Debates tal-kamra tad-deputati (Rapport Ufficjali u Rivedut)

THE DEPUTY SPEAKER: Ippermettili, Onorevoli, skadielek il-ħin u għandek bżonn leave of House. Hawn il-permess tal-Kamra? (Onor. Membri: Iva)
Il-permess ingħata.
ONOR. LEO BRINCAT: Nirringrazzja lill-Kamra għal dan il-permess. Ta' min isemmi wkoll settur li forsi ma ġiex ittrattat fid-diskussjoni li kellna. Saret kritika fuqu imma ma jidhirlix li ġew sollevati l-avvanzi li kien hemm fis-settur tal-biedja u l-kontribuzzjoni li dan is-settur għamel għall-GDP. Għalkemm mhuwiex kbir daqs it-turiżmu u daqs il-manifattura, huwa settur strateġiku u importanti ħafna. Fl-idea tiegħi nkunu qed nonqsu lill-operaturi kollha f'dan is-settur jekk aħna ma nirrikonoxxux l-avvanzi li saru fih tul dawn l-aħħar xhur.

Sur President, punt ieħor li ssemma minn diversi kelliema huwa l-aspett tal-moralita` fiskali u anke l-ħidma tal-Kumissjoni tal-Moralita' Fiskali. L-ewwelnett tajjeb wieħed jgħid li din il-kummissjoni, kif aħna marbutin li nagħmlu, fl-ebda mod ma ndħalnilha fl-operat tagħha u żgur li m'għandna l-ebda intenzjoni li nagħmlu dan fil-ġejjieni qarib. Biss jekk nista' ngħaddi osservazzjoni iktar milli kritika, kien hemm it-tendenza - jekk wieħed jara anke r-rapport ta' ħidma tagħha tul l-aħħar sena - li l-kummissjoni iktar qisha enfasizzat x'm'għandux isir milli x'għandu jsir b'mod speċifiku sabiex negħlbu problemi bħalma huma l-evażjoni tat-taxxa. Infatti kien hemm ħafna każi fejn qalu biex wieħed ma jagħmilx "hekk" u ma jagħmilx "hekk" - niftakar li meta kienet qed tiġi ntrodotta s-CET kienu ħaduha kontra l-istand li kien ħa l-Prim Ministru, meta ta avviż pubbliku li kien lest li jsemmi lil min kien qed jabbuża mill-prezzijiet - imma jekk naraw is-suġġerimenti konkreti li ħarġu min-naħa ta' din il-kummissjoni biex tingħeleb l-evażjoni tat-taxxa, wieħed kien jistenna output iktar effettiv. U jiena nawgura li fis-snin li ġejjin dan il-kumitat ikompli jaħdem b'mod effiċjenti - bl-ebda mod ma rrid innaqqas l-effiċjenza li biha ħadem dan il-kumitat - u forsi jkun f'qagħda aħjar milli kien fl-imgħoddi li jagħti suġġerimenti konkreti lill-amministrazzjoni tal-ġurnata, tkun liema amministrazzjoni tkun, sabiex tissaħħaħ il-ġlieda kontra l-evażjoni tat-taxxa.

Min-naħa ta' l-Oppożizzjoni kien hemm min qal li l-income tax hija bużżieqa ta' Alfred Sant! Hekk kienet l-espressjoni. Jien ngħid li l-kwestjoni ta' l-income tax hija nuffata ta' l-Oppożizzjoni, mhux bużżieqa ta' Alfred Sant! U ngħid għaliex. Jekk naraw ir-riferenzi li saru għall-income tax fl-istampa Nazzjonalista f'dawn l-aħħar ġranet, mhux f'dawn l-aħħar snin, u nipparagunahom ma' dak li kien qed jintqal pubblikament min-naħa tal-kelliema Nazzjonalisti, naraw kuntrast kbir u inkonsistenza kbira f'dak li qed tgħid u tagħmel l-Oppożizzjoni. Per eżempju, xi ftit ġimgħat ilu f'editorjal qalu li fl-1996 kien hemm inqas dħul mill-income tax għaliex kien hemm bidla fil-gvern -donnhom riedu jimplikaw li d-dħul ta' l-income tax naqas għaliex tela' l-Partit Laburista fil-gvern - imbagħad kellna diskors mill-Kap ta' l-Oppożizzjoni li sar jumejn wara dan l-editorjal, fejn qal: Aħna stajna naffordjaw ċertu tnaqqis fl-income tax għaliex konna fiduċjużi li l-VAT kienet se tirrendi biżżejjed biex tpatti għal dak it-tnaqqis. Meta jargumenta b'dan il-mod mhux qed ikun konsistenti u realistiku għax jekk naraw l-aħħar sena tal-Partit Nazzjonalista fil-gvern - u inutli joqogħdu jwaħħlu fil-Partit Laburista għax dik is-sena kulma għamel kien ftit iżjed minn xahrejn fil-poter - insibu li fl-1996 id-dħul naqas miż-żewġ sorsi, kemm mill-VAT innifisha u kemm mill-income tax, figuri li jitkellmu waħedhom. Kritika oħra li għamilna aħna dakinhar, u nibqgħu nagħmluha llum, kienet li jekk dakinhar l-ekonomija kienet għaddejja b'ċertu ritmu, din kienet marbuta mal-konsum fil-pajjiż u mhux marbuta mal-produzzjoni li wieħed kien qed jippretendi.
Sur President, id-deficit li għandu l-pajjiż, bħala amministrazzjoni lilna mbuttana biex infasslu ċerti bidliet strateġiċi bħala parti mill-ippjanar tagħna għall-futur ta' pajjiżna. U għalhekk iktar kmieni jien semmejt il-proċess tal-privatizzazzjoni li bagħat messaġġi pożittivi mhux biss lokalment imma anke barra l-pajjiż. Dan il-proċess wera that we mean business bħala amministrazzjoni, wera li nemmnu fi swieq liberalizzati u fl-istess ħin wera s-serjeta` min-naħa tagħna li flok aħna qed nimxu b'xi mod ideoloġiku, kif jagħmlu ċerti gvernijiet, qed nimxu f'direzzjoni ta' privatizzazzjoni li hija parzjali, gradwali u li se ssir b'mod ippjanat.
Sur President, saret ħafna kritika għall-budget, li parti minnha setgħet kienet ġustifikata iżda parti oħra żgur li ma kenitx. Naħseb li l-aħħar wieħed li għandi niddefendi din il-kritika huwa jien imma rrid nammetti li kien hemm ċerti rough edges fil-budget li forsi setgħu kienu llimati aħjar. Biss ejja wkoll nammettu li l-budget innifsu offra bidla direzzjonali lill-pajjiż u għall-ewwel darba daħħal fil-mentalita` tal-poplu Malti l-idea li ma nistgħux nibqgħu niddependu fuq is-sussidji bħala handouts perpetwi min-naħa tal-gvern u bħala xi għejjun li ma jispiċċaw qatt. Naf li din hija xi ħaġa li lilna ta' din in-naħa m'għamlitniex popolari imma min-naħa l-oħra din l-amministrazzjoni wriet kuraġġ, determinazzjoni u onesta` għaliex aħna l-ewwel inpoġġu l-interess nazzjonali flok l-interess partiġjan. Fil-fehma tiegħi, minkejja li jista' jkun hemm ċertu disgruntlement għal ċerti policies li qed tagħmel l-amministrazzjoni għax ikunu policies ebsin, fl-istess ħin rajna li meta l-Oppożizzjoni ppruvat timmobilizza ċerti setturi fil-build-up li tan-naħa l-oħra ppruvaw jagħmlu għall-festa ta' l-1 ta' Mejju, rajna li kellhom attendenza fqira għal-laqgħat li għamlu għal diversi setturi. Dan qed ngħidu a bażi tal-press coverage li kien hemm fil-media tagħhom stess u a bażi tar-ritratti li rajna fl-istess ġurnali tal-Partit Nazzjonalista. U dan kien rifless fil-laqgħat li kellhom ma' tal-manifattura, ma' tat-turiżmu, ma' tas-servizzi u f'laqgħat oħra li kienu ntiżi bħala parti mill-build-up għall-festi ta' l-1 ta' Mejju.
Sur President, ġejt mistoqsi wkoll fuq l-impatt inflazzjonarju tal-budget. Jiena naħseb li min għamel din il-mistoqsija jaf li dan kien rifless primarjament f'Novembru u naħseb li din l-osservazzjoni kienet barra minn lokha għaliex ir-risposta toħroġ waħedha u m'hemmx bżonn li tiġi ndirizzata lejn in-naħa tagħna. Jiena ngħid biss li l-miżuri li qed nieħdu aħna jistgħu ma jkunux popolari imma f'għajnejn min hu serju, anke f'għajnejn għejjun barranin, juru li aħna qed nieħdu miżuri ta' ċertu kuraġġ, impenn u miżuri ta' ċerta serjeta`.
Ma naqasx li jkollna fehmiet kontrastanti bejn l-Onor. Membri ta' l-Oppożizzjoni stess fl-atitudini li ħadu fil-kritika tagħhom tul dawn l-aħħar ġranet fuq dan is-suġġett. Kellna min kien negattiv għall-aħħar, imbagħad kellna anke min ħa gost bil-ġid ipproġettat u kien hemm anke min awgura li forsi l-affarijiet isiru aħjar milli qed isiru bit-tama li jkun hemm eżitu pożittiv ta' dawn l-affarijiet. Ma setax jonqos li f'dan id-dibattitu ma tiżżeffinx fin-nofs is-CET u l-iktar li żżeffnet fin-nofs kienet fil-kontest ta' l-effett tagħha fuq il-manifattura, għalkemm ma żżeffnitx fin-nofs forsi daqskemm iżżeffnet il-kwestjoni ta' l-Unjoni Ewropea. Tajjeb li wieħed jagħmel żewġ rimarki partikolari fuq is-CET fir-rigward tas-settur tal-manifattura.
L-ewwelnett irrid ngħid li flok sistema ta' refunds ibbażati fuq deferred payments għall-esportazzjoni, aħna daħħalna sistema li tgħin mhux ftit il-cash flow għaliex hija essenzjalment xi ħaġa at source. Apparti minn hekk, hemm l-equipment kapitali li ma jħallsu xejn fuqu flok joqogħdu jistennew ir-refunds. Hemm ħafna materjal għas-suq lokali li huwa eżenti u għandek ovvjament ir-raw materials li huma eżenti. Jekk inħarsu lejn dak li huwa dħul tas-CET insibu li fl-ewwel erba' xhur qegħdin pari f'dak li sejjer fil-Fond Konsolidat bejn il-VAT u s-CET - at par ifisser li qed ninkludi r-refunds ta' l-input tax on stock - iżda meta wieħed jikkonsidra li l-VAT kienet tinkorpora l-contributions tal-Korporazzjoni Enemalta u tal-Korporazzjoni Telemalta, wieħed jista' jgħid li anke qegħdin at par f'dak li huwa net revenue. Naħseb li wieħed irid jirrikonoxxi l-fatt li għalkemm ir-rata tat-tkabbir forsi naqset, illum fil-pajjiż għandna livell ferm iktar sostenibbli milli kellna qabel il-bidla fil-gvern. L-amministrazzjoni tal-lum qed turi li kapaċi timmaniġġja l-problemi inerenti fl-ekonomija billi tindirizza żewġ problemi partikolari, li jien insejħilhom dual deficits, ċioe' d-deficit f'dak li huwa finanzjament pubbliku u d-deficit li jirrigwarda l-bilanċ tal-pagamenti.
Sur President, għalkemm kien hemm diġa` min tkellem fuq ir-ristrutturazzjoni, jien irrid nuri l-apprezzament tiegħi għall-fatt li r-ristrutturazzjoni mhux biss qed issir b'konsultazzjoni mal-partijiet kollha imma t-taħdidiet li qed isiru juru li se jkun hemm parteċipazzjoni sħiħa f'dan il-proċess għall-ġejjieni. U għalhekk tajjeb li wieħed ifaħħar l-isforzi li qed isiru kemm min-naħa ta' l-IPSE u anke min-naħa tal-korpi kostitwiti, għaliex dan jikkontrastja bil-kbir mal-mod heavy-handed u unilaterali li bih mexa l-Gvern Nazzjonalista meta qabad u ddeċieda li jneħħi 400 levy mingħajr ma għamel ebda konsultazzjoni ma' l-FOI fi żmien opportun. Jiena persważ li dan il-proċess ta' konsultazzjoni se jissaħħaħ u fix-xhur li ġejjin se jkun hemm momentum ġdid f'dan il-proċess ta' konsultazzjoni. U għalhekk nerġa' ngħid li aħna nawguraw mhux biss li jkun hemm konsultazzjoni imma jkun hemm parteċipazzjoni u anke tisħib.
Sur President, laqatni wieħed mill-punti li għamel l-Onor. Louis Galea fl-intervent tiegħu meta qal li ħass li kellu jagħmel ammissjoni li l-partit tiegħu ma rnexxilux ifisser il-politika Ewropea lill-poplu Malti qabel l-aħħar elezzjoni. Jiena mhux se noqgħod nidħol fil-kwestjoni ta' l-Unjoni Ewropea imma ngħid li jekk il-Partit Nazzjonalista mingħalih li se jirnexxilu jikkonvinċi lill-poplu Malti kif m'għamilx qabel l-elezzjoni ta' l-1996 b'dak il-leaflet li bagħtu fid-djar, jiena ngħid li għad baqgħalhom ħafna u ħafna x'jagħmlu biex isaħħu l-argumenti tagħhom. Fil-fehma tiegħi, kien leaflet infantili ħafna u spikka fih iktar dak li ma ntqalx milli dak li ntqal dwar id-dibattitu sħiħ li għaddej dwar il-kwestjoni ta' l-Unjoni Ewropea.
Osservazzjoni oħra li għamel l-Onor. Louis Galea li nħoss li għandha tiġi mwieġba hija meta qal li bil-pożizzjoni li kien ħa l-Partit Laburista fuq il-VAT aħna kkorrompejna u mminajna l-moralita` fiskali, anzi qal li din kienet ġiet imminata meta konna fl-oppożizzjoni għaliex aħna konna għamilna appell lin-nies biex ma jħallsux il-kontijiet tad-dawl. Il-Partit Laburista in retrospect kien ammetta li dik setgħet kienet miżura żbaljata imma tajjeb li l-Onor. Galea l-ewwelnett jgħid x'inhuwa t-thinking illum min-naħa tal-Partit Nazzjonalista stess. Għaliex meta ftit ilu l-Kap ta' l-Oppożizzjoni kien qed jitkellem f'waħda mil-laqgħat tiegħu ta' nhar ta' Ħadd, kien hu stess li ndika u intima li l-Partit Nazzjonalista jista' jagħti direttivi lin-nies biex ma jħallsux il-kontijiet tad-dawl. U għalhekk jiena ngħid li qabel ma l-Onor. Galea joqgħod jgħid li l-Partit Laburista kkorrompa u mmina l-moralita` fiskali, imissu jagħmel ċaħda kategorika ta' dak li seta' implika u dak li seta' issuġġerixxa by inference l-istess kap tal-partit tiegħu.
L-Onor. Louis Galea qalilna wkoll li aħna wegħedna li nneħħu l-cash registers. U jien hawnhekk speċifikament nistieden lill-Onor. Membru biex isemmilna fejn xi ħadd mill-kelliema tal-Partit Laburista, b'mod partikolari l-Kap tal-Partit Laburista stess, li mexxa l-kampanja elettorali, għamel xi dikjarazzjoni li l-Partit Laburista kien se jneħħi l-cash registers. Pero' biex insemmi l-pożittiv ukoll, ħadt gost b'aspett wieħed fejn l-Onor. Galea tkellem dwar is-settur pubbliku. Hu ammetta li hemm ċerti ineffiċjenzi fis-settur pubbliku u tkellem ukoll dwar il-ħtieġa li jekk se nagħmlu ristrutturazzjoni ssir ċerta ristrutturazzjoni anke fis-settur pubbliku nnifsu. Dan huwa diskors importanti u interessanti għaliex hija tematika li tmur kontra għal dak li qalu kelliema oħrajn tal-Partit Nazzjonalista. Jekk wieħed jieħu, per eżempju, id-diskors li għamel il-Kap ta' l-Oppożizzjoni meta l-ġimgħa li għaddiet indirizza l-Konferenza Ġenerali Annwali tal-UĦM, wieħed isib li dakinhar ħa linja, fil-fehma tiegħi, opportunistika u kważi kważi għamel glossing over tal-problemi li hemm fis-settur pubbliku u ta ad intendere li l-miżuri li qed jieħu l-Gvern Laburista huma kontro-produċenti u barra minn lokhom għal kollox.
Punt li xtaqt nitkellem fuqu fil-qosor huwa l-bżonn ta' titjib f'dak li huwa management u kontroll tal-finanzi pubbliċi. Dan qed ngħidu mhux bi kritika għall-amministrazzjoni ta' qabel - forsi bi kritika għal diversi amministrazzjonijiet - imma qed ngħidu iktar biex nenfasizza dak li hemm bżonn isir milli dak li forsi seta' sar ħażin fl-imgħoddi u għadu jsir ħażin sal-lum. L-ewwelnett jiena naħseb li l-ikbar difett li hemm fis-sistema governattiva finanzjarja, anke fil-budget innifsu, hija li l-budget huwa dak li l-Ingliżi jsejħu a cashflow statement. Allura meta inti jkollok statement bħal dan, mingħajr ma trid ikollok sitwazzjoni fejn ħafna mill-fondi jkunu ta' natura storika, speċjalment dawk li huma accruals u arretrati ta' revenue. Sistema bħal din ma toffrix management control adegwat, b'mod partikolari meta inti jkollok scenarios qed jinbidlu b'rata mgħaġġla minn xahar għal xahar. Naħseb li dan japplika b'mod partikolari anke għad-deficit strutturali li dan il-pajjiż kellu f'dawn l-aħħar snin. L-amministrazzjoni tal-lum wirtet sistema ta' finanzjament pubbliku li kienet miexja fuq dik li l-Ingliżi jsejħu hand-to-mouth. U din is-sistema ovvjament tfisser biss li jkun hemm ineżistenza ta' ippjanar strateġiku fit-tul, li huwa importanti ħafna li jsir b'ċerta serjeta`. Hemm bżonn li l-budget exercise jibda jsir b'mod differenti. Ma nistgħux nibqgħu bis-sistema l-antika li l-eżerċizzju tal-budget ikun xi ħaġa li ssir biss f'nofs is-sajf, meta donnhom jistenbħu d-dipartiment tal-finanzi u jibdew jindirizzaw il-ħteġijiet tad-dipartimenti varji konċernati, imbagħad jibda l-bargaining mal-ministeri rispettivi a bażi tal-performance tagħhom tas-sena ta' qabel. Huwa veru li l-amministrazzjoni l-oħra kienet daħħlet il-konċett dipartimentali tat-three-year business plans, jiġifieri business plans fuq firxa ta' tliet snin, iżda dawn qatt ma kienu ġew ikkonsidrati serjament għall-finijiet ta' budgeting. U kien għalhekk li din il-prattika ġiet kważi mwarrba jew skartata, jekk mhux uffiċjalment, inuffiċjalment. Għal dan l-istess għan bħalissa qegħdin naħdmu dwar il-ħtieġa li jkollna a three-year rolling budget li jiġi ppjanat f'mod li jgħinna nippjanaw u nimmaniġjaw b'mod iktar razzjonali l-finanzi pubbliċi. Jekk nieħdu l-estimi ta' l-1998, anke fis-sorvelja li qed issir dwarhom, kemm fuq livell tal-ministeru tal-finanzi u kemm anke fil-kumitat tal-Kabinett, wieħed jara li hemmhekk l-estimi ta' l-1998 ġew ikkonvertiti f'estimi fuq bażi ta' xahar b'xahar, ħalli l-kontroll ikun jista' jsir f'mod iktar effettiv u iktar effikaċi. B'dan il-mod il-varjanzi negattivi li jkun hemm bejn dak li jkun attwali u dak li jkun budgeted ikun jista' jiġi monitored b'mod iktar effettiv u fejn ikun meħtieġ li tittieħed azzjoni korrettiva, din ovvjament tittieħed fi żmien opportun. Dan japplika, Madam Speaker, kemm għall-qasam tar-revenue u kemm għall-qasam ta' l-expenditure.
Min-naħa l-oħra rrid ngħid ukoll li l-konċett ta' l-accruals fuq l-expenditure qed jiġi segwit f'dawk li jissejħu l-ispending ministries. L-ispending ministries huma dawk il-ministeri li l-iktar jikkonsmaw fondi għaliex huma l-iktar ministeri li jkollhom budget outlay kbir. Bħal f'kull pajjiż ieħor, it-tliet spending ministies ewlenin tal-pajjiż huma s-settur tas-saħħa, is-settur ta' l-edukazzjoni u s-settur tax-xogħlijiet. Dan qed nagħmluh bit-tir li naslu f'sitwazzjoni fejn il-finanzi pubbliċi tal-pajjiż, jekk mhux għada jew pitgħada imma għallinqas fil-ġejjieni qarib, ikunu jistgħu jibdew jiġu bbażati fuq sistema ta' accruals, ħalli b'hekk kemm l-ippjanar u anke l-kontroll isir b'mod iktar effettiv u effikaċi. Jekk aħna jkollna l-monitoring ta' l-accruals u nibqgħu nżommu mal-politika dikjarata tagħna li kien hemm fil-budget, li aħna ma nirrikorrux għall-estimi supplimentari, jiena nemmen li nkunu qegħdin mhux biss insaħħu l-effiċjenza fl-operat tal-finanzi pubbliċi imma nkunu qegħdin inkabbru anke d-dixxiplina fuqna nfusna u d-dixxiplina interna fuq id-dipartimenti kkonċernati. Ma rrid lil ħadd jikkwotani ħażin fuq dan li qed ngħid. Biex inkun oġġettiv, irrid nuri li għad baqa' ħafna xogħol xi jsir f'dan ir-rigward, forsi għadu l-bidu ta' dan il-proċess u jien naħseb li dan jirrikjedi ċertu ammont ta' żmien sakemm inkunu nistgħu nittraduċu dawn l-għanijiet f'management u kontroll effettiv tal-finanzi pubbliċi bil-livell professjonali li wieħed jippretendi bi dritt fis-snin li qegħdin ngħixu fihom. Madam Speaker, il-finanzi pubbliċi huwa qasam estensiv u l-management tiegħu huwa mferrex f'ħafna dipartimenti, li f'ċerti każi għandhom know-how limitat ta' accounting, kemm mill-aspett finanzjarju u anke mill-aspett ta' dak li huwa management accounting. Aħna m'għandna l-ebda intenzjoni li napplikaw shock treatment għal sistema arkajka, imma beħsiebna nintroduċu dawn il-bidliet f'mod gradwali sakemm naslu biex verament inkunu nistgħu ngħidu li f'pajjiżna għandna sistema professjonali ta' accounting u sistema professjonali ta' dak li huwa management finanzjarju. Jiena hawnhekk irrid nirringrazzja mhux biss l-isforzi li qegħdin isiru fuq livell dipartimentali imma anke l-isforzi li qegħdin isiru, forsi minn wara l-kwinti, min-naħa tal-forum għal ekonomija aħjar li forsi mhuwiex kbir f'dak li huwa manpower, imma bħala outputs, għalkemm forsi output li ma jidhirx, qed jagħtu kontribut validu ħafna u nixtieq nirringrazzjahom għall-isforzi tagħhom.
Xtaqt nagħmel xi osservazzjonijiet oħra, Madam Speaker. Jekk m'iniex sejjer żball l-Onor. Sceberras Trigona staqsa għaliex ma kellniex nirrikorru jew nikkonsidraw - biex inkun fair ma' dak li ntqal - għall-finanzjament minn barra l-pajjiż, forsi minn pajjiżi bħaċ-Ċina u pajjiżi oħrajn. Illum meta titkellem ma' gvernijiet bħall-Gvern Ċiniż, jagħmluhielek ċara li spiċċaw dawk iż-żmenijiet li huma jgħinu bil-finanzjament dirett proġetti pubbliċi u proġetti infrastrutturali, kif seta' kien isir fiż-żmien tas-snin sebgħin u forsi ftit iktar tard minnhom. Illum iċ-Ċina qed tħaddem ekonomija tas-suq u meta tiġi biex titkellem dwar investiment titkellem dwar investiment li jkun imsejjes fuq studji ta' fattibilita` ħalli tiżgura li l-affarijiet isiru fl-iktar mod effiċjenti. U għalhekk aħna ma nistgħux nibqgħu nikkonsidraw li napplikaw l-istess metodi li forsi kienu tħaddmu fis-snin sebgħin b'ċertu suċċess u b'ċertu benefiċċju għall-ekonomija Maltija. Jiena naħseb li nistgħu nargumentaw fit-tul bejnietna dwar id-deficits tal-pajjiż u dwar is-self li għandna bżonn fil-pajjiż, imma ħaġa li naqblu fuqha hija li kbir kemm hu kbir l-ammont ta' self għall-pajjiż, id-dipendenza tagħna fuq self barrani hija waħda negliġibbli u minima ħafna. Naħseb li dan huwa aspett pożittiv li għandna nenfasizzawh.
Xtaqt li nitkellem fuq punt li tqajjem fil-kontest tat-turiżmu u dan qed ngħidu bla ebda animu għall-kollegi tagħna li hemm fil-kunsilli responsabbli għall-operat fis-settur privat tat-turiżmu. Fl-Istampa ntqal u anke f'laqgħat li kellna qalulna li aħna ntroduċejna xi taxxi ġodda. Aħna ma ntroduċejna l-ebda taxxi ġodda. Jekk wieħed jara l-budget isib li f'paġna 80 hemm riferenza speċifika għal dawk li huma konsumaturi oħrajn lil hinn minn dawk domestiċi. U tant kien minnu dak li aħna applikajna fil-budget permezz tal-Water Services Corporation, li meta l-għada tal-budget xi ditti ta' l-awditjar lokali għamlu summary tal-budget biex jibagħtuh lill-corporate clients tagħhom, kif isir anke barra l-pajjiż, kemm id-ditta MSD Consulting u kemm id-ditta J.N. Tabone & Co., meta tkellmu dwar turiżmu applikaw rati li huma l-istess rati li ġew applikati mill-Water Services Corporation il-ġimgħa li għaddiet, meta bagħtet il-kontijiet lis-settur turistiku. Aħna kellna round ta' konsultazzjonijiet mar-rappreżentanti tas-settur turistiku li se nerġgħu niltaqgħu magħhom u għalhekk ma nħossx li f'dan l-istadju għandi nikkummenta iżjed, imma nippreferixxu li jkollna one-on-one consultations magħhom kif aħna wegħedna li jkollna l-ġimgħa d-dieħla.
Saret mistoqsija ipotetika, jekk m'iniex sejjer żball, mill-Onor. Dalli, fejn qal: X'jiġri jekk il-Gvern jissellef aktar milli għandu bżonn? Naħseb li tajjeb li wieħed iħares lejn il-liġi nnifisha għaliex kieku l-figuri ta' l-1998 ivarjaw, il-liġi tipprovdi li jekk id-deficit jikber is-self ma jistax jeċċedi l-ammont provdut fil-liġi. U jekk id-deficit jonqos, jew il-gvern jissellef inqas addirittura jew jekk jissellef kemm tipprovdilu l-liġi, l-ammont extra bejn id-deficit u s-self jiġi misluf inqas is-sena d-dieħla.
Nixtieq nagħmel osservazzjoni fuq il-Euro. Qed naqbeż minn suġġett għall- ieħor għax dawn huma punti li tqajmu minn diversi kelliema u nħoss li nkun qed nonqos jekk ma nagħmilx riferenza għalihom. Xi ħadd, mingħalija l-Onor. Michael Refalo, staqsa: Xi tħejjija qed ikun hemm min-naħa tal-Gvern fuq il-kwestjoni tal-Euro? Jiena nista' ngħid li l-Bank Ċentrali ilu jsegwi l-kwestjoni tar-relazzjonijiet ma' l-Unjoni Ewropea - ħa nkun fair u ngħid li kienet qed tiġi segwita anke taħt l-amministrazzjoni l-oħra, meta s-sħubija fl-Unjoni Ewropea kienet fuq l-aġenda tal-Gvern ta' dak inhar - imma nista' ngħid li dan il-kumitat ma ġiex xolt, sempliċement għax l-amministrazzjoni tal-lum ma taqbilx ma' sħubija sħiħa. Anzi nista' ngħid li l-Bank Ċentrali għandu advisory committee fuq l-affarijiet ta' l-Unjoni Ewropea, li jiġi chaired fuq bażi regolari mill-gvernatur innifsu. Il-brief ta' dan il-kumitat huwa li jagħmel monitoring ta' l-iżviluppi kollha relatati ma' l-Euro nnifisha u jassessjaw kull azzjoni li jista' jkun hemm bżonn li tittieħed fir-rigward ta' pajjiżna. Apparti minn hekk, tajjeb li wieħed jgħid li l-Bank Ċentrali waqqaf diversi task forces biex jaraw x'miżuri hemm bżonn jiġu implimentati qabel Jannar 1999 fl-areas relatati ma' l-exchange rate basket tal-lira Maltija, l-aspetti legali, l-aspetti tal-correspondent banking, l-aspetti tas-sistemi ta' pagamenti internazzjonali, ir-ridenominazzjoni ta' l-assi u liabilities ta' pajjiżna u anke ċerti aspetti li għandhom x'jaqsmu ma' l-IT. Min-naħa l-oħra l-Bank Ċentrali, permezz ta' l-investments policy committee tiegħu li huwa wkoll chaired mill-gvernatur, qed jassessja l-implikazzjonijiet ta' dan kollu fuq dak li huwa reserve management u diġa` ġew implimentati xi miżuri min-naħa tagħhom.

Apparti minn hekk imbagħad hemm working group ieħor tal-banek fuq l-EU matters li huwa chaired mid-deputy general manager (international) market tas-Central Bank u li qed iħares lejn l-areas kollha li għandhom jiġu indirizzati, rigward dawk li huma servizzi bankarji li qegħdin jiġu offruti.

Saret riferenza wkoll għall-kwistjoni tal-pagamenti li kienu saru mill-Malta Drydocks, u hawnhekk tajjeb li wieħed jenfasizza - għalkemm dan il-punt tqajjem anke fil-Public Accounts Committee - illi l-varjazzjonijiet bejn l-1997 u l-1998 fir-revenue kienu dovuti anke għall-once-only payment tal-Malta Drydocks u dan kien ġej mill-fatt illi għall-income tax kellek kontribuzzjoni ta' ¥7.8 miljun, social security kellek ¥6 miljun u mbagħad kellek State contribution ta' ¥3 miljun, li b'kollox iġibu ¥16.8 miljun. Dawn kienu nklużi fl-approved estimates ta' din is-sena u fil-fatt l-expenditure loan lill-Malta Drydocks ta' ¥24.6 miljun kienet ġiet approprjata anke fis-supplementary estimates ta' l-1997.
Saret riferenza min-naħa ta' kelliemi ieħor ta' l-oppożizzjoni dwar in-nefqiet kapitali. Huwa staqsa: GĦaliex dan is-self kollu meta l-pajjiż mhu qed jagħmel ebda investiment maġġuri kapitali?