşvikler arasında joint-venturelar için minimum sermaye girişinin azaltılması, sermaye malları için vergisiz ithalat izni, yurt dışında yaşayan Etiyopyalı yatırımcılara gayri menkul kolaylıkları, “ileriye taşınan zarar” ın uzatılması, sermaye kazançlarından alınan verginin %40’dan %10’a çekilmesi ve arazi kiralamasında öncelik sağlanması sayılabilir.

Yatırım Yasası devlete, Etiyopya vatandaşlarına ve yerli yatırımcılara veya sürekli ikamet edenlere hangi sektörlerin tahsis edildiğini belirlemiştir. Buna göre, elektrik üretim ve dağıtımı, hava taşımacılığı (20 yolcu veya 2700 kg kargo kapasitesinin üzerindeki uçaklarla), demiryolu ulaşım hizmetleri ve posta hizmetleri devlete ait faaliyet alanlarıdır. Dış yatırımcılar savunma ve telekomünikasyon alanlarında devletle ancak ortaklığa gidebilirler. Bankacılık, sigortacılık, 20 yolcu veya 2700 kg kargo kapasitesinin altında olan hava taşımacılığı, radyo ve TV yayıncılığı ve yükleme hizmetleri Etiyopya vatandaşlarına tahsis edilmiştir. Diğer alanlar ise yerli yatırımcılara tahsis edilmiştir. Bu alanlar şunlardır: Parakende ticaret ve komisyonculuk, toptan ticaret (petrol ve yan ürünlerinin tedariki ile yabancı yatırımcıların lokal olarak ürettikleri malların toptancılığı hariç), ithalat (LPG, bitumen ve Bakanlar Kurulu’nun onayına istinaden ihraç ürünleri için kullanılan girdiler hariç olmak üzere), işlenmemiş kahve, chat, yağlı tohum, bakliyat, piyasadan satın alınmış deri veya canlı koyun, yatırımcı tarafından yetiştirilmemiş olan keçi ve sığır ihracatı, 1. sınıf olarak belirtilenler dışındaki inşaat şirketleri, derilerin tabaka (kabuk) düzeyine kadar tabaklanması, yıldızı olmayan oteller, moteller, pansiyonlar, çayhaneler, kahvehaneler, barlar, gece kulüpleri, uluslararası ve uzmanlaşmış (specialized) restoranlar dışındaki restoranlar, seyahat acentaları, ticaret komisyon acentaları, bilet satış servisleri, araba kiralama ve taksi ulaşım servisleri, ticari karayolu ve ülke içi su ulaştırma hizmetleri, iç piyasa için fırın ve pasta mamulleri, öğütme değirmenleri, bBerber dükkanları, güzellik salonları, demirci atölyelerinin tedariki ve terzilik hizmetleri (giysi fabrikaları hariç), bina bakım ve onarımı, taşıt araçlarının bakımı, bıçkı kesimhaneler ve kereste yapan ürünler, gümrük komisyon hizmetleri, müzeler, tiyatrolar ve sinema salonu işletmeleri, matbaacılık.

Yabancı yatırımcıya verilen yatırım teşvikleri ise şunlardır:

Gümrük Vergileri: Makina ve teçhizat, inşaat malzemeleri ve yatırım sermaye mallarının %15’ine kadar olan yedek parçalar gibi tüm yatırım sermaye mallarının ithalatından alınan gümrük vergisi ve diğer vergilerde bu ürünlerin lokal olarak aynı miktar, kalite ve fiyatla üretilmemesi şartıyla yatırımcılara %100 muafiyet tanınmaktadır. Gümrük ve diğer ithalat vergilerinden muaf olarak ithal edilen yatırım malları aynı ayrıcalıktan yararlanan bir başka yatırımcıya da transfer edilebilmektedir.

Oteller (yıldızsız olanlar), toptan satış, perakende satış ve ithalat, bakım servisleri v.s. gibi bazı yatırım alanları gümrük vergisinden muaf değildir. İhraç mallarının üretiminde gerekli olan hammaddelerin ithalatında gümrük vergisi ve diğer ithalat vergisi muafiyeti mevcuttur.

İhracat Gümrük Vergilerinden Muafiyet: İhracata yönelik Etiyopya mal ve hizmetleri her türlü ihracat vergisi ve ihracata konulan diğer vergilerden muaftır.

Kurumlar Vergisi (Kâr Vergisi) Muafiyeti: Yeni imalat veya tarım ya da tarımsal sanayi yatırımından elde edilecek herhangi bir gelir yatırım alanına, ihracatın hacmine ve yatırımın nerede yapıldığına bağlı olarak aşağıdaki tabloda gösterilen dönemler itibariyle kurumlar vergisinden muaf tutulacaktır.


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE İLE SİYASİ, EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ
3.1. SİYASİ İLİŞKİLER
Etiyopya’nın ülkemizle tarihi ilişkileri, Osmanlı İmparatorluğu’nun 1557 yılında Kızıldeniz’deki Massawa limanını alması ile başlamıştır. Etiyopya ile ilk diplomatik temaslarımız ise, Sultan II. Abdülhamit ve İmparator II. Menelik dönemlerinde heyetler teatisi ile başlamıştır. Siyasi ilişkilerimiz, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra gelişmiştir.

Afrika’daki ilk yerleşik Büyükelçiliğimiz 1926 yılında Addis Ababa’da tesis edilmiştir. Etiyopya tarafı, 1984 yılında Komünist DERG rejimi sırasında kapatmış oldukları Ankara Büyükelçiliğini 21 Nisan 2006 tarihinde yeniden açmıştır. Türkiye-Etiyopya ilişkileri halihazırda iyi bir düzeyde seyretmektedir. İlişkiler, karşılıklı ziyaretler ve iki ülke arasındaki işbirliğinin ahdi çerçevesini belirleyecek anlaşmaların imzalanmasıyla daha da gelişmektedir.

Etiyopya ile Türkiye arasındaki ilişkiler, son üç yıldır gelişmeye başlamıştır. Hükümetin 2005'i Afrika yılı kabul etmesinin ardından Başbakan Tayyip Erdoğan'ın bu ülkeyi iki kez ziyaret etmesi, THY'nin Addis Ababa'ya sefer başlatması ve TİKA ofisinin açılması önemli adımlar olmuştur. Bunun yanında Başbakan Erdoğan'ın isteği üzerine Etiyopya, Ankara'ya büyükelçilik açmıştır. 2007 yılında da Etiyopya başbakanı Türkiye'yi ziyaret etmiş ve aynı yıl Etiyopya, Türkiye'yi üç stratejik ortağından biri olarak ilan etmiştir.
3.2. EKONOMİK İLİŞKİLER
Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2003 yılında 'Afrika ile Ekonomik İlişkilerin Geliştirilmesi Stratejisi'ni (AEGS) yürürlüğe koymuştur. Türkiye'nin Afrika ülkelerinin toplam 340 milyar doları aşan ticareti içindeki yüzde 1.5 olan payının üç yıllık bir dönem sonunda yüzde 3'e çıkarılması hedeflenmektedir. Bu strateji ile KOBİ'lerin Afrika'ya açılımları, yarı mamullerin doğrudan ve uygun fiyatlarla Afrika'dan temini, bazı sektörlerdeki rekabet gücünü artırmak, bazı yatırımların Afrika'ya kaydırılması, Türkiye'den teknoloji transferi, müteahhitlik firmalarının pazar paylarının artırılması amaçlanmaktadır

Hedef ülkeler arasında Etiyopya da bulunmaktadır. Türkiye ile Etiyopya arasındaki ilişkiler, Türkiye'nin genel Afrika politikası çerçevesinde her zaman istikrarlı bir seyir izlemiştir. Bu ilişkilerin daha da ileriye götürülmesi için gerekli potansiyelin mevcut olduğu görülmektedir.

Türkiye ile Etiyopya arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin yasal zemini büyük ölçüde tamamlanmıştır. 2005 yılında imzalanan Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması ve eki Protokol 07.12.2007 tarih ve 29723 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 19.11.2007 tarih ve 2007/12875 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 14.08.2007 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Diğer yandan, Etiyopya ile Türkiye arasında 2000 yılında imzalanan YKTK (Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması) Anlaşması Parlamentomuzca onaylanarak yürürlüğe girmiştir

Tarım alanında teknik işbirliğini öngören protokol; iki ülke standartları arasında işbirliğini öngören protokol ve Turizm İşbirliği Anlaşması Etiyopya Başbakanı Zenawi’nin Şubat 2007’de ülkemize yaptığı ziyaret sırasında imzalanmıştır.

TABLO 4. Etiyopya ile Türkiye Arasındaki Önemli Anlaşma ve Protokoller

ANLAŞMA ADI	İMZA TARİHİ
Ekonomik ve Teknik İşbirliği ve Ticaret Anlaşması	09.09.1993
YKTK	16.11.2000
Ekonomik ve Ticaret Heyetleri Arasında Mutabakat Zaptı	18.12.1997
Ticaret Odaları Arasında İşbirliği Anlaşması	19.08.1998
İGEME ve EEPA (Ethiopian Export Promotion Agency) arasında İşbirliği Anlaşması	28.03.2002
Kültür Anlaşması	25.06.2004
Karma Ekonomik Komisyon III. Dönem Protokolü	13.01.2005
İkili Hava Taşımacılığı Anlaşması	13.01.2005
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması	02.03.2005

Etiyopya ile Türkiye arasındaki ekonomik ilişkileri, öncelikle karşılıklı bilgi eksikliğinden kaynaklanan nedenlerle bir türlü arzu edilen seviyeye çıkarılamamıştır. Ekonomisinin giderek serbestleştiği, küçük ve orta ölçekli yatırımların canlanmaya başladığı bu dönemde, çok çeşitli alanlarda sanayi ürünlerinin eksikliği görülen Etiyopya ile bu alanda işbirliğine gidilebileceği düşünülmektedir.

Etiyopya ile ticari ilişkilerimiz, özellikle bu ülkeden ithalatımız oldukça düşük seviyede gerçekleşmektedir. Etiyopya'nın, ülkemizin sanayi ürünleri için iyi bir pazar oluşturabileceği düşünülmektedir. Dolaylı yollardan Etiyopya pazarına giren Türk mallarının önemli bir rekabet gücüne sahip oldukları gözlenmektedir. Etiyopyalı birçok ithalatçı, ciddi ve ısrarlı bir biçimde Türkiye ile iş yapma imkanlarını aramaktadır. Ancak, İşadamlarımızın Etiyopya pazarına daha kolay girebilmeleri için bu ülkeyi daha yakından tanımalarının gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca bu ülkede zaman zaman açılmakta olan ticari nitelikteki fuarlara katılım sağlanmasında fayda görülmektedir.

Son yıllarda Etiyopya Türk girişimciler tarafından ilgi görmeye başlamıştır. Türkiye’nin Afrika’ya yatırımları arasında Etiyopya 15 milyon dolarla 6. sırada yer almaktadır. İşadamı Atilla Yıldırım, 1999 yılı sonunda, Addis Ababa sanayi bölgesinde, Etiyopya Özelleştirme İdaresinden bir fabrika satın alarak üretime başlamıştır. Fabrikanın modernizasyon çalışmalarının İki yılda tamamlanmış ve 12 milyon dolarlık bir yatırım yapılmıştır. Etiyopya'da yatırım yapan bir başka Türk firması da Addis Dış Ticaret’tir. Addis Ababa'da 7 bin metrekare alanda kurlu tesisi, "Türk Endüstriyel İhraç Ürünleri Daimi Teşhir ve Pazarlama Merkezi" olarak düzenlenmiştir. Bu yatırımın amacı Afrika'ya yatırım yapmak isteyenlere ışık tutmaktır. Böylece Türk firmaları bu merkezde mallarını sergileyebileceklerdir. Bunun dışında bazı Türk yatırımcılarının da Etiyopya özelleştirme idaresi ile görüşmelerinin devam ettiği belirtilmektedir.

Etiyopya gelişmekte olan bir ülke olduğu için müteahhitlik hizmeti verecek olan firmalarımız için de bir alternatif olabilir. Nitekim, ENKA firmamız 2000 yılında kuzeydeki Tigray Eyaletinde 45 milyon $’lık bir iş olan Mekele Çimento Fabrikasısın inşaatını yapmıştır. Firmalarımız zaman zaman baraj ve fabrika inşaatı ihalelerine katılmaktadırlar.
3.3. TİCARİ İLİŞKİLER
Etiyopya ile ticari ilişkilerimiz son yıllarda gelişmektedir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi, 2003'te 70 milyon dolar civarında iken bugün 200 milyon dolara ulaştı. Fakat rakam hâlâ potansiyelin çok altındadır ve ticaret ülkemiz lehine cereyan etmektedir.
TABLO 5. Türkiye – Etiyopya Ticaret Rakamları ((milyon USD)

	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007
İhracat	32.3	32.3	50.7	77.7	109.4	91.9	146.0
İthalat	0.450	7.7	20.1	18.0	30.3	23.6	42.7
Hacim	32.75	40	70.8	95.7	139.7	115.4	188.7
Denge	31.85	24.6	30.6	-59.7	-79.1	68.2	103.3

Kaynak: T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı
Etiyopya’dan ithalatımızda ise yağlı tohum ve meyveler, pamuk, sentetik suni devamsız lifler, ham postlar, elektrikli makinalar ve demir-çelik eşya ilk sıralarda yer almaktadır.
TABLO 6. Başlıca Maddelere Göre İthalat (milyon USD)

	2001	2002	2003	2004	2005
Yağlı Tohum	0.12	5.4	12.0	13.6	26.5
Pamuk	0.31	2.3	8.0	4.2	0.4
Deri Ürünleri	-	-	-	0.04	2.3

Kaynak: T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı
Etiyopya’ya ihracatımızda demir çelik, elektrikli makinalar, demir çelik eşya, kazanlar, makinalar, örülmemiş giyim eşyası, hayvansal ve bitkisel yağlar ile bakır ve bakır ürünleri ilk sıralarda yer almaktadır.

TABLO 7. Başlıca Maddelere Göre İhracat (milyon USD)

	2001	2002	2003	2004	2005
Demir-Çelik	14.2	9.0	21.6	31.5	40.2
Elektrikli Makine ve Cihazlar	2.1	6.5	3.4	17.7	27
Demir Çelikten Eşya	5.8	4.1	9.9	9.3	20.2
Boya, macun	0.35	0.41	0.45	0.57	1.5
Giyim Eşyası	1.7	1.9	2.4	3	4.2
Makinalar, Kazanlar	1.0	0.87	1.86	3.3	3.4
Hayvansal ve Bitkisel Yağlar	0.27	0.89	3.2	2.1	0.9
Bakır veya Bakırdan Eşya	0.29	0.42	11.8	0.96	0.56
Gıda Müstahzarları	0.42	0.35	0.66	0.91	0.96
Motorlu Taş. Aks. Ve Par.	1.4	4.0	0.8	0.9	1.8
Alüminyum ve Al. Eşya	0.06	0.06	0.02	0.86	1.1
Ayakkabı	0.54	0.71	1.0	0.78	0.82
Mobilyalar, lambalar v.s.	0.29	0.38	0.79	0.66	0.81
Plastik ve plastikten eşya	0.10	0.61	0.62	0.54	0.69
Mineral yakıtlar, yağlar	0.014	0.007	0.23	0.65	0.58
Kauçuk ve kauçuktan eşya	0.58	0.22	0.29	0.37	0.57

Kaynak: T.C. Dış Ticaret Müsteşarlığı
3.4. TİCARİ İLİŞKİLERDE BİLİNMESİ GEREKEN KONULAR
3.4.1. Ticari Engeller

İthalatı yasak olan mallar hariç tutulduğunda Etiyopya’da Türk ürünleri için herhangi bir ticari engek bulunmamaktadır.

3.4.2. İthalat Mevzuatı
Gümrük Vergileri: Gümrük vergileri %0 ile %40 arasında değişmektedir. Hayvan ve hayvansal ürünler, tarım ürünleri, hazır gıda ürünleri %5-%40, Eczacılık ürünleri ve organik kimyasallar %5-%10, Tabaklama deri ve deri ürünleri %5-%40, Plastikler, ayakkabı, tel çubuklar, kaynatıcılar, makinalar, elektrikli ekipmanlar %10-%40, Motorlu araçlar %40, Kağıt ve basılı materyaller %20 oranında vergilendirilmektedir.

KDV ve Diğer Vergiler: Uygulanmakta olan temel vergiler kurumlar vergisi (kâr vergisi), satış vergisi, katma değer vergisi, lüks tüketim vergisi (excise vergi), gümrük vergisi, ücretlerden alınan gelir vergisi, sermaye iradı gelir vergisi, royatiler ve pul vergileridir. Devlet yatırım ve dış ticaretin teşvikine yönelik olarak son zamanlarda vergi sistemini yeniden şekillendirmek için bir dizi tedbiri uygulamaya sokmaktadır. Bir bütün olarak bakıldığında reform süreci vergi oranlarını azaltıp vergi tabanını genişletmeyi öngörmektedir.

Kurumlar Vergisi: Etyopya’da kurumlar vergisi oranı %30’dur.

Satış Vergisi: Tahıl değirmeni, traktör, ekin hasatı ve inşaat hizmetlerinin taahhüdünün yerine getirilmesinden ve bu malların iç piyasaya sunulmasından %2 vergi alınmaktadır. Bunların dışında satış vergisi oranı %10’dur.

Lüks Tüketim Vergisi (Excise Tax): Lüks tüketim vergisi ülke içinde üretilen veya yurt dışından ithal edilen bazı seçilmiş lüks tüketim malları için %10 ila % 100 arasında uygulanır.

Ücretlerden Alınan Gelir Vergisi: 286/2002 sayılı Yasa uyarınca kişisel gelir vergisi ödenmesi gerekmektedir. Bu düzenlemeye göre aylık gelirin ilk 150 birr’lik kısmı gelir vergisinden muaftır. Aylık 150 birr ve üstündeki gelir grupları için %10 ila %35 arasında değişen 7 ayrı vergi oranı mevcuttur.
3.4.3. Genel Olarak Ticari Tanımlama Uygulamaları
3.4.3.1. Etiketleme ve Markalama

Etiketleme ve Markalama: Etiyopya’da etiketleme ve markalama tüm ithal malları için zorunludur ve tüm belgelerde birbirinin aynı olması gerekir.

Ticarette Uygulanan Standartlar: Etiyopya’da standartları düzenleyen kurum Etiyopya Kalite ve Standartlar İdaresi’dir. Uygulanan Standartlar uluslararası normlara uygun olmakla birlikte Türk mallarının standartlar yönünden Etiyopya’da zorlanması muhtemel değildir.

Serbest Bölgeler ve Mevzuatı: Etiyopya’da Serbet Bölge bulunmamaktadır.